Iratiko Oihana Txoria Orhin laket
- Hori bai, lehenago beste mendi bat ere igotzeko asmoa dugu, Okabe alegia, honek ere sekulako paisajeak erakutsikodizkigulako, baina, batez ere, aintzinatik gordetzen jakin izan dituen harrespila magikoak ederki gordetzen dituelako, beste garai bateko gizakiaren aztarna gisa. Bitartean, nola ez, Irati handiosoa ikusgarriro agertzen joango zaigu, bertako mirariak bata bestearen atzetik erakutsiko dizkigula.
Bidegurutzetik 6,5 km.ra mendate bat igaroko dugu, eta noski, soiluneek eta zenbait bordek osatutako panoramika ederra behatzeko parada. Beste 2,5 km eta beste bidegurutze bat, hau seinalizatua. Guk ezkerrera egingo dugu, Iratirako bidean.
Bihurgunez-bihurgune ibili ostean, beste bost bat km.ra (ibilbide osoaren 54.km.), Surzai Lepora iritsiko gara. Hemen, errepidearen ondoan, kotxea aparkatu eta gure aurrean dugun malda igotzen has gaitezke, Illarritako harrespilak igaroz Okabe mendiko tontorreraino. Itzultzen garenean ezker eta beherantz abiatuko gara, Iratiko Etxolarantz.
Hemendik aurrera, Larrañera iritsi bitartean aurreko ibilbidean (Zuberoako Haizpitarteak) ere jorratu dugun bidea egingo dugu (alderantziz). Beraz, oraingo honetan, lekuak aipatu besterik ez ditugu egingo, zehaztasun gehiagotarako aipatutako ibilbide hori ikus dezakezuelako.
Horrenbestez, azken bidegurutzetik 6,5 km igo ostean Iratiko txaletetara iritsiko gara, eta pixka bat geroago Organbidexka lepora, bere bista ederrekin. Hemendik aurrera bide aldapatsuak behera eramango gaitu, eta Larrañetik hurbil gaudenean, gorantz. Tartean mendi-soiluneetako ikustaldi zoragarrietaz gozatzeko aukera izan dugu.
Iratiko txaletetatik 12,5 km.ra Larrañe koloretsua dugu, eta herrian bertan 180ºko bira eginez izen bereko mendatea igotzen hasiko gara. 500 metro inguru igo ditugula, Larrañeko herria eta aurrean duen mendi bitxi eta ikusgarria inoiz baino distiratsuago agertzen zaizkigu, azkenaldian herrian egin dituzten lanak (etxaurreak koloreztatu esaterako) direla-eta. Errepide estuak bitartean bere igoera gogorra segitzen du, pagadi hostotsuan zehar.
Errepide gogor hau Orhi mendiaren maldan gora doanez, erraza da noizbehinka ikustaldi politak izan behar dituela pentsatzea, eta egia esan, halakoak dira, ederrak. Larrañetik 6 km.ra Orhi pare-parean dugu, dotore, eta kilometro bat aurrerago Erroimendi Mendatetik pasako gara. Hemendik so eginez, ezkerrean Hiru Erregeen Mahaia eta inguruko pirinioar mendiak agertzen zaizkigu, ikusgarriki. Orokorrean, Orhi eta Oritxipiaren magalean burutuko dugun mendatearen azken zatia zoragarria da.
Azkenik, beste 5 km. izugarri egin ostean, ibilbidearen 92.ean mendate-gaina harrapatu eta Nafarroan sartuko gara, eta 500 m. aurrerago, mendateko tunela igaroko dugu. Tunela igaro eta berehala aparkatu egingo dugu, hemendik igoko baitugu Orhi mendi-talaia ikaragarria.
Okabe mendia eta Illarrita Harrespila
Illarritako edo Okabeko harrespila hauek (zirkuluan jarritako harriak) Burdin Arotik (K.a. 800-300 urte) ailegatu zaizkigu, eta dirudienez, antzinako errauspenerako hileta-monumentuak ziren. Horrela, eremu sakratu horien erdian gizon-emakumeek hildakoaren errautsak gordetzen zituzten ontziak lurperatzen zituzten.
Harrespilak, orokorrean hartuta, herri-giroan "Jentil-baratze" edo "Mairu-baratze" izenekin ezagunak, tradizionalki euskal mitologiako pertsonaia horien ehorzketarekin lotuak joan izan dira. Gaur egun arte inguru honetan 30etik gora aurkitu badituzte ere, adituek gehiagorekin topo egitea espero dute.
Gehiago aurkitu ala ez, dagoeneko gaur egun ezagutzen ditugunek osotasun magikoa eratzen dute, aire zabalean kokatzen den historiaurreko santuario moduko bat. Gertutik ala goitik begiratuta bisitaria harritzen duten biribil handi hauek paregabeko paisajea osatzen dute.
Zelai larretsu hauetan gora segituz, Okabe mendiko gailur zabal eta lau modukoak Iratiko ikuspegi pribilejiatu eta izugarria eskainiko digu. Horrenbestez, bertatik Nafarroa Behereko eta Zuberoako mendi guztiak ikusteaz gain, Nafarroako gailurren zati handia ere behatu ahal izango dugu: Orhi, Mendizar, Abodi, Errozate, Saiarre, Bizkartze... eta abar oso luze bat, Iratiko landare-tapiz koloretsu eta zabalaren gainean nabarmenduz.
Segituan konturatuko zaretenez, hemendik aurrera zelai zabal eta nahiko lauak nagusi dira; izan ere, tamalez Okabeko gailurrera 4x4 batez ere irits daiteke, gurpilen arrastoek erakusten duten moduan. Horrenbestez, kromletxak bisitatzen ditugun bitartean (1.385 metroen inguruan), egin beharreko gauza bakarra gailurreria edo horrelako arrastoren bati jarraitzea da, Iratiko ikuspegia gero eta ederragoa bihurtzen ikusten dugun bitartean.
Gailurra, biribil samarra, ez dugu azken unerarte ikusiko, baina bertaraino iristean bi ordu eta erdiko esfortzua merezi izan duela pentsatuko duzue. Azkenik, tontor zabalari bira ematea gomendatzen dizuegu, alde guztietatik bista zoragarria baita.
Izan ere, mendi eder honetako gailurrera ailegatzen denak zoriontasuna besterik ezin du sentitu, hain miragarriak baitira mendia bera zein gailurretik ikusgai eta gozagai dugun ikuskizuna. Inguruko jendeak hainbeste mirestu eta maitatutako mendi honek imajina dezakegun ikustaldirik zoragarrienetakoa eskaintzen digu:
Hegoalde zein mendebalderantz begiratuz Iratiko tapiz orlegi-more zabala dugu, iparraldean Xiberoako paisaia idilikoa, eta ekialderantz Pirinio hurbiletako ikuspegirik ederrenetakoa (Auñamendi, Hiru Erregeen Mahaia, Atxerito...).
Bidezidor hau tunelaren gainetik igarotzen da, eta laster mendi-gailurreria harrapatzen du. Hemendik aurrera bidea gailurreria honetatik metro batzuk beherago jarraitzen du (horrela Oritxipia gailurra saihestuko dugu), hegoaldeko aldetik.
Jarraitzeko oso erraza eta garbia da, 10 metro inguruko harrizko zati aldapatsu bat kenduta. Hasieran gogorra suerta daiteke, baina gero askoz errazagoa bihurtzen da. Azkenik, bidea Orhiko gailurrari bira eman eta azken igoerari mendebaldetik ekiten dio, gailur zoragarri honetaraino iritsiz. Guztira pare bat orduko esfortzua, benetan merezi duena.
EAEko haurren %6,4ak eta Nafarroakoen %10,2ak ikusmen pobrezia du. Visión y Vida elkarte espaniarrak egin du estatuko azterketa. Txostenaren arabera, ikusteko arazoak dituzten haurren eragozpen larriena da ez duela minik egiten, eta familiek, baliabide ekonomikorik ez... [+]
Urtea bete da Hamasen urriaren 7ko erasoak gertatu zirenetik. Ordutik, Israelek Gaza suntsitu du eta guda inguruko herrialdeetara zabaltzen ari da pixkana. Urtebete honetako gertaera nagusiei errepasoa emango diegu kronologia honetan.
Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]
Bi T10 pistola elektriko erosiko ditu udalak, baina beste sei erostea eskatu dute poliziek. Arma zurien erabileraren ustezko gorakada hartu dute aitzakiatzat, erabilera justifikatzeko. Gero eta udaltzaingo gehiagotan ari dira taser pistolak eskuratzen; Ertzaintzaren BIZKOR... [+]
Arabako Mendiak Aske elkarteak zorionak eta eskerrak eman nahi dizkio Arabako Foru Aldundiko Natura Ingurunearen Zerbitzuari, Bonelli arranoa gure lurraldean berriro sartzeko Aquila a-Life proiektuarekin lortutako arrakasta dela eta.
Guztiz kontziente gara proiektu honek... [+]
Donostiako Udalak iragan osteguneko udalbatzarrean iragarri zuen moduan, zaborren tasa % 26,5 igoko du, 2025eko urtarriletik aurrera, Hondakinen 7/2022 Legeak horretara behartzen duela argudiatuta. Eguzkik, ordea, salatu du legea kostuei begira aplikatzen duela soilik, eta... [+]
Maria Elena Escudero 56 urteko emakumea azkenean Mendigoiti ikastetxeko bere garbitzaile lanera itzuli behar izan da ostegun honetan, Iruñeko Mendillorri auzoan. Asteazkenean ez joateko esan zioten Zaintzen enpresakoek eta ostegunean berriro baietz, aurkezteko lantokian.
Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.
Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria... [+]
Lapurdi zeharkatuko lukeen AHT egitasmoa aitzina doala salatu du ingurumenaren alde dabiltzan elkarteen artean osaturiko CADE kolektiboak. Urriaren 12 eta 13rako jarri du hitzordua, Gironda eskualdean Lurraren Altxamenduak sareak antolaturiko protestari sostengua erakutsiz.
Uri Tzafon 2023ko martxoan sortu zen, ehunka batzuk kide dira, baina milaka jarraitzaile ditu jada eta tinko jarraitzen du bere ideia nagusia saltzen: Libanoko Litani ibaitik hegoalderako lurraldea Galilearen iparraldea da, beraz, "koloniza dezagun".
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak atzera bota du UGT sindikatuak Euskotreneko egonkortze prozesuko euskara eskakizunen aurka egindako eskaera. UGT sindikatuak horren aurka eskaria egin zuen eta epaileak azpimarratu du eskakizunak UGTk berak sinatutako lan-hitzarmenean onetsita... [+]
Alfaro kontseilariak “aurreko hamarkadetako politika espekulatiboak” kritikatu ditu eta kolaborazio publiko-pribatuaren aldeko apustua egin du Foru Legebiltzarrean. Helburu gisa jarri du Europa erdialde eta iparraldeko datuetara heltzea. Etxebizitzaren esparruan lan... [+]