Lodosa eta Sartaguda Lizarrerriko Erriberan eraiki ziren, Ebro gainean. Izan ere, bi herri hauek ibaiaren bi ertzeetan dituzte lur emankorrak. Beraz, nafar nahiz errioxar lagunekin harreman estua dute, senitartekoak dira, elkarrekin egiten dute lan, azoka, jaiak, adiskideak, ezkontzak... elkarbanatzen dituzte Kalagorri (Calahorra) hagitz hurbil dute, eta hain zuzen ere erromatar aldian hiri hartan bizi ziren idazle batzuek, IV. mendean, horrela deitu zioten Ebro ibaiari, Lodosa eta Sartaguda eskualdeko inguruari: "Wasco Ebro".

Sufrikario itzela pasa zuten XVI. mendean, Gaztelak nafar erresuma konkistatu zuelarik. 1936ko uztailaren 18an hasirikoak ere arrasto ikaragarria utzi zuen bertan, "alargunen herria" deitu ohi dena ezin lekuko hobea izanik, orduan nagusitzen ari ziren ideia ezkertiarrak, aurrerakoiak, ezpondetan fusilatu baitzituzten. Ezaguna da, halaber, aita erail eta Ameriketarat ihes egin behar zuen alabattoaren patu gorria, zeren eta, beranduago, argentinar diktadurak jadanik andrea zen emakume horren seme-alaba, historia era krudelenean errepikatuko bailitzan, desagerrarazi baitzuen.
Egun, edonola ere, asmo euskaltzale txalogarria gauzatzen ari da Mendabia, Sesma, Lerin, Lodosa, Sartaguda, Karkar, Andosilla, San Adrian, Azagra alderdian, baita Ebroz bertzalderat ere, poliki-poliki A ereduko hazia, ikastola edota helduen alfabetatzearen lana fruituak ematen ari delakotz. Jadanik bai baitira euskaldunak eta bertakoak diren haur nahiz gazteak, mende luzetako zorigaiztoko etena gainditu dutenak. Biana, Lodosa-Sartaguda eta Tutera. Ebroko hiru ikastola, hiru arrago