Nafarroa Beherea. Arbasoen harpeetatik Harpeko Saindura
- Nafarroako herrialdeko "seigarren merinalde"a Ipar Euskal Herriko lurralderik zabalena da, baina bere populazioa ez da 30.000 pertsonara iristen, nekazal lurra izanez emigrazio handia ezagutu du-eta. Jende gehiena baserri eta nekazal-gune txikitan isolatuta bizi da, eta erliebe zailak, bailara txiki eta maldatsuek, ogibide hori ere zaildu egin dute. Ez dago ia industriarik eta turismoari dagokionez, azpiegitura txarrek ez dute batere erraztu. Agian eskertzekoa izan da. Horrela, isolamendu horren ondorioz, Nafarroa Beherearen historia, ohitura, monumentu eta jendearengana diren bezala iritsi ahal izango dugu, kanpoko eragin folklorizatzailerik gabe. Gure nazioko probintziarik euskaldunena den honek sekulako altxorrak gordetzen ditu bere baitan: Izturitzeko haitzuloak (agian Euskal Herriko ikusgarrienak), Bidarrai inguruak, Baigorri eta Garazi herriak... dena paisaia orlegi eta ederrez bustirik. Eta kontuan hartu Irati beste baterako utzi dugula...
Eliza aurretik zuzen-eskumara Baiona-Donapaleurako bidea hartuko dugu. Lekuinen (Bonloc) ezkerrera egingo dugu, eta Donestiri - Saint-Esteben (XVII.eko eliza polita) igaro ondoren, 2 km.ra gauza bera egingo dugu.
Beste 1 km. eta Donamartirin (St.-Martin-d´-Arberoue) sartuko gara. Hemen, eliza eskuinaldean utziz ezkerreko bidea hartuko dugu. 2´5 km beranduago hiru aparkaleku zeharkatu ostean Izturitze eta Otsozelaiako lezeetako sarreran gaude, Europa Hegoaldeko santutegi paleolitikorik garrantzitsuenetakoan, milioika urtetan zehar sortzen joan den eta azken 50.000 urteetan populatutako altxor magikoa.
Berriz ere Donestirin ezkerrera egin Heletarantz. 5 km.ra eskuinera joaz herri honen erdialdean sartuko gara, Baigura mendiaren magalean. Azoka plaza eta bere ingurua, eliza eta hilerria nabarmenduko ditugu, baina Heleta herrialde osoan ospetsu bihurtzen duena azaroaren 24-25ean ospatzen den Zaldien Azoka koloretsua da. Baserritarrak edonondik datoz tratuan aritzeko eta jatetxeek plater tradizionalenak eskaintzen dituzte, kantitate handitan gainera.
1 km. aurrerago ezkerrera egin eta 5 km.rako Irisarrin sartuko gara. Hemen Donibane Garazi-Ortzaizerantz eginez herriko erdialdea zeharkatuko dugu. XII. mendeko Jerusalengo Ordearen Zaldunen Ospitale mugagabea nabarmentzen da, XVI.ean Maltako Ordearen eskuetara pasatu zena. Gaur egungo eraikina XVII.ekoa da, aurreko mendean suntsitu ostean.
Ondoren eskuinera eginez, 6 km.ra Bidarraiko erdialderako sarrera-zubia dugu, herria dagoen mendixkaren behealdean. Hura pasatuta, eskuinera eta aurrerago ezkerrera eginez zentrora igoko gara.
Harpeko Saindura iristeko zera egin behar dugu: leku beretik jaitsi, ezkerrera dugun zubi semizirkular bat igaro eta ezkerrera egin, ibaia gure ezkerrean utzita; hemendik aurrera zuzen eta gorantz jarraituko dugu. 2 km.ra "Infernuko Zubia" pasatu eta handik 1/2 km.ra bidegurutzean eskuin-behera jo. Beste 2 km.ra beste zubi bat igaro eta handik 1,5 km.ra zirko natural baten azpian den bigarren baserrian aparkatuko dugu, oinez amaituz.
Errepidera itzuliz, Baigorrirako bidean Arrosa ondotik pasako gara, eta 3 km.ra Eiheraldetik.
Haitzuloak hiru dira: Izturitze (lehenbiziko mailan), Otsozelaia (harantzago), eta Erburua (1975ean aurkitua eta izen bereko ibaiak zeharkatzen duena). Lehenbiziko biak turismorako prestatuak daude, zubi, eskailera eta abarrekin, baina hirugarrena zientzilarientzat erreserbatua dago.
Izturitzekoan, betidanik ezaguna eta populatua, aintzinako gizakiek egindako animalien margoak ikus ditzakegu. Otsozelaiako haitzuloan berriz, pinturak eskuratu eta behatzeko gaitzagoak dira, baina era berean, estalaktita-estalagmitek sortutako itxurak are ikusgarri eta harrigarriagoak agertzen zaizkigu: "Amatxi laminen egoitzan", "Buda-ren tenplua", "Pagoda txinarra", "Aita Noel", "Antzoki apaindura"... izeneko forma harrigarri bezain ederrek aho zabalik utziko zaituztete.
Barruan 14°ko tenperatura mantentzen duen harpeako bisitaldi gidatuak (gidariak frantsesez eta euskaraz gain gaztelera pixka bat ere badaki) 40 minutu inguru irauten du.
Bitartean, kanpoaldeko museo-kafetegian, zeozer hartzen dugun bitartean, kobazulo barruko postalak erosi (barruan ezin da argazkirik egin, beraz hauxe izango da lagunei kontatuko diezuena sinestarazteko froga bakarra) eta mamut baten izterrezurra edo horzdura moduko bitxikeriak ikus ditzakegu.
Harpeak martxoaren 15etik azaroaren 15era bitartean egoten dira zabalik: martxo, apiril, maiatz, urri eta azaroan bisita gidatuak 14:30, 16:00 eta 17:00 orduetan dira. Gainera, igande eta eskola-jaiegunetan 11:00etan ere bai. Ekain eta irailean 11:00, 12:00, 14:00, 15:00, 16:00 eta 17:00etan. Uztaila eta abuztuan, aldiz, ordutegia 10:00etatik 18:00etara da, orduerdiro, 12:00-13:00 arteko atsedena ezik. Sarrera helduentzat 34 libera, umeentzat 16 libera.
Turismo Bulegoa: St. Jean Plaza 2. (0)5 59 03 77 01.
Botika: Dubayle- Rue Francis Jammes. (0)5 59 29 60 63.
Kotxe-tailerra: Garage Sallaberry Léon- Zerbitzugunea. (0)5 59 29 62 14.
Bankuak: Credit Agrícole- Jean Lissar 41
Jan eta lo egiteko:
**Hôtel Argia- Dr. Jean Lissar. (0)5 59 29 62 20. Log. bikoitza 300-320 libera.
***Camping Chapital- Kanborako bidea. (0)5 59 29 62 94.
Jan eta lo egiteko:
**Hôtel du Fronton- Pl. du fronton. (0)5 59 29 64 82. Logela 240-280.
HELETA
Jan eta lo egiteko:
**Auberge Aguerria- Plazan. (0)5 59 37 62 90. Logela bikoitza 230-280 lib.
Camping a la ferme (borda batean) Ospitalia- (0)5 59 37 64 88.
ORTZAIZE
Jan eta lo egiteko:
**Hôtel Mendi Alde- Elizako Plazan. (0)5 59 37 71 78. Logela bikoitza 220-310 libera.
BIDARRAI
Jan eta lo egiteko:
**Hôtel Noblia- (0)5 59 37 70 89. Logela bikoitza 200-260 libera.
**Hôtel Pont D'Enfer- (0)5 59 37 70 88. Logela bikoitza 150-340 libera.
Auñamendi Aterpetxea- Bidarrai. (0)5 59 37 71 34.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Espainiako Estatuko zentral nuklearrak itxi ez daitezen aktoreen presioak gora jarraitzen du. Otsailaren 12an Espainiako Kongresuak itxi beharreko zentral nuklearrak ez ixteko eskatu zion Espainiako Gobernuari, eta orain berdin egin dute Endesak eta Iberdrolak.
Gukak “Bilbo erdalduntzen duen makina” ikusaraziko du kanpainaren bidez. 24 orduz martxan dagoen makina salatuko dute, eta berori “elikatu eta olioztatzen dutenek” ardurak hartzea eskatuko dute. Euskararen aldeko mekanismoak aktibatzea aldarrikatuko dute.
.JPG)
ERREALITATEAREN HARRIBITXIAK
Nork: Josu Iriarte, Nerea Lizarralde, Jare Torralba eta Amets Larralde. Mikel Martinezek zuzenduta eta Jokin Oregiren testuetatik abiatuta.
Noiz: otsailaren 21ean.
Non: Bilboko 7katu... [+]
15 urteko emakume bati egin dio eraso Izarra klubean jarduten zuen pilota entrenatzaile batek.
Nafarroako Gobernuak ofizialki aitortu ditu gure lurraldean giza eskubideen urraketa larriak jasan zituzten Estatuaren indarkeriaren beste zazpi biktima. Horien artean, hitzez hitz “motibazio politikoko biktima gisa” aitortzen ditu Patxi Erdozain, Eneko Compains,... [+]
Donostiako alkate ohiak webgune bat sortu du, eta plataformarekin bat egiteko eskatu die herritarrei.
PuntuEus-ek doako tresna erabilgarri bat jarri du edonoren eskura, webguneen segurtasuna erraz ebaluatzeko. Webtest.eus izeneko autoebaluazio-tresna honi esker, erabiltzaileek beren webgunearen segurtasun-maila modu sinple eta argian azter dezakete.
"Historikotzat" jo du otsailaren 27an plazaraturiko epaia Lurraren Altxamenduak sare ekologista antikapitalistak. Bere aldetik, epaiaren "krudelkeria" salatu eta helegitea jarriko duela jakitera eman du Frantziako Estatuak. Duela hogei urte baino gehiago jarri... [+]
Elkarteko Elena Avalosek salatu du aulki gurpildunarekin komunera sartzea oztopatzea, pertsona desgaituen eskubideen, autonomiaren eta duintasunaren kontra doala.
Joan den asteartean La Vanguardia-n argitaratutako artikuluan egin zuen proposamena Txema Montero abokatu bizkaitarrak. 30 urtez Deia egunkariko kolaboratzailea izan da eta lehenik hara bidali zuen bere artikulua, baina egunkariak ez zion argitaratu.
Hemendik aurrera egunkarian soilik "norbanakoen askatasuna eta merkatu librea" sustatzen dituzten iritziak jasoko direla adierazi du enpresaburuak. Iritzi artikuluen zuzendariak hedabidea utzi duela ere argitaratu du.
Urteak iragan dira bere azken argazkia ikusi zenetik. 26 urte daramatza preso Abdullah Öçalanek Turkiako Imrali uhartean, "erakunde terroristako" buruzagitza egotzita. Ostegun eguerdian bere bideo bat ez, baina argazki berri bat zabaltzeko baimena eman du... [+]
Elkarteak ekainaren 27, 28 eta 29an Arberatzen (Nafarroa Beherea) izango den jaialdian izateko aurresalmenta abiatu du ostegunean. Hiru eguneko sarrerak 43 euro balioko ditu eta Ipar Euskal Herriko "lau ertzetatik" festibalera hurbiltzeko autobusak antolatuko dituztela... [+]