J oan den maiatzaren 1ean garbi ikusi zen ELA eta LABen arteko hausturaren irudia, euskal gizarteari hainbesteko onura ekarri dion zazpi urteko elkartasuna desagertu izanaren ondorioz. Haustura hori ez zen bat-batean etorri, eta, maiatzaren 1ean bakoitzak bere aldetik ateratako argazki horren aurretik, pixkana joan zen gauzatzen. Elkarrekin aritu ziren bitarte horretan, euskal sindikalgintzan indartsuenak diren bi sindikatu abertzale hauen arteko batasunak beste sindikatu txikiago batzuen ekintza batasuna eragin zuen, hala nola ESK, HIRU, EHNE edo EILASena.

ELA eta LABen arteko haustura horrek, bere baitan eta kanpora begira izan dituen eraginez gainera, ondorio garbiak izan ditu gainerako sindikatuetan ere, eta denak ari dira beren estrategiak berraztertzen, aurrerantzean egin beharreko aliantzen nondik norakoa erabakitzeko. Horietako bat EILAS sindikatua da, Hego Euskal Herriko irakaskuntzaren arloan garrantzi nabarmena duena. Sindikatu hau, dagoeneko, hasia da bere baitan eztabaidatzen egoera berrian egin beharrekoa, eta, arduradunek diotenez, "kokapen berria aurkitzeko eta bide egokiena hartzeko" baliagarri gertatzea da beren asmoa. Horrela ageri da "Cambio de agujas en el movimiento sindical vasco" (Euskal sindikalgintzaren urrats berriak) izeneko txosten luze batean. Txosten hori Javi Lozanok sinatzen du, eta beren "Eskola Publikoa" organo ofizialean argitaratu zen joan den ekainean, zeinak gai interesgarriak jorratzen dituen eztabaida horretarako gogoetari begira.


Lozanok ELA eta LABen arteko batasunaren krisialdia aztertzen du bere ikuspegitik. Dioenez, ETAk su-etena iragarri aurretik ere izan ziren krisialdi horren lehen aztarnak. ELAk abiadura handiagoa ezarri nahi izan zuen batasun horretan, hainbat arlo barnebilduz: antolamenduaren alderdi batzuk, fundazioak elkartzea, erresistentzi-kutxa bateratua osatzea eta abar. Ezartzen ari zen batasun ikuspegi horrek ikara eragin zuen LABen zuzendaritzan. Hausturaren bigarren eragilea LABek CCOOrekin sinatu zuen Funtzio Publikorako Ordainsarien Ituna izan zen. Itun hori asko kritikatu zuten ELA, ESK eta EILASek, bai edukiarengatik eta bai sinatzeko erabilitako prozedurarengatik.
Su-etena hautsi ondoren, Lozanok dioenez, ELAren eta LABen bideek elkarrengandik urruntzea besterik ez dute egin, bai "ETAren jarduera odoltsuari buruz" duten jarrera ezberdinean eta bai negoziazio kolektiboetan. Eta horren adibide garbitzat metalaren arloan gertatutakoa aipatzen du. ELAk bere alderdi errebindikatzaileena indartu zuen, nahiko egokiak irizten ez zitzaizkion akordioak sinatzeari uko egin zion eta mobilizazioak bultzatu zituen. LABek, aldiz, hainbat hitzarmen sinatu zuen UGT eta CCOOrekin batera.
Alderdi sozio-politikoetan, berriz, Lozanok dioenaren arabera, LAB guztiz nabarmen kokatu zen estrategia politiko jakin batean (apirilaren 10eko greba orokorra izan daiteke horren aztarna adierazgarriena). Jarrera horrek, bere iritziz, ezinezko egiten du bi sindikatuen arteko inolako elkartasunik, norabide politikoaren adostasun batean oinarriturik ez bada. Horregatik gertatzen da "LABen erabateko bakardadea esparru horietan". "Adostasunik gabe lan arloko aldarrikapenetan eta adostasunik gabe jokabide orokorrean, ez zuen inolako zentzurik batasun itxura formal hutsa ematen jarraitzeak".

Lozanok, lehenik, bere sindikatuak 98ko martxoan egindako VI. Biltzarra ekartzen du gogora. Bertan, sindikalgintza bi multzo nagusitan egotearen haustura aztertu eta "gezurrezko neutraltasunari" ihes egitea erabaki zuten. ELA-LABekin elkartzeko arrazoi nagusiak bi izan ziren. Batetik, erabaki esparru propioen aldeko jarrera hartzea EAEn eta Nafarroan, eta, bestetik, batasun horren jarrera aurrerakoia: mobilizazioa bultzatzeko gogoa, esparru sindikalaren geldotasuna astintzea, Ekimen Legegile Herrikoia -ELH- bezalako ekimenei bidea egiteko aukera, lanaldia murriztea edo enpleguaren banaketa.
Baina, dioenez, ez zituzten begiak estalita ELA-LABen arteko batasunak berekin zekartzan zenbait zailtasun ez ikusteko: "ELAk eta LABek irakaskuntzan, publikotasunarekiko orokorrean, eta euskal eskola publikoarekiko zehazki, duten ikuspegiak zer hobetu asko izan du betidanik, eta hala du oraindik ere"; sektore bakoitzaren bata bestearen aurkako irudia; subiranotasuna aurrerakoitasunez eta egoki erabiltzea ala ez; eta beste indar sindikal batzuen gai oso jakinak bazterrean uztea ala ez. Azken gai honi dagokionez, Lozanok gogora ekartzen du bere sindikatuak alderdikeriak alde batera utzi eta gai jakin bakoitzean CCOO eta UGTrekiko ahalik eta batasun mailarik handiena lortzen saiatzearen aldeko jarrera erakutsi duela.
Nolanahi ere EILASeko txostengileak gauza bat ikusten du nabarmen: ELA eta LABen arteko ekintza batasunaren ondorioz gauzatutako ekimen nagusiek -35 orduengatiko maiatzaren 21eko greba, ELHren eta oinarrizko soldataren aldeko jarduera iraunkorra- betiere "gure erabateko adostasuna izango zutela". Bere ustez ekintza horiek denak oso baliagarriak izan dira sindikatuen mugimenduaren geldotasuna hausteko, eta aire freskoa ekarri dute sindikalgintzaren berrikuntzarako, gizartearen eta elkartasunaren aldeko jokabideak indartuz. Adierazi duenez, antzeko zerbait esan daiteke ekintza sindikalaren beste esparru batzutan: laneko osasuna, emakumeen aldarrikapenak, presoen eskubideak...
Txostengilearen ustez, oso zaila da aliantzak ezarritako bidean bere sindikatuak zenbateko eragina izan duen jakitea. Tamainaren ezberdintasunagatik, sindikatu bakoitzaren zereginagatik... "kontua da, ELA eta LABek elkarrekin hartzen zituzten erabakien bidetik jo beharra genuela ezinbestean, aldaketa oso txikiekin". Errealitate horrek "bere ezaugarriak lausotzearen arazoa eragin dio" EILASi. Horrela, behin baino gehiagotan, "besterik gabe, blokearen alde bat gehiago bezala agertu gara gizartearen aurrean, beren bideak ezartzeko ELAk eta LABek izan dituzten baliabideak izan gabe. Eta horrek garrantzi handia izan dezake une honetan, hain zuzen ere irakaskuntzan, gure esparruan, geure ekimenak agertzeko garaian, garen bezala agertzeko eta pentsatzen duguna argi eta garbi adierazteko, geldotasun nabarmena sumatzen denean".
Mutur-muturreko polarizazio eta oldarkortasun politikoaren testuinguruan, dio Lozanok, "egiten genituen kritikek, sektore batetik bestera egindako erasotzat hartzearen ondorioz euskal gizartearen esparru batek errezeloz begiratzeko arriskuak edo alderdikeria areagotzeko arriskuak, esate baterako, oinarri sendoak zituztela ikusi da, eta ezin izan diogu ezberdintasun hauek eragindako irudi kolektiboari ihes egin»