TOPONIMIA, BERRESKURATU BEHARREKO ONDAREA
- Deustuko Unibertsitateko Deiker institutua aspaldian ari da Euskal Autonomia Erkidegoko leku izenak, toponimoak alegia, non kokatu eta nola idatzi behar diren zehazten. Egitasmoa 1986an abian ipini zuten eta heldu den urterako espero dute bukatzea.
Aipatu galerak, berbarako, argi eta garbi nabari dira gure inguruko leku izenetan eta hainbat nabarmenago ingurune erdi euskaldunetan; euskara hizkuntza arrotza izaki, bertako biztanle zenbaitek aurretik zeuden izenak aldatu edo ordezkatu egiten dituztelako, erdarazkoak erabiliz, sarri asko. Halandaze, herritarrok eta administrazioak beharrezko dugulako leku izen horien idazkera zuzen eta kokapen zehatza jakitea eta egun oraindik darabilgun toponimia nahiz oroimenean oraindik bizirik dirauena zaindu eta berreskuratu beharra dugulako, laurogei ko hamarkadako azken urtetarik goiti Deustuko Unibertsitateko Ikerketaren Sustapenerako Institutua (Deiker) ari da buru-belarri, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toponimia bildu, kokatu eta idazteko proposamena egiten. Bidenabar, akorduan edukitzekoak dira berein herritan (Usurbil, Andoain, Ermua, Basauri...) eginiko lan toponimikoak, aitatu lehena eta gainontzekoak hedaduraz, metodologiaz eta zehaztasunez berdinak izan ez arren.
1991ko maiatzean Eusko Jaurlaritzako Idazkaritza Nagusiak eta Araba nahiz Gipuzkoako Foru Aldundiek "Arabako eta Gipuzkoako 1:5000 eskalako kartografiarako toponimiaren finkapena" izenburuko ikerlana egin zezan eskatu zioten Deustuko Unibertsitateko Deiker institutuari. Ikerlana 1994an bukatu zuten eta 1986ko martxotik 1988ko maiatzera bitarte Bizkaian eginiko lana osotu egin zuen (ikerlanaren sintesia eta toponimoen datu basea www.euskadi.net/euskara web orrian kontsulta daiteke). Egun, ostera, Bizkaiko lana berrikusten dihardute.
Araba eta Gipuzkoari buruzko ikerlana egiten hasi aitzin, Bizkaiari buruzkoan lortutako esperientzia eta emaitzak izan zituzten gogoan, eta lan aitzindari horren karira, arazo metodologiko batzuk birplanteatu zituzten. Hona, laburrean bada ere, egindako aldaketa azpimarragarrienak: toponimiaren normalizazio linguistikoan EAEko bi hizkuntza ofizialak modu independentean agertu, galdeketa toponimikoaren koordinazio eta kontrola zentralizatu, toponimo bakoitzari bere koordenatu geografikoa egokitu, mapetan erabilitako toponimiaren balioa aztertu eta datu basea hobetu. Horrelako egitasmo mardula arrakastaz burutu gura bada, nahitaezkoa da ikasketa eta ikuskera ezberdineko taldea eratzea. Halaz, besteak beste, geografo, filologo, dokumentalista eta informatikoek osatu dute lan taldea, eta guztien buru, ikerketaren zuzenketa eta koordinazio lanak eginez, Deustuko Unibertsitateko irakasle eta geografo Nerea Mujika ari da. "Toponimia ez da jakintza bati dagokion lana, jakintza ezberdinen artean aurrera eraman beharreko azterketa baizik. Horregatik da hain garrantzitsua diziplina ezberdineko adituak lan talde berberera batzea", azpimarratu digu Nerea Mujikak.
Lehendabizi, lana egiteko behar den kartografia guztia eskuratu, alderatu eta prestatu. Hurrena, landa lana egingo duten inkestatzaileak hautatu (Araba eta Gipuzkoako lurralde historikoan, esaterako, 34 inkestatzaile aritu ziren, Bizkaiko berrikusketan, ostera, berrogeitik gora), jarraituko den irizpide nagusi eta metodologia azaltzeko ikastaroa partitu eta bakoitzak behar duen materiala banatu. Ondorenean, inkestatzaileek buruturiko lana jaso, lortutakoa aztertu eta ondorioak atera. Azkenik, leku izen edo toponimoak nola idatzi behar diren proposatu. Izatez, lanean diharduten hamabost urte hauetan normalizaziorako hizkuntza arautegi luze bezain zehatza eratu dute, toponimo bakoitzak dituen arazo linguistikoak agertuz eta nola idatzi behar diren proposatuz. Orobat, arlo horretan Euskaltzaindiko Onomastika batzordeko adituak ari dira Araba eta Gipuzkoako arautegia aztertzen, egon daitezkeen okerrak zuzendu eta arautegia osotu asmoz.
Finean, egitasmoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toponimia nagusia batu, kokatu eta finkatu gura du, aurrerantzean, administrazioak nahiz herritarrok leku izenak behar bezala idatzi eta zehatz-mehatz koka ditzagun.
Prostituzioan aritzera behartuta zeuden lau emakume askatu dituzte Donostian eta Gasteizen, eta giza salerosketa leporatu diete operazioan atxilotutako bi emakume eta gizon bati. Biktimen salaketari esker hasi zuen ikerketa Ertzaintzak. Atxilotuak Ertzain-etxera eraman dituzte... [+]
Aixeindar enpresak haizea neurtzeko 82,5 metroko dorre meteorologikoa instalatua du 2023tik Analamendin. Dorrearen egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko, lurrera altzairuzko hainbat kablerekin ainguratu zuen enpresak. Arabako Mendiak Aske elkarteak salatu du hegaztiek... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
"Duintasuna urratzerainoko gertakariak" sarri errepikatzen direla seinalatu dute egoitza horretako senideek Arabako Foru Aldundiari bidalitako gutunean. Aldundiak dio egoera ez dela "hain larria".
Euskal Herriko hainbat zentro teknologikotako ordezkariek parte hartuko dute euskarazko ahots teknologiaren egoera eta etorkizuna aztertuko dituen mahai-inguruan, Jon Torner ARGIAko kazetariak gidatuta. Topaketa urriaren 17an izango da, Donostiako San Telmo museoan egingo den... [+]
Urri hasieran kaleratutako EHUko irakaslearen inguruko txosten bat egiteko eskatu dio Fiskaltzak Ertzaintzari. Kasuaren nondik norakoak sakonki ikertzeko eta gorroto deliturik egon den ala ez aztertzeko helburua du, salaketa jartzea erabaki aurretik.
Gazteei PFEZa murriztea edota zenbait kasutan deuseztatzea proposatu du Portugalgo Gobernuak, baina momentuz hizpidea baino ez du ipini, ez baitago argi aurrekontuak onartu ahalko dituen, gobernua osatzen duten alderdiek ez baitute-eta gehiengo parlamentariorik. Espainiako... [+]
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Hondakinak tratatzeko Artaxoako plantara Zubietako erraustegitik milaka tona lixibiatu modu ilegalean eraman izanaz galdetu dio EH Bilduko parlamentari Mikel Oterok, Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburu Mikel Jauregiri. Iragan... [+]
Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]
Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]
Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.