Izen bereko bailararen bihotzean kokaturik, Butroe Gaztelua Bizkaian geratzen den bakarrenetakoa eta zalantzarik gabe ederrena da. Sendien arteko gudak amaitu ostean abandonaturik, XIX. mendean berreraikitzeari ekin zioten, gaur egun erakusten duen itxura lerden eta handiosoa hartuz. Jatorriz XIII.eko dorretxea, laister gaztelu bihurtu zuten, eta ganboatarren aurkako borroketan eta Bizkaiko historian zerikusi handia izan zuen. Gaur egun, parke botaniko eder batez inguraturik, 45 metroko altueradun gazteluak kanpoko itxura izugarria eta barruko egitura labirintikoa erakusteaz gain, Erdi Aroan girotutako atmosferan barneratuko gaitu. Zabalik: udaldean 10:30-20 artean (neguan 11-18). Sarrera 900 pzta.tik behera.
Errepidera arbola-ilara bikoitzak lagunduriko bidetxo polita batetik iritsiz, eskuinera egin eta 3 kilometrotara Getxorako bidea hartuko dugu, lehenbizi eskuinera eta gero ezkerrera. Horrela, 6. km.rako Sopelan sartuko gara. Surfaren munduan oso entzutetsua, Sopela bigarren etxebizitzez jositako herria da, San Pedro elizaz (XII. mendean egina, XVIII. mendean berreraikia) gain bere erakarpenik handiena bere inguruko hondartzak eta labarrak direlako. Errepide nagusia eskumarantz hartuz, 20 metrotara dagoeneko ezkerrera desbideratu beharko dugu, Atxabiribil Hondartza ederrera iristeko asmoz. Gaineko aparkalekutik hondartza beraren, gaineko labarren eta itsasaldearen bista politak izango dituzue.
Errepidean berriz, ezkerrera oraingoan, 3 kilometro bete ostean Barrikara iritsiko gara, erdigunean sartzeko ezkerrera eginez. Bertako elizaldea eskuinean utziz, segitu gorantzako errepidetxoa, 200 metrotara eskuinerantz jo arte. Hortik aurrera oinez, Euskal Herriko hoberen gordetako sekretuetako bat (merezi duena baino askoz ezezagunagoa behintzat) ezagutzeko aukera duzue: Barrikako labarrak... zoragarria. Parajea gu deskribatzen saiatu beharrean onena bertaratu eta zuon zeuon iritzia ematea duzue.
Hurrengo herria Plentzia da, Barrikatik banatzen duen ibaia inguratu eta zeharkatu ostean harrapatuko dugun herri turistiko gogoragarria. Plentzia zeharkatuz Gorlizen sartuko gara (etxe-multzo bakarra osatzen dutela esan dezakegu), bi herriek konpartitzen duten eta beren erakarpen turistikorik garrantzitsuena den Hondartzaren ingurutik. Hondartzaren azken muturretik hain zuzen (aldapan metro batzuk gora egin eta ezkerrera), Gorlizko Itsasargiraino eta inguruko Uztrikoetxe lur mutur ikusgarriraino eramango gaituen oinezko bidea hasten da, biziki gomendatzen duguna; besteak beste, Barrikako mirariak kontrako aldetik mirestea ahalbidetuko gaituelako.
Errepidera itzultzeko aipatutako aldapa igo (hondartza atzean utziz) eta kilometro t´erdira dagoen bidegurutzean ezkerrerantz jo. Ondorioz, Gorlizko erdigunean barneratuko gara, udaletxe eta eliza gure ezkerrean uzten ditugula geu ere ezkerrerantz joz. Kilometro batzuetara aurkituko dugun bidegurutzeak berriz ere kostalderaino hurbiltzeko aukera emango digu, ezkerrerantz Bakio-Armintza norabidea hartuz.

Butroi ibaiaren azkenetako meandro batean herri turistiko eta gogoragarri hau kokatzen da, Gorlizekin konpartitzen duen hondartza itsasadarraren eskuinaldean geratzen bazaio ere. Ibaiaren beste aldean, Barrika eta bere labar miragarriak. Horrenbestez, Plentzia bata bestea ukitzen dauden hiru herri hauen erdian kokatzen da, eta horregatik hiruak jorratuko ditugun atalaren buru izango da.

Barrikatik etorriz Plentziaren sarreran dagoen oinezkoentzako zubi politean pasealeku atsegina hasten da. Paseabideak itsasadarraren ondotik (ohar zaitezte txalupa koloretsu eta kirol-untzi xurixka mordoan) doa, portu zaharretik (gaur egun gehiago kirol-portua) eta udaletxe ondotik segitzen du, eta bata bestearen atzetik Plentziako eta Gorlizko hondartzak inguratzen ditu. Honen erdian, lehen aipatutako udaletxea eta ondoko Kasinoa aipatu behar ditugu, biak Astillero plazan kokatuak.
Alde zaharrean berriz, bere kaleen Erdi Aroko trazadura, eta herria inguratzen zuten harresien hondar batzuk azpimarratuko ditugu. Kale estu eta maldatsu hauek dominatuz Madalenako Andra Mari eliza dugu, Erdi Aroko elementuak gordetzen dituen Birpizkundeko tenplua, gotorleku itxuraduna. Eleiz Enparantzan, Santiago Atea ikusiko duzue, sarrera funtzioa zuen arkua hain zuzen ere. Bertako etxeek ere osotasun polita sortzen laguntzen dute.

Plentziako itsasadarraren beste aldean Barrika herritxoa geratzen da; berdegune zabalaren erdian kokatzen den populagune atsegina, baina herriaren sarrerako Jubilatuen Etxe ikusgarria ezik azpimarratzeko moduko eraikin gutxi eskaintzen dituena. Barrikak gordetzen digun altxorra, altxor izugarria, bestelakoa da.
Horrela, udaletxea dagoen erdigunetik itsasorantz abiatzen bazarete (udaletxea eskuinean utzi eta hurrengo bidegurutzean eskubira joz adibidez), bakarrik ametsetan ikusten den paradisu horietako batera iritsiko zarete.
Barrikak, batez ere badiaz bestaldeko Astondopunteren parean, Gaztelua izeneko puntan, Euskal Herriko labarrik ikaragarrienak dituela esan genezake. Zelai irregularrez osatutako mantu orlegi eder batek estaltzen dituela, itsasotik handiosoki irtetzen diren labar basati eta xurixka hauek jada berez sekulako ikuskizuna osatzen dute, baina badago gehiagorik...
Ezkerrean ozeano zabala, gure aurrean Astondopunte-Uztrikoetxe lur mutur ikusgarriak, euren arteko kalak, eskuinean Plentzia-Gorlizko hondartza eta herriak, gure azpian Muriola hondartzatxo izkutua, atzean aipatutako zelai galantak... Gaztelu-punta zoragarri honetan orduak eta orduak eman ditzakegu, txundituta, horrelako mirari bat nolatan den posible pentsatuz.

Gorliz Plentziako jarraipen naturala da, herri bakarra bailiran, eta batak bestea jotzen daudenez, ez dakigu non amaitzen den bat eta hasten den bestea (hondartzan berdin gertatzen da). Herri batik bat turistikoa, jende gehien erakartzen duena bertako hondartza luze eta atsegina da, baina herriaren barnean ere badago zer ikusi: Sorkundeko Andra Mari eliza (X-XI.ean eraikia eta XVIIIan berritua, dorre barrokoa nabarmentzen da), udaletxe gorrixka, Elurretako Andra Mari edo Andra Mari Agirre ermita (bista politak dituen atsedenleku batean), edota Guruztokia (1776).

Barrikatik alde ezin ikusgarriago honetaz gozatzeko aukera izan badugu, zilegi da beste aldera begira gauza bera egitea, honek ere sekulako ikuskizuna suposatzen duelako. Horretarako, lehenbizi Gorlizko itsasargi modernoraino hurbilduko gara, eta itzuleran Uztrikoetxe lur mutur izugarrian barneratuko gara.
Oinezko ibilbidea Gorlizko hondartzaren amaieran hasiko dugu, gorantz hasten den errepide ondoko burdinazko langa altu baten sarreran (Gorlizko faroa seinalatzen duena). Nahiz eta asfaltaturik egon, Kukulu Behekoa baserri-auzoraino igotzen den bidea oinezkoentzat bakarrik da, kanpoko kotxerik pasatzea debekatua dagoelako. Baserri eta zelaien arteko bide polit honetan zehar, beti zuzen eta gorantz goazela 45 minutu inguruan itsasargi zurira iritsiko gara, eta Billano uhartealdeko panoramika ederrez gozatzeko aukera izango dugu.
Itzultzean, eskuinera ateratzen den bidezidor bat hartuz, gure bigarren helburua lortuko dugu, itsasgaineko labarrak inguratuz Uztrikoetxe muturrera hurbiltzea. Bertan, itzelezko ikustaldiaz gozatzeaz gain, Azkorriagako gotorlekuaren hondakinak ere topa ditzakegu.