Antza denez misoginia, hau da, emakumea gutxiestea, oso ohitura zabaldua genuen geurean, baita 1971n ere. Hori atera daiteke ZERUKO ARGIAren 431. zenbakian agertzen zen "Goierriko emakume batek" izenpetutako idazlanetik behintzat: "Gure auzoko Mikelak alaba bat izan du eta urrengo azokan, bere senar Milixio ferian ikusi ta asten zaizkio zorionak ematen. Eta ala dio: 'Bai! Ez da gutxiagotarako ere'. Eta berriro galdetzen diote: 'Ez al aiz ba aita egin?'. 'Bai. Azaldu zaigu utsaren urrengo bat'. Ori entzutean, ardangelako mirabeak esaten dio: 'Kontuz itz orrekin. Zerorri ere, andra koskor bat etxeratu arte larri ibilli zerala entzun det ba. Alabatxo bat izango zan ura ere, zurea bezalaxe!'". To!

Nork esan zenbat itsutasun eta ezjakin zegoen -ala, dagoen?- kontu honetan? Nik ez, bederen. Baina ezjakintasuna aitatu dudanez, joka dezadan gizalegez eta ezer baino lehen neurea aitortu: izan ere, Jose Antonio Sistiagak egindako filmari eskaintzen zion Z. ARGIA hark bere lehen orrialdea. Film hori, Sistiagak eginiko lehena, oso interesgarria behar zuen izan -"munduaren zehar, txalo eta sari ugari jaso ondoren Donostian ikusi berri" zuela ohartarazten zien irakurleei Luis Haranburu-Altunak-. Haatik, nik ez nuen ikusi, eta barkatuko ote zait haren titulua ere ez badut aipatzen, lehen orrialde osoaz gain zazpigarrenaren pusketa dezentea bete arren, elkarrizketa luze hartan behin ere ez baitzen aipatzen film horren izenburua -behar ere ez orduan, apika, hain ospetsua izanik seguruenik denen ahotan egongo zen-eta-. Apustua egitea balitzait, "Lan" izan zitekeela esango nuke, han-hemenka horixe agertzen zelako izki larriz idatzia... Dena dela, film horri buruz neukan ezjakintasun ikaragarria medio, erabaki nuen beste gai bati kosk egitea, eta hara zergatik iritsi nintzen "Goierriko emakume batek" izenpetutako "Emakumea dala-ta" idazlan bikainera!
Ni bezalakoen ama, izeba edo amonak bizi izandakoari eskainitako lan hark, "etxekoandrea" hitza zeukan hizpide. Egilearen iritziz, "entzun edo irakurtzean, itz bat nola edo zer eratan artzen dan, asko esan nai du eta 'etxekoandrea' baiño itz txukunagorik, oitura bezela ez da noski Euskal Errian emakume eldu batentzat, zeren orren urrena ibilli oi dana, neskazarra edo atsua izan oi da". Halere, bere ustetan, "aurreko orren idazlanari -Luis Haranburu-Altunaz ari zen- bere esnaia edo muiña ateratzeko ez dago Euskal Erritik atera bearrik", zeren emakumea "etxekoa, etxeari lotua, beti katibu dago gizonezkoaz konparatuta. Orrengatik, ongi daritzat emen jartzea, emakumearen bizitza nolakoa izan dan; eta guzia dijoa nik nere senitarte, erriko eta inguruetan ikusi ta entzun eta ezagutu dituanaz, gutxi gora beera".
Eta hitzaurrearen ondoko lehen emaitza gisa, lan honen hasieran jasorik agertzen den pasadizoa eskaintzen zuen.

Gero, "Senideak ugaritzen" zeritzan pasartea zetorren. "Ba ditu anaitxo bat edo bi eta orra aiei kontu egiten gure neskatxoa lau-bost urte orduko, seaskari eragin negar egiten badu, berogarriak zuzendu eta abar. Ara berealatik asi egia biurtzen, idazlearen 'mitoa', etxekoandre edo etxeari lotua bein sei, zazpi urtez gero, sukaldeko lana, ontziak garbitu, naiz ta garbilekura ezin iritxi. Eta bitartean, mutikoak azitzen baiña oriek gero ere ba daukate noski non nekatua eta orain behintzat, utzi deiogun. Eta or dabiltz jolas ta borroka, euren biurrikeritan".
Eskola ordua iristean, "ikastolara ere pozik joango litzateke gure neskatxoa. Iñoiz bidali izan dute baiña badakizute zer erantzun dioten: Orrek, meza-liburua irakurtzen ikastea, aski du. Zertarako emakumeak eskola gehiago?". Hamar urterekin, "Jaunartze aundia" ospatu ohi zen lehengo garai haietan, eta "ori egin orduko, zai dauzka batetik eta bestetik, neskametzarako eske". Eta neskame zihoazen, "Goierriko emakume batek" aipatutako adibide hartan baserri batera. Han, lan eta lan arituko da, etengabe. Gaitz erdi, halako batean erromerira joateko baimena ere ematen zaio, baina "erriko festak eta erromeria ustekabean luzatu eta etxeratzerakoan, bidean, jo ez diote ba, illunabarreko 'avemaritako' kanpaiak? 'Au al den neska etxeratzeko garaia?'. Zigorra eta ez nolanahikoa, aitaren eskutik artua; eta binbitartean, anaia, oraindik gazteago dana, or dabil, Jainkoak dakian ordutan. Orri, barkatu bear zaio; ez da itxurazkoa orri erritan egitea".
Hemezortzi urte. Maitemintzen da. Ez alferrik! Bere kuttuna ez da aitaren gogokoa. "Nik billatuko diñat ori baiño etxe obegoko maiorazkoa!", ohartarazten du hark. Esan eta egin. Aitaren "kinto" -lagun baten semearekin ezkondu beharko du, nahita nahiez. Trukean, hamar mila erreal ordainduko ditu aitak eztei egunean, diru-poltsa atera eta esanaz: "Au da nere alabari ematen diodan dotea". Baina, "aitak azaldu, alabak ikusi eta senarrak jaso"tako dotea izango da "berea".
Jarraitzen zituen ematen "Goierriko emakume batek" hain era bikainean agertutako gure kulturaren ezaugarriak, baina... lekua bukatu zait eta besteak ezin jaso.