Nik etxetik alde egin nuen, Franco eta biok (Guardia Zibilak ahaztu gabe) konpatibleak ez ginelako. Baina behartuta joanagatik, niretzat mesedegarria izan zen benetan Amerikako egonaldia. Eta kazetaritza Caracasen ikastea ere bai. Garai hartan Venezuela Amerikako oasi bat zen, eta ez ekonomikoa bakarrik, baita kultura eta demokrazia giro aldetik ere: Nerudak astero idazten zuen egunkarian, Alejo Carpentier handik pasea zen, baita Garcia Marquez ere. Rodolfo Izaguirre intelektual handiak (gaur hain famatua den Boris Izaguirreren aitak) zine kritikak idazten zituen. Antzerkia, zinema... Giro kultural haren indartzea ez zen arrazoi ekonomikoengatik bakarrik izan (nahiz eta garai haietan Venezuelak petroliotik etekinak atera eta ekonomikoki sendo egon). Kontua da diktadurak botatako jende guztia handik pasatzen zela: Chileko ministroak, MIR taldeko buruak, Uruguayko Tupamaroak, Espainia eta Euskal Herritik joandakoak ere bai, Katalanak, Galiziarrak... eta niretzat, herri txiki batekoa izanda, eta diktaduraren menpean bizi ondoren, benetan aberasgarria izan zen.

Nik uste, "Egin"en bertan ere, nire jarrerak eta besteenak ez zuela derrigorrez berdina izan beharrik. Nik beti pentsatu izan dut, edozein mediotan, eta ezker edo eskuinekoa izan, gehienak soldata bat irabazi behar dutelako daudela hor. Baina noski, gauza bat da langile izatea eta beste bat zuzendari lanak egin beharra. Pertsonalki oso aberasgarria izan zen "Egin"eko zuzendari izatea. Nahiz eta ezker abertzaleko militantea izan, eta nahiz eta gaztetatik oso inplikatuta egon, ofizioak lagundu egin zidalako ez hain sektarioa izaten. Zeure burua halako proiektu batean sartzen duzunean, gauza on asko egiten dituzu, baina gehienetan sektarioa bihurtzen zara, eta zeure buruari exijitzen diozuna besteei ere exijitu nahi diezu, eta gainera exijitu nahi diezu zuk ikusten duzun ikuspegitik. Nire ofizioak lagundu izan dit ez hain sektario bihurtzen: kazetari izanda egunero manejatzen duzulako informazioa, jendearekin harreman handia duzu, zure kausak erlatibizatzen dituzu...
Ni "Egin"etik bota egin niduten, inkonpatiblea nintzelako aurrerantzeko proiektuekin. Eta urtebete luze bat egin nuen lanik eskatu gabe, banekielako luzatuko zizkidaten eskaintzak interesatuak izango zirela. Gero lan bila hasi nintzen. Banekien ofizio honetan ezin dituzula gauza asko zuk nahi bezala egin, baina nik lanari derrigorrezko baldintza bat jartzen nion: ez nuela "aquí, en España" idatziko. Niretzat hori zen lana hartu edo uzteko baldintza erabakigarria, eta beste gauza batzuk erlatibizatu egiten dituzu (eredu soziala, esaterako). "Deia"ra sartu nintzenean, gogoan dut Eva Forestek esan zidala: "Majo sufritu behar duzu orain!", eta esan nion "ez, nik sufritu "Egin"en egin dut, nire proiektua hori zelako. Orain lan bila joan naiz, eta badakit zer toki den hura". Adibide horrek berdin balio du bai "Deia"rentzat, eta baita ETBrentzat ere, eta ikuspegi horretatik nik uste zortea izan dudala, ze proiektu denak Euskal Herrikoak izan dira. Bestalde, bai "Deia"n, bai Radio Euskadin eta bai ETBn, oso giro ona aurkitu dut, eta hori da garrantzitsuena. Ezberdintasunak ez dira hainbestekoak, antzerako jendea aurkitu dut toki guztietan.

Bai, nik uste kazetaritzan langileen arteko harreman hori gakoa dela, erreferentzia. Ikusten dudanean jende arrunta nirekin gustura dabilela, nagusia baino gusturago, ondo ari naizen seinaletzat jotzen dut. Beste erreferentzia bat da zuk zeure buruari duda sistematikoa eragitea, eta saiatzea, kasu guztietan, korrontearen kontra joaten. Hori ez dakit lortu dudan, baina argi eduki dut.

60 urte dauzkat. Ez 40 eta ez 30, eta jabetzen zara zure bizitzako etapa bakoitzak bere helburuak dituenaz. Nik uste errealistak ere izan behar dugula. Egia esan, ni ez naiz sekula errealistegia izan, beti saiatu naiz errelismo eta utopiarekin bat egiten. Ea nire ibilbide profesionala etxe honetan eta lan honetan bukatzeko asmorik dudan? Ez da derrigorra; hemendik ez naizela jubilaziora joango, alegia.

Hauteskundeetako ikerketa soziologikoek beti azpimarratu izan dute zure alboko pertsonaren mezua baino garrantzitsuagorik ez dagoela ezer. Badira hainbat mezu publiko eta masibo, baina badira hurbilagoko mezuak ere, pertsonalak. Jendeak komunikabideekiko halako mesfidantza naturala du, eta euskaldunok handia gainera: telebista aurrean sarri esaten dugu "bai, berba ondo egiten du horrek, baina...". Eta ingurukoek zer esaten duten entzutea fidagarriagoa da, sarri, komunikabideetan esaten zaiguna baino.
Gregorio Moranek askotan esaten zuen, "nola liteke hain abertzalea den herri batean komunikabideak hain espainolistak izatea?". Hori egia da, baina horren kontrakoa ere bai: nola liteke hain espainolistak diren komunikabideen herria hain abertzalea izatea? "Diario Vasco" eta "El Correo" hainbeste saltzen diren arren, badirudi jendeak ez duela onartu haiek saldutako mezua.
Komunikabideen jarrera lotsagarria izan da, baita profesionalen jarrera ere. Bai indibidualki, eta baita kolektibo moduan ere. Hori orain ikusi da argi eta garbi, baina nik uste Euskal Herriko kazetariok (abertzaleek eta ez direnek ere berdin) badugula zerbait berria egiteko garaia. Ez gara kolektibo bat, ez dugu ahots profesionalik, eta behingoan denok bildu egin beharko dugu kazetaritzan gertatzen ari dena aztertzeko: bai Pepe Reyren kasua eta baita Gorka Landabururen kasua aztertzeko ere, baina kazetari moduan.

Garbi dugu gaurko Canal Vascok gazteleraz joan behar duela (inoiz Californiara edo Nevadaraino iristen garenean ingelesez egingo da). Ameriketan, gure ikusle batzuk jatorriz "vascoak" dira, baina gehiengo handi bat amerikarra da, "vasco"en erreferentzia gertuan izan duena. Lehen susmo hutsa genuena orain ziurtatu egin dugu: lehiaketa moduko bat jarri dugu. Dagoeneko 500 erantzun baino gehiago jaso ditugu, eta horien artean euskaldunak edo euskaldunen ondorengo direnak, %5 bakarrik dira. Beraz, gure amerikar ikusleekin gazteleraz komunikatzen gara. Euskarazko programak botatzean ere (Bertatik Bertara, pilota, edo igandetako meza, esaterako) gaztelerazko azpitutulak daramatzate.

Haientzat gu Europako herri ttiki bat gara, baina ondo kokatuta dagoen herri bat. Colombian arrakasta izugarria du gure kateak, eta handik idazten zigun batek: "Orain ulertu dut euskara ez dela ez gaztelera eta ez frantsesa, baizik eta bien arteko nahasketa bat!". Ez zuen bete betean asmatu, baina behintzat bere erara ulertu zuen Euskal Herria non kokatzen den.
Gainera, hangoek Euskal Herria bere osotasunean hartzen dute. Kontuan izan behar da Chileko Euskal Etxeko sortzaile gehienak Iparraldekoak zirela, Argentina eta Montebideokoak berdin... Haiek "vasco" esaten dutenean ez dira baskongadetara mugatzen, edo "nafarra" esanda ere Euskal Herriaren barnean kokatzen dute; gure ezin-batua hemengo kontua da, hangoek "vasco" guztiak herri batekoak ikusten gaituzte.
Bestalde, askotan haiei esker ohartzen gara guk jada normaltzat ditugun gauzak ez direla hain "normalak" edo orokorrak. Gure gizartean oso barneratuta ditugu langileen eskubide aldarrikapenak, sentsibilitate soziala... haientzat ez dira batere normalak: askotan idazten digute galdetuz nola den posible denek soldata eskubidea izatea; edo harrituta gelditu ziren osasun zentru baten inaugurazioa ikusi eta zentru hori publikoa zela ohartu zirenean... Informazioarekin batera doazen erreferentzia horiek oso interesgarriak dira haientzat.

Gasteizko Parlamentuan proiektu hau atera zenean, nik uste buruan zutena hango euskaldunentzat eta euskaldunen semeentzat kate bat egitea zela; baina gero Andoni Ortuzar eta biok ikuspegia zabaldu dugu, eta ohartarazi ditugu ez dela euskaldunentzat bakarrik, zabalagoa behar duela. Kontuan izan behar dugu, Euskal Herriko berriak (eta gehienetan albiste txarrak izaten dira), ia egunero azaltzen direla bertako komunikabideetan. Eta jendeak hemengo bertsio bat eskatu egiten du.

Uruguayko intelektual batek, Interpress Serviceko agentziaren sortzaileak hain zuzen, esaten zidan: "Nik jada ez dut ulertzen zer demontre gertatzen den Euskal Herrian. Dakidan bakarra da, komunikabideek kontatzen didaten bezalaxe ezin litekeela izan". Oso sinple esplikatzen dira gauzak, beti batzuek onak eta besteak txarrak direla esaten da, gainera txartzat hartutakoei oso jokabide ulergaitza egozten zaie... Pixka bat erreflexiboa dena jabetu egiten da hori ez dela posible, beste zerbaitek egon behar duela atzean. Baina egia esan ETAren azken atentatuek Ertamerikan benetan eragin txarra izan dute. Ez dut esango aurrekoek eragin ona izan dutenik, baina noski, jendearentzat ez da gauza bera general baten kontrako atentatu bat, edo politiko edo kazetari baten aurkakoa. Lehengo atentatuak "ulergarriak" zirela uste zuen ezkertiar askok, azken atentatuekin ETArekiko konplizitate osoa galdu dute. Niri esaten zidaten, "horiek infiltratuta daude, bestela nola uler daiteke egiten ari direna?".

Kazetariok ez dugu izan behar ez filosofo, ez analista politikorik onenak, ez gizartea aztertu behar dutenak... azalpen horiek espezialistek eman behar dituzte komunikabideetan. Kazetariok badugu funtzio bat, oso gurea dena, eta inoiz baino gehiago behar dena: jendeari interesatzen zaizkion gaiei buruzko informazioa erraztea, bitartekari izatea. Gaur hainbeste mezu, komunikabide eta tresneria berri dagoenez, azkenean jendeak ez daki nola eskuratu behar duen informazioa. Guk naturaltasun osoz esaten dugu "begira ezazu interneten halako web orria, edo halako kanal tematikotan..." , baina jende arrunta galdu egiten da. Norbait beharko da gauzak erraztu, eta komunikabide ezberdinetan hain sakabanatua dagoen informazioa jasota jendearen intereseko gaiak aurkezteko.

Bai, nik uste sormeneko lan oso gutxi dagoela une honetan. Gaurko kazetariak beste komunikabide batetik jasotako informazioari titulu berri bat asmatzen ematen du denbora gehien. Nik uste zerbait ezberdina etorriko dela, batez ere egunkarietan: irrati edo telebistan emandako informazioa biharamunean emateak ez du zentzurik, eta gauzak beste modu batera eman beharko ditu. Hor kokatzen dut nik kazetariaren lana. Seguru asko, hamar urte barru egunkariak oso bestelakoak izango dira.

Gu txarrena pasata gaude. Guk ez diogu Internet-eta halakoei beldurrik izan behar, alderantziz: inoiz baino aukera hobeak dauzkagu. Ea espabilatzen garen!
Gainera handiak zirenak ere orain txikiak dira. Gure "etsai historikoak" ere akonplejatuta daude. Frantsesek ez dakite burua nola atera. Espainolek berriz, esaten dute zorionez gaztelera oso osasuntsu dagoela, baina ez da Espainiako gaztelera, Amerikako gaztelera da! Ea gu gai garen egoera berri horretan gure interesak defendatzeko. Niri ez dit etorkizunak beldurrik ematen .