Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2025eko otsailaren 18an
MINERAL GAZIA TERRAZAN ETZANDA
- Gatza egiteko modu tradizionala galdu da ia erabat. Lanbide zaharraren arrastoak ordea, hor dira eta herritarrek jakinmina duen ororen bistara jarri nahi dituzte.
Mapa batean begiratuz gero edo estatistika taula irakurriz gero, Añana-Gesaltza Arabako haranetako eskualde bakartia zipriztintzen duten herrixka lasaia dela ohartuko gara. Ia probintzia osoan gertatu bezala azken seme-alabak hiriburura noiz emigratuko duten zain dago. Orain, lehen herria populatzen zuten 1.000 biztanletatik 200 ere ez dira geratzen eta horietatik gehienak egunero Gasteizera joaten dira ikastera edo lan egitera. Herria hustutzen zihoan, baina duela urte batzuk Burgosek inguratzen duen penintsulatxo arabarra, Valderejo, Natur Parke izendatu zuten. Valderejora joan nahi duenak ezinbestez Gesaltzatik igaro behar du eta Gesaltzatik igarotzen denak errepidearen ezkerraldera begiratzen du. Han dira gatzez betetako lauki handiak: gatzagak.
Añana-Gesaltzako gatzagak ondasun historiko izendatuak daude. Bailaratxoaren erdia betez (herriak beste erdia betetzen du), mendian behera ia bost mila larrain barreiatzen dira, batzuk besteen ondoan, hainbat puskatan hautsitako ispilua bailitzan; terrazadun gatzagak dira, anitz urtetan herri honen izaera eta bizitza moldatu dituzten gatza egiteko laukiak. Gehienak hutsik edo belarrak janda daude. Oraindik horietako 200 bat erabiltzen dira eta bada tradizioari eutsiz lanbide gogor honi ekiten dion azken erromantikorik ere (horrelako gatzik ez omen dago beste inon). Dena den, udan lanean aritzen diren gehienak denbora pasa moduan edo aparteko sos batzuk ateratzearren aritzen dira, lanbidearen errentagarritasuna aspaldi galdu baitzen.
Gesaltzako gatzaren etorkizuna, terrazak ureztatzen dituen iturburu gazi bera erabiltzen duen enpresa da, Salinera Añana izenekoa. Enpresa hau bailara gazi honen behealdean dago. Gaur egun hiru teknikarik badihardute ere, sistema errendimendu osoan funtzionatzen hasten denean, zazpi-hamar lagunen artean urteko 17.000 tona gatz ekoizteko moduan izango direla uste dute. Kopuru hau bailarako larrain guztiak abian izango balira denen artean ekoiztuko luketenaren (tona bat larraineko) hirukoitza baino gehiago da. Lan prozedura ere desberdina da, noski. Bailararako "langilerik finena" eguzkia bada ere teknologia honekin helburua produktu bikoitza lortzea da. Batetik, gatza lortuko da. Ur gazia berotu eta berau lurrintzean kloruro sodikoa geratuko da. Bestetik, energia sortuko dute. Makineriako motorrek ur gazi horren hotza eta lurrinketa baliatuko dituzte. Gatza eta energia, prozesu bakarrean. Gero, ekoiztutako gatza larru-ontzaileek, papergintzako enpresek, hiltegiek edota errepideen garbiketan aritzen direnek erabiltzeko salduko dute. Lehenagoko lana dute gure etxeetan ohikoena izaten den Torreviejako (Alacant) edo San Fernandoko (Cadiz) gatzagekin lehia gogorrean aritzea.
Baina bada Salinera Añana enpresak aurrera eramango duen hirugarren "produktu" bat ere. Enpresako akziodunen artean Gatzagak taldea osatzen dute eta elkarte hau bailara gaziko larrainen jabea da (80tik gora kide ditu). Urtero enpresaren etekinen zati bat inguru monumental ikusgarria mantentzeko izango da.
Añana-Gesaltzako gatzagak ondasun historiko izendatuak daude. Bailaratxoaren erdia betez (herriak beste erdia betetzen du), mendian behera ia bost mila larrain barreiatzen dira, batzuk besteen ondoan, hainbat puskatan hautsitako ispilua bailitzan; terrazadun gatzagak dira, anitz urtetan herri honen izaera eta bizitza moldatu dituzten gatza egiteko laukiak. Gehienak hutsik edo belarrak janda daude. Oraindik horietako 200 bat erabiltzen dira eta bada tradizioari eutsiz lanbide gogor honi ekiten dion azken erromantikorik ere (horrelako gatzik ez omen dago beste inon). Dena den, udan lanean aritzen diren gehienak denbora pasa moduan edo aparteko sos batzuk ateratzearren aritzen dira, lanbidearen errentagarritasuna aspaldi galdu baitzen.
Gesaltzako gatzaren etorkizuna, terrazak ureztatzen dituen iturburu gazi bera erabiltzen duen enpresa da, Salinera Añana izenekoa. Enpresa hau bailara gazi honen behealdean dago. Gaur egun hiru teknikarik badihardute ere, sistema errendimendu osoan funtzionatzen hasten denean, zazpi-hamar lagunen artean urteko 17.000 tona gatz ekoizteko moduan izango direla uste dute. Kopuru hau bailarako larrain guztiak abian izango balira denen artean ekoiztuko luketenaren (tona bat larraineko) hirukoitza baino gehiago da. Lan prozedura ere desberdina da, noski. Bailararako "langilerik finena" eguzkia bada ere teknologia honekin helburua produktu bikoitza lortzea da. Batetik, gatza lortuko da. Ur gazia berotu eta berau lurrintzean kloruro sodikoa geratuko da. Bestetik, energia sortuko dute. Makineriako motorrek ur gazi horren hotza eta lurrinketa baliatuko dituzte. Gatza eta energia, prozesu bakarrean. Gero, ekoiztutako gatza larru-ontzaileek, papergintzako enpresek, hiltegiek edota errepideen garbiketan aritzen direnek erabiltzeko salduko dute. Lehenagoko lana dute gure etxeetan ohikoena izaten den Torreviejako (Alacant) edo San Fernandoko (Cadiz) gatzagekin lehia gogorrean aritzea.
Baina bada Salinera Añana enpresak aurrera eramango duen hirugarren "produktu" bat ere. Enpresako akziodunen artean Gatzagak taldea osatzen dute eta elkarte hau bailara gaziko larrainen jabea da (80tik gora kide ditu). Urtero enpresaren etekinen zati bat inguru monumental ikusgarria mantentzeko izango da.
HISTORIAURREKO ALTXORRAK.
Historialarien iritziz II. menderako jadanik lantzen ziren gatzagak eta batzuek historiaurrean kokatzen dituzte. 942. urterako beraiei buruzko agiri idatziak ere badaude. Erdi Aroan monasterio, jauntxo eta baita errege-erregina askok ere gatzaga hauek eta beste batzuk kontrolpean izatearren lehia bizian ibili ziren. Lehia bakarrik ez, liskarrak ere ugariak ziren. Adibidez, Gesaltzako gatza Portugal eta Extremaduran saldu ahal zen, baina Nafarroan eta Aragoin debekatuta zegoen. Garai hartan, beraz, gatzaren merkataritzak eta ekoizpenak garrantzi handia zuen.
Añana-Gesaltzako Gatzagak taldeko idazkariak, Balentin Angulok azaltzen digun moduan, "lehen gizakia gatzaren menpe bizi zen, garrantzi sozio-ekonomiko handia zuen. Hozkailua asmatu arte jakiak kontserbatzeko (arraina, haragia, ganaduarentzako janaria...) ezinbestez behar zuen gatza. Gaur, berriz, gatza saihesten dugu, analisiek ezinbestekoa dela badiote ere osasunarentzat txarra omen delakoan".
Agian ez dute lortuko uste horiek aldatzea eta gatzak aspaldian zuen ospea berreskuratzea, baina Gatzagak elkartearen ekimena are erakargarriagoa da: "Bailara Gazia"ren errehabilitazio integrala. Gatzagak, ondasun historiko direnez, Arabako Foru Aldundiaren Ondasun Historiko Sailaren esku daude, eta Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren laguntzarekin epe ertainean larrain multzoa eraberritu nahi dute. Berritzea era tradizionalean egingo da eta betiko materialak erabiliz, hala nola, pinuaren zura, buztina eta harritxo biribilak. Gatzagak barrutik zein kanpotik bisitatzea ahalbidetuko duten ibilbidetxoak prestatzeko asmoa ere badute. Gatzagen aurrez aurre dagoen antzinako bainuetxearen hondakinak bailarako interpretazio-zentro eta museo etnografiko multimedia bihurtuko dira. Bisitarientzako hotel-bainuetxea eraikiko da eta komunikazio bideak errazteko asmoa dute... Azken finean, plan integrala abian jarriz bailara jasaten ari den populazio hustuketari aurre egin eta ingurua biziberritzea da xedea. Horretarako bertako baliabideak ahalik eta gehien aprobetxatu nahi dira, gatzagak, kasu. Lehen urratsak jadanik emanak dira. Larrain multzoaren perimetro osoa egurrezko langa luze batez itxi zen lehenbizi eta orain gatzagetan hainbat urtetan pilatu diren hondakinak ateratzen ari dira (hondakinok batez ere larrainak eraikitzeko lurraren ordez porlana erabiltzen hasi zirelako sortu ziren). Porlanezko gatzagetatik gatza garbiagoa ateratzen zen. Elkartearen asmoa hondakinak atera ahala lursail garbiak berriztatzea da, baina lan hau bukatzerako dozena erdi urte itxaron beharko dute. Dena den, elkartekoen iritziz, museoa lehenago eraikiko dute, besteak beste, instituzioek ekimen honetan interes handia erakutsi dutelako.
Añana-Gesaltzako Gatzagak taldeko idazkariak, Balentin Angulok azaltzen digun moduan, "lehen gizakia gatzaren menpe bizi zen, garrantzi sozio-ekonomiko handia zuen. Hozkailua asmatu arte jakiak kontserbatzeko (arraina, haragia, ganaduarentzako janaria...) ezinbestez behar zuen gatza. Gaur, berriz, gatza saihesten dugu, analisiek ezinbestekoa dela badiote ere osasunarentzat txarra omen delakoan".
Agian ez dute lortuko uste horiek aldatzea eta gatzak aspaldian zuen ospea berreskuratzea, baina Gatzagak elkartearen ekimena are erakargarriagoa da: "Bailara Gazia"ren errehabilitazio integrala. Gatzagak, ondasun historiko direnez, Arabako Foru Aldundiaren Ondasun Historiko Sailaren esku daude, eta Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren laguntzarekin epe ertainean larrain multzoa eraberritu nahi dute. Berritzea era tradizionalean egingo da eta betiko materialak erabiliz, hala nola, pinuaren zura, buztina eta harritxo biribilak. Gatzagak barrutik zein kanpotik bisitatzea ahalbidetuko duten ibilbidetxoak prestatzeko asmoa ere badute. Gatzagen aurrez aurre dagoen antzinako bainuetxearen hondakinak bailarako interpretazio-zentro eta museo etnografiko multimedia bihurtuko dira. Bisitarientzako hotel-bainuetxea eraikiko da eta komunikazio bideak errazteko asmoa dute... Azken finean, plan integrala abian jarriz bailara jasaten ari den populazio hustuketari aurre egin eta ingurua biziberritzea da xedea. Horretarako bertako baliabideak ahalik eta gehien aprobetxatu nahi dira, gatzagak, kasu. Lehen urratsak jadanik emanak dira. Larrain multzoaren perimetro osoa egurrezko langa luze batez itxi zen lehenbizi eta orain gatzagetan hainbat urtetan pilatu diren hondakinak ateratzen ari dira (hondakinok batez ere larrainak eraikitzeko lurraren ordez porlana erabiltzen hasi zirelako sortu ziren). Porlanezko gatzagetatik gatza garbiagoa ateratzen zen. Elkartearen asmoa hondakinak atera ahala lursail garbiak berriztatzea da, baina lan hau bukatzerako dozena erdi urte itxaron beharko dute. Dena den, elkartekoen iritziz, museoa lehenago eraikiko dute, besteak beste, instituzioek ekimen honetan interes handia erakutsi dutelako.
GiPUZKOAKO ETA NAFARROAKO GATZAGAK.
Alboko koadroan gatza ateratzeko modu tradizionala pausoz pauso kontatu dugu; horrelaxe egiten zuten garai batean Añana-Gesaltzan (Euskal Herriko gatzagarik garrantzitsuenak hemen izan dira beti) eta baita Arabako Buradon-Gatzagan ere. Aipatu berri dugun herritxo honetan gatzagak eskola umeek lantzen zituzten, jabetza eskolarena zelako eta salmentaren etekinak eskolako ekintzetara bideratzen zirelako. Herrian gatza duela 30 bat urtera arte ekoitzi zen eta gaur egun, ur gazia saltzen du lehen aipatu dugun Salinera Añana enpresak.
Nafarroan, Gesalatz herrian, ohiko sistema naturala (haizea eta eguzkia) darabilten pare bat famili enpresa ari dira lanean. Hauen ekoizpena Añanakoarekin alderatuz txikia da, baina ezin ukatu lanbide tradizional honen adierazle direnik.
Gipuzkoan ere badira gatzagak, Leintz-Gatzagan. Klima (batez ere iturburu gazia isurtzen zen bailaratxo itxian) ez da Arabako bailaretakoa bezalakoa, eguzki bidezko lurrinketa ez da hain nabarmena. Egoerak behartuta, ur gazia zuzenean berotzen zuten suaren gainean lapikotzarrak zintzilikatuz. Instalazio hauek "dorla" izena hartzen zuten, eta horregatik omen dute Dorleta izena ondoko santutegiak eta Andre Mariak. Gatzaga hauek duela 40 bat urte arte funtzionamenduan aritu ziren baina gaur egun ez dira erabiltzen.
Nafarroan, Gesalatz herrian, ohiko sistema naturala (haizea eta eguzkia) darabilten pare bat famili enpresa ari dira lanean. Hauen ekoizpena Añanakoarekin alderatuz txikia da, baina ezin ukatu lanbide tradizional honen adierazle direnik.
Gipuzkoan ere badira gatzagak, Leintz-Gatzagan. Klima (batez ere iturburu gazia isurtzen zen bailaratxo itxian) ez da Arabako bailaretakoa bezalakoa, eguzki bidezko lurrinketa ez da hain nabarmena. Egoerak behartuta, ur gazia zuzenean berotzen zuten suaren gainean lapikotzarrak zintzilikatuz. Instalazio hauek "dorla" izena hartzen zuten, eta horregatik omen dute Dorleta izena ondoko santutegiak eta Andre Mariak. Gatzaga hauek duela 40 bat urte arte funtzionamenduan aritu ziren baina gaur egun ez dira erabiltzen.
MUNDUAN GEHIEN EKOIZTEN DEN MINERALA
Gatza, gaur egun, munduan gehien ekoizten den minerala da. Hainbat herrialdetako lurpeek gatz biltegi handiak gordetzen dituzte, antzinako ozeanoek utzitakoak, eta hauek normalean meategi teknikak erabiliz ustiatzen dira. Lurrean zulotzarrak eginez biltegiotara iristen da eta bertako gatz trinkotua meategi makineria astunak ebakitako bloketan atera ohi da, blokeok nahi beste txikitu eta batzuetan gatz hauts bihurtu arte. Horrela egiten da, esaterako, Kanadako gatz gehiena eta Estatu Batuetako zati handi bat. Halere, Estatu Batuetan asko erabilitako beste teknika bat gatz biltegiok presiopeko uraz bonbardatzea da, gatzura (uraren laurdena gatza) ponpen bidez atereaz. Gero lehortu (birfindegi handitan) eta garbitu egiten da.
Ipar Amerikatik kanpo, Europako gatz gehiena ere teknika hauez lortzen da, batez ere Alemaniako meategietan edo turismo gune arrakastatsu bihurtu diren austriar edo poloniar ekoizpen zentroetan. Bestalde, eguzki bidezko ekoizpen zentrorik garrantzitsuena Mexikon dago, Kalifornia Beheko "Guerrero Negro"n. Bolivia eta Mali bezalako herrietan, teknologiarik ezean aspaldian lehortutako lakuetako azaletik gatza karrakatzen dute.
Milaka erabilera duen jaki minerala ekoizteko hamaika modu da, beraz. Gatza erabilera unibertsaleko produktua da, eta mundu osoan da ezaguna eta beharrezkoa; jateko, produktu kimikoak sortzeko zein errepideak garbitzeko. XX. mendean munduko ekoizpena 20 aldiz biderkatu da eta erabilpen moduak zenbaezinak dira.
Ipar Amerikatik kanpo, Europako gatz gehiena ere teknika hauez lortzen da, batez ere Alemaniako meategietan edo turismo gune arrakastatsu bihurtu diren austriar edo poloniar ekoizpen zentroetan. Bestalde, eguzki bidezko ekoizpen zentrorik garrantzitsuena Mexikon dago, Kalifornia Beheko "Guerrero Negro"n. Bolivia eta Mali bezalako herrietan, teknologiarik ezean aspaldian lehortutako lakuetako azaletik gatza karrakatzen dute.
Milaka erabilera duen jaki minerala ekoizteko hamaika modu da, beraz. Gatza erabilera unibertsaleko produktua da, eta mundu osoan da ezaguna eta beharrezkoa; jateko, produktu kimikoak sortzeko zein errepideak garbitzeko. XX. mendean munduko ekoizpena 20 aldiz biderkatu da eta erabilpen moduak zenbaezinak dira.
URA GATZ
Errehabilitagai diren larrain hauetan, ur gaziaren lurrintzearen bidezko gatzagintzak zenbait pauso eskatzen du: bete, nahastu, ureztatu, bildu eta sartu. Urrats hauek emateko pare bat egun behar dira. Garai honetan, apirila aldean, neguan kaltetu diren larrainak konpontzen hasten dira, udako eguzkia iristen denerako dena prest egon dadin. Dena den, kloruro sodikoaren kristalizazioan eguzkiaren eta haizearen jarduerak -haize egokiena iparrekoa omen da- beharrezkoak badira ere, giza jarduerarik gabe ez dago gatz negoziorik.
- Bete: ur gazia putzuetatik atera eta larrainetara isurtzen da, 2-4 zentimetro artean estaliz. Lehen hau itxura traketseko garabi batez egiten zen, baina azkenaldian mahukak edo ponpak erabili ohi dira. Eguzkiak eta haizeak orduan tela moduko bat azaleratzen dute, hau "lore" izeneko xaflatan hausten da eta xaflak biltzen doaz, beren pisuagatik larrainaren hondora jausten doazen grano kristalizatu bihurtu arte.
- Nahastu: hau (ur gazia mamitzen eta hondora erortzen ari denean) ziklo bakoitzeko birritan egiten da, alperraz lagunduz kristaltzea larrain osoan zehar uniformea izan dadin.
- Ureztatu: ur gazia barreiatzea da, berau erabat mamitu eta gatza larregi lehortu aurretik.
- Bildu: oraindik mamitu gabeko ur gazi pixka bat geratzen denean, egurrezko alperra erabiliz gatza biltzen da, larrainaren ertzetatik erdigunerantz mugituz eta bat edo bi meta eratuz.
- Sartu: gatza (saskiak erabilita) larrainpeko biltegietan sartzen da. Oraindik gatzak hezea egon behar du, eta lehortu, estalitako biltegi hauetan lehortu behar da, eguzkiak lehortuz gero gatzak pisua eta kalitatea galtzen dituelako.
- Bete: ur gazia putzuetatik atera eta larrainetara isurtzen da, 2-4 zentimetro artean estaliz. Lehen hau itxura traketseko garabi batez egiten zen, baina azkenaldian mahukak edo ponpak erabili ohi dira. Eguzkiak eta haizeak orduan tela moduko bat azaleratzen dute, hau "lore" izeneko xaflatan hausten da eta xaflak biltzen doaz, beren pisuagatik larrainaren hondora jausten doazen grano kristalizatu bihurtu arte.
- Nahastu: hau (ur gazia mamitzen eta hondora erortzen ari denean) ziklo bakoitzeko birritan egiten da, alperraz lagunduz kristaltzea larrain osoan zehar uniformea izan dadin.
- Ureztatu: ur gazia barreiatzea da, berau erabat mamitu eta gatza larregi lehortu aurretik.
- Bildu: oraindik mamitu gabeko ur gazi pixka bat geratzen denean, egurrezko alperra erabiliz gatza biltzen da, larrainaren ertzetatik erdigunerantz mugituz eta bat edo bi meta eratuz.
- Sartu: gatza (saskiak erabilita) larrainpeko biltegietan sartzen da. Oraindik gatzak hezea egon behar du, eta lehortu, estalitako biltegi hauetan lehortu behar da, eguzkiak lehortuz gero gatzak pisua eta kalitatea galtzen dituelako.
LENITZ-GATZAGAKO EKOMUSEOA
Garai batean Leintz-Gatzagako oinarrizko ogibidea gatzaren ekoizpenarekin lotua zegoen (urtean 500 tonatik gora lortu eta saltzen ziren), Dorletako Ama Birjinari eskainitako santutegiaren ondoan isurtzen zen iturburu gaziari esker. Gatza "dorla" izeneko pertzetan egiten zen, suaren gainean jartzen ziren lapikotzarretan, alegia. Herriko etxe bakoitzean "dorla" bakarra erabil zitekeen eta beste "dorla" bat eskuratzen zuenak berau saldu edo oparitu behar zuen, mendian egurra mozteko eskubidea galdu nahi ez bazuen behintzat. Dena den, XIX. mendearen erdialdean izan ziren uholde handiekin iturburua kaltetu eta bizimodu hau gainbeheran hasi zen. Azken ekoizpena duela ia mende erdi izan zen.
Iazko urtearen erdialdean Leintz-Gatzagako Ekomuseoa ireki zen, herriari bere izena eta izaera eman dizkion bizibide honen aztarnak berreskuratu eta etorkizuneko belaunaldiei erakusteko asmoz. Erakundeen eta, batez ere, herriko jendearen laguntzaz altxatutako museoan bisitariari herriko historiaren berri emateaz gain, gatza egiteko prozesua azaltzen zaio. Lanbide horretan erabiltzen ziren hainbat tresna eta lanabes ikusgai da, hala nola, "dorla" ospetsuak (Dorletako Andre Mariari izena ematen diotenak) eta errekatik ura jasotzeko txanbilezko gurpila.
Gatzaren Museoa apiriletik abendura irekitzen da (taldeek negualdean ere egin dezakete bisita aldez aurretik deituz gero) eta egunean lau bisita gidatu egiten dira, 11:30etan, 12:30etan, 16:30etan eta 17:30etan. Sarrerak 300 pezeta balio du eta taldean joanez gero 250.
Iazko urtearen erdialdean Leintz-Gatzagako Ekomuseoa ireki zen, herriari bere izena eta izaera eman dizkion bizibide honen aztarnak berreskuratu eta etorkizuneko belaunaldiei erakusteko asmoz. Erakundeen eta, batez ere, herriko jendearen laguntzaz altxatutako museoan bisitariari herriko historiaren berri emateaz gain, gatza egiteko prozesua azaltzen zaio. Lanbide horretan erabiltzen ziren hainbat tresna eta lanabes ikusgai da, hala nola, "dorla" ospetsuak (Dorletako Andre Mariari izena ematen diotenak) eta errekatik ura jasotzeko txanbilezko gurpila.
Gatzaren Museoa apiriletik abendura irekitzen da (taldeek negualdean ere egin dezakete bisita aldez aurretik deituz gero) eta egunean lau bisita gidatu egiten dira, 11:30etan, 12:30etan, 16:30etan eta 17:30etan. Sarrerak 300 pezeta balio du eta taldean joanez gero 250.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Onintza Irureta Azkune
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
#5
Unai Lomana Uribezubia
Azkenak
2025-02-18
Euskal Irratiak
Miarritzeko euskal ihauteriak berpiztu dituzte tokiko elkarteek
Hamarkada batez lokarturik izan ondotik, otsailaren 22an iratzarriko dute hartza Miarritzen. Festilasaik, Arroka elkarteak, Maritzuli dantza konpainiak, Gaztetxeak eta Ikastolak bat egin dute, aurten, programazio berezi bat eskaintzeko.
2025-02-18
Antxeta Irratia
Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek hamabostaldia antolatu dute euskararen erabilera hauspotzeko
Hizkuntzarako ere gurasoak haurrentzako eredu direla kontuan hartuta, euskararen erabilera eta irakaskuntzari buruz sentsibilizatzeko helburua duen hamabostaldia antolatu dute Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek. Martxoaren 15etik 30era guraso... [+]
2025-02-18
Euskalerria irratia
Ekainaren 1 era atzeratu dute Iparraldetik zirkulatzeko ingurugiro agiriaren derrigortasuna
Apirilean zen sartzekoa araua baina atzeratzea erabaki dute. Derrigorrezkoa izanen da ibilgailuetan agiria eramatea, ez soilik hiri eta herri nagusienetan sartu ahal izateko, baita kostalde osoko errepideetan mugitu ahal izateko ere.
Sabotaje algoritmikoaren alde
«I will overturn, overturn, overturn, it[…]»
Ezekiel 21:27 – King James Version
«Algoritmo guztien gainetik, algoritmo guztien azpitik»
Xabier Landabidea
Deseroso nago, deseroso gure jendarteak teknologiarekiko hartu duen jarrera kasik... [+]
2025-02-18
Mikel Garcia Idiakez
HezkuntzArtea taldeak manifestua aurkeztu du: “Moda pedagogikoak bata bestearen atzetik ezarri dituzte”
Irakasleek urtetan pilatutako jakintza kontuan hartzea, klaustroek erabakiak hartzeko autonomia bermatzea, IKTen “uneoroko erabilera” sustatzen duten planak geldiaraztea, eta ikasgeletan aldaketa metodologikoak sartu aurretik dituzten ondorioak tentuz aztertzea... [+]
2025-02-17
ARGIA
Ikasle feministek elkarretaratzea egin dute Gasteizko EHUko campuseko irakaslearen sexu erasoak salatzeko
Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.
2025-02-17
Unai Lomana Uribezubia
Bi futbol taldek planto egin dute irain arrazisten aurrean Bizkaian eta partiduak bertan behera geratu dira
Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]
2025-02-17
Unai Lomana Uribezubia
Bederatzi pertsonari lau eta hamar hilabete arteko kartzela-zigorrak ezarri dizkie Voxen kontra protesta egiteagatik Bilbon
Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.
2025-02-17
Axier Lopez
Itziarren semea?
Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]
2025-02-17
Eneko Imaz Galparsoro
Eneko Anduezak PSE-EEko idazkari nagusi izaten jarraituko du
PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.
2025-02-17
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Europak toki bat aldarrikatu nahi du Ukrainako bake negoziaketan, AEBen bazterketaren aurrean
Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]
2025-02-17
Onintza Irureta Azkune
Erantzukizun publikoak hartzea eskatu dute Euskal Herriko Torturatuen Sarearen aurkezpenean
Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]
2025-02-17
Arabako Mendiak Aske
Labrazaren defentsan
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"
Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]
2025-02-17
Unai Lomana Uribezubia
Gazteen arteko genero arrakalak gora egin du kokapen politikoari dagokionez
Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira.
2025-02-17
Eneko Imaz Galparsoro
Gasteiz inguruan Vitoria Solar 1 eta 2 parke fotovoltaikoak eraikitzea onartu du Eusko Jaurlaritzak
Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.
Eguneraketa berriak daude