GIZARTE BERRI BATEN PREMIA

  • Aldizkariak berak aitortzen zituen urtarrileko azken alean, bere gehiegikeria eta utzikeriak. Euskararen gaietan lehenak eta langileriaren arazoetan bigarrenak.

2021eko uztailaren 15ean
Zegokion gizartea zeharo eraldatzearen aldeko agertzen zitzaigun Z. ARGIA. "Gizarte berria" nahi zuen, editorialean aldarrikatutakoaren arabera, eta garbi zeukan egoera amestu hori ez zela berez etorriko. Behin betikoz, eta denen artean, bukatu beharra zegoen "Oi laborari gaxua!" esateko aukera ematen zuten egokierekin, hala nola handia, jaun eta jabe, beti txikia azpiratzen ibil zitekeen egoerarekin... Arrakasta gutxi izan zuen bere deiak, ordea.


ETXAHUNETIK MARXERA

Damu zen aldizkaria aurreko hilabeteetan, oro har, langileen egoerari oihartzun gehiegirik eman ez ziolako. "Aitortu beharra daukagu -zioen "Ekonomia eta Sozial Arazoak" aztertzen zituen artikuluan- gure Erriko langilleriak protesta egiteko eskubidea daukala, Z. ARGIAren aurka, berari zuzen ikutzen dieten gaiak gutxi adierazi ditugulako. Arrazoi osoa daukate. Mundu onetan errudun gera".
Gauzak horrela, arazoari konponbidea ematea deliberatu zuten aldizkariaren erantzule zirenek, bereziki hartaz arduratuko zen talde bat osatuz. "Talde au, jakitez eta esperientziz ongi ornitua dagoenez, gauza interesgarririk esango diguten ustean gaude", esaten zuten, animoso.
Eta batek ez daki hutsunea betetzeko gogoarekin, ala asteko idazlanen zerrenda osatu zutenean horrela egokitu zitzaielako ote zen, baina aste hartan, lehenengo orrialdean, orduan zela bi mende Barkoxeko Etxahun koblakari handiak buruturiko bertsoak jasotzen zituzten, Euskal Herriko nekazarien egoera islatu nahi zuen artikuluaren oinarri gisa.
"Ez da oraingoxea izango, laborariaren egoera motza gizartean, Etxahun bertsolari zuberotarrak, duela bi gizaldi, ori esaten zuenerako: 'Oi laborari gaxua!' egiñaz asten du bere kantua, eta era guzitako ogibideak aipatzen ditu, denak laborarien kontura bizi direla esanaz". Baina gauzak asko aldatu zirelakoan zegoen aldizkaria: "Gaur ez diteke, noski, esan gainerakoak baserritarraren kontura bizi direnik", azpimarratzen zuen, honakoa gehitzeko: "Alere, gaur bertan, ez dago esan eziñik egitan 'Oi laborari gaxua!'. Ondo bizi balitz, ez litzateke kalera etorriko eta ez lirake ainbat eta ainbat baserri ustuko, usten ari diran bezela".
Gero, egoeraren nondik-norakoak aztertzeari ekiten zion. Haatik, baserritarra bera ere ez zuen errudunen zerrendatik kentzen: "Jaki eta eltzekari goxoak jaten segitzekotan, gizarte osoak artu behar ditu bere gain laborarien eziñak. Alere, 'laborari gaxua' ez beza loak ar, guzia bestek egiñaren zai. Jo beza behetik gora. Ar beza indar elkartasunean, gaur egun ikusten degun bezela, eta orduan eskuratuko ditu dagozkion eta orain ukatzen zaizkion alderdi onak". Noiz izango zen hori? Ez berehala, honela amaitzen baitzen aipatu artikulua. "Marxen paraisoa etorri artean, burrukan segi beharko du nekazariak bere lurrarekin eta bere kopetako izerdiaz jan beharko du eguneroko ogia; baiña gañerakoak ez dezaiotela kendu berea duanik".


HOBE BIZITZEKO, DENEK ZERBAIT EGIN BEHAR

Dena den, Z. ARGIAk nahi ez zuena "txikia ezeren eskubiderik gabe" zegoen gizarte hura zen, eta txiki hori berdin izan zitekeen laborari, arrantzale, edo fabrikako langile. Horregatik, gizartea aldatu beharra zegoela esaten zuen editorialean.
"Gizarte berri au, ordea, ez da berez etorriko", gogorarazten zien irakurleei, dena den. "Norbaitek ekarri beharko du. Guk egin behar dugu. Geldirik bagaude taldea, piloa, abere-artea, otso-artea izanen da. Nekazaria esnarazteari, langillea kezkarazteari, umeak ezitzeari, ezjakiña argiarazteari, nagia bizkorarazteari, ajolagabea ardurarazteari ekin behar diogu".
Lan gogorra egin beharra zegoen, beraz, amestutako egoera horretara iristeko. Halere, ez zen edozein eratara egin beharreko zera, hura guztia. Z. ARGIAren iritziz, "ezer gutxi aurreratuko genduke zakarrean, gogorrean eta indarrez bakarrik egoerak aldatzearekin lagun-arte eta gizarte jator bat sortzen ez badugu. Gizonak lehen bezain ezjakin, lotu, arlote, uts, nortasun-gabe jarraitzen badu".
Behingoz libratu gara, pentsa dezake, aurrekoa irakurri duen emakumezkoren batek... baina jai du. Izan ere, gauzak diren bezala, orduko Z. ARGIArentzat "gizona" bi hankaren gainean ibili eta, gutxi edo asko, pentsatzeko ahalmena zuen bizidun guztia baitzen (hegaztiak ez, jakina, maiz asko, guk guztiok baino zentzu gehiago erakusten badute ere)

ZERUKO ARGIA 1970: EUSKERA
Erredakzioa, 1971-I-31
Gai bat izan bada besteen artean gehienbat aipatua, zalantzarik gabe euskera izan da. Urreatu zaionik ere ez da besterik izan. Joan zen urtean argitaratu diren 831 lanetatik, 141 lanek euskera zuten gaitzat. Aldizkari baten ehuneko 17 lan gai bati zuzenduak izan diranean, zerbait berezia gertatu dela esan diteke. (...)Batasun itzarekin batera "H" ipintzen dugularik, norbaitek kritika genezazke. (...) Bolara batean, jendeak bero bero eldu zion gai oni. Sukarrapean geundela zirudien, gaixotuta bezela. Azkenean, gehiegikeri batean erortzen ari giñala ikusirik, aldizkari bezela gai orri ateak istea pentsatu genuen. Orregatik azkenengo aleetan ez degu gai oni buruzko lanik argitaratu nahi izan (...).

GALDAKANO: KRISTAU BIDEA
Oharra, 1971-I-31
Donostiara, Gipuzkoara, Gipuzkoatik kanpora eta atzerri herrietara telefonoz hitzegin nahiko dutenek, oso kontuan eduki beharko dituzte argitasunok. "Bost zenbakitako" telefonoa dutenek, zenbaki horien aurrean "4" bat ipini bezate; "lau zenbakitako" telefonoa dutenek, "44" ipini bezaiete aurretik; Konferentzia Bereziak nahi dituztenek, orain arteko "07, 08 eta 09" zenbakiei "0" bat aurretik ipini bezaiete. (...) Donostiako Telefono Barrutian (zona suburbana) sartzen diran Andoain, Hernani, Pasai Antzio, Pasai Don Ibane, Pasai San Pedro eta Errenteriara deitzeko, lehen zuten zenbakiari aurretik "3" zenbakia ezartzea aski dute. Lasartera deitu nahi dutenek, kontuan eduki bezate: Lasarten telefonoa dutenei, lehengo numeroetatik azkeneko hirurak bakarrik geldituko zaizkie. Hiru horiei, aurretik "361" ezarri behar zaie (...) .

TELEFONOAREN ZENBAKI BERRIAK
Basa-jaun, 1971-I-31
Usansoloko auzotegitik dirauskuenez orain aldi andirik eztala euskerazko kristau bidea ikasteko jarri eben, bertoko eleiz barrutian ondo erakutsi leikien irakasle jatorrak buru dirala-ta, bertara zuzendu diran neska mutillak eundik gora izan ei dira, benetan pozgarria bera! (...) Ezin genezake beste orrenbeste esan erriko beste eliza gaitik: Erriko eliza nagusian be ipiñi ei dabe euskerazko kristau bidea ikasteko, baiña, lau edo bost (lerro auek idatziten doguzan arte) ume baiño ez ei dira izentatu; zer uste dabe bertoko guraso kristau euskeldunek, berez ikasiko dabela euren umetxuak gure izkuntzan Jainkoa gurtuten? Ala, bardin deutse atzerritar menperatzailleen izkuntza ongi, ikasi ezketiño? Ainbat txarrago: Gumugio (Erletxeta)ko auzunetik dirauskuena bertoko euzkaltzale zintzoak; iazko umetxoen leenengo Jaunartzea izan zanik gehiago eztabela bertoko umetxo orreek, ez bestek, kristau bide ikasteko edo landuteko erarik izan, ez bertoko apaiz ez beste irakaslerik eztaukelako, leendik ikasi ebena aaztuteko arriskuarekin. Zergaitik ori Josu apaiz jauna? (...).


Azkenak
Lore Lujanbio
“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Tesia amaituta, pozik dago Lore Lujanbio. Militantziarako denbora gehiago du, besteak beste. Mugimendu transfeministaren erronkez galdetuta, hauek identifikatzen ditu: neoliberalismoak mugimenduaz egin duen apropiazioari heltzea, faxismoaren eta erreakzio heteropatriarkalen... [+]


2024-12-26 | Leire Ibar
Nafarroak garraio publikoaren %50eko deskontuak ekainera arte mantenduko ditu

Garraio publikoaren %50eko deskontuak sei hilabetez luzatuko ditu Nafarroako Gobernuak, 2025eko ekainaren 30era arte. Espainiako Gobernuak garraio-txartelaren kostuaren %30 hartuko du bere gain, eta Nafarroako Gobernuak %20. Aurreko urtearekin alderatuta, 2024ean garraio... [+]


‘Prentsa' bereizgarria zeraman autoa jomugatzat hartu eta beste bost kazetari hil ditu Israelek Gazan

Gutxienez 201 dira 2023ko urriaz geroztik Israelek Gazan hildako kazetariak. Abenduaren 26 honetan hildako azken bostak Al-Quds telebista katean zebiltzan lanean.


2024-12-26 | Leire Ibar
10.500 migratzaile baino gehiago hil dira aurten Espainiako Estatuko kostaldeetara iristeko ahaleginean

2024ean batez beste eguneko 30 migratzaile baino gehiago zendu dira Espainiako Estatuko kostaldeetara iristeko ekinean. 10.457 heriotza errejistratu ditu Caminando Fronteras erakundeak eta "arrastorik utzi gabe" desagertu diren beste 131 ontzi zenbatu ditu. Kopuru hau... [+]


Larunbatean ospatuko dute Hatortxu Rock, Atarrabiako azkena

Antolatzaileek iragarri dutenez, ohiko jaialdia eginen dute abenduaren 28an eta 2025eko uztailean lau eguneko jaialdi berezi baten bidez agurtuko dute behin betiko jendea, "erreminta berriei bide emateko". Orotara, hamazazpi taldek eskainiko dute kontzertua larunbatean.


2024-12-26 | Estitxu Eizagirre
Laborari palestinarrek jasaten dituzten indarkerien lekuko izan dira Via Campesinako ordezkariak

Via Campesinako ordezkaritza bat Palestinan izan da abenduaren 8tik 18ra, bere kide den Palestinako Lan Komiteen Batasuna-k (UAWC) gonbidatuta. Bidaia horrekin herri palestinarrari elkartasuna adierazi nahi izan diote, "Gazan egiten ari diren genozidioaren erdian eta... [+]


2024-12-26 | Estitxu Eizagirre
Lesakan izango da 2025eko Bertso Eguna

Urtarrilaren 25ean ospatuko dute bertsozaleek urteroko hitzordua. Honakoa Bortzirietako Bertso Eskolak eta Bertsozale Elkarteak antolatuko dute elkarlanean. Goizeko 10:00etan ibilbide bat eginez hasiko da, arratsaldean XXI mende 25 (H)ilbeltz izenburua jarri dioten bertso... [+]


Orkatz Gallastegi preso politikoak EPPK utzi du

Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.


2024-12-24 | Julene Flamarique
Airearen kutsadurak 1.270 heriotza eragin zituen 2022an EAEn, Europako Ingurumen Agentziaren arabera

NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.


Turkiak 120 argitalpen kurdu debekatu ditu azken hiru asteetan

Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.


Garraio publikoa doan izango da 12 urtez azpikoentzat, duela bi urte bideragarria ez bazen ere

Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.


Amaya Zabarte zauritu zuten ertzainen arduradunak identifikatu nahi ditu epaileak

Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.


Eguneraketa berriak daude