Orain arte ezagutzen diren euskaraz eginiko grabazio zaharrenak jaso ditu Inaxio Lopez de Arana itzultzaile gasteiztarrak "Euskarazko lehen soinuak" CD-ROMean. Orotara lau abesti, bertso bat, irrintzi bat eta ebanjelioko bi pasarteren irakurketak entzun daitezke, guztiak 1900. urtean Parisen grabatuak izan zirenak. Lopez de Aranak berak esan digunez, "kasualitatez" izan zuen grabazio horien berri 1996an. Arabako Biltzar Nagusietan zebilen lanean, eta ohiko zereginetan murgilduta zegoela, Karl Rudolf Trebitsch izeneko etnologo austriarrak 1913an idatzitako artikulu bat iritsi zitzaion esku artera. Trebitschek urte hartan Euskal Herrira eginiko bidaiaren nondik norakoak azaltzen zituen artikuluan, eta euskalki guztien grabazioak egin zituela kontatzen zuen. Hala ere, euskarazko lehen grabaketak berak eginiko horiek ez zirela zioen doktore austriarrak.
Artikuluan aipatzen zuenez, Léon Azoulay izeneko antropologoak 1900ean Parisen eginikoak ziren aurrenekoak. Horren berri izatean, Lopez de Aranari grabazio horiek eskuratzeko grina piztu zitzaion, eta Beñat Oihartzabal euskaltzainarekin jarri zen harremanetan. Haren bidez jakin ahal izan zuen desio zuen materiala Pariseko Musée de l'Hommen gorderik zegoela. "Hori jakitean, gutunak bidaltzeari ekin nion, baina idatziz nahiz telefonoz ezer lortzen ez nuela ikusita, 1999ko urrian Parisera joatea erabaki nuen". Frantziako hiriburura heltzean Tran Quang Hai doktore vietnamdarrak hartu zuen itzultzaile arabarra, eta zenbait buruhausteren ondoren, azkenean lortu zuen Azoulay doktoreak eginiko grabazio horien kopia bat egitea. Diren garaikoak kontuan izanda, balio historiko handia dute grabazio hauek, nahiz eta soinu kalitate nahiko eskasa izan.

Euskaraz grabaturiko lehen soinuak Pariseko Antropologia Elkartearen ekimenez bildu ziren. Léon Azoulay elkarte hartako kide zenak kontinente guztietako hizkuntzak bildu nahi izan zituen 1900ean Parisen, Erakusketa Unibertsala orduan ospatzen zela aprobetxatuz. Orotara mundu osoko 70 hizkuntza elkartu ziren Frantziako hiriburuan. Bertan ziren, besteak beste, kroaziera, suomiera, letoniera, turkiera, japoniera, txinera, malaysiera, tamilera, Tunisiako arabiera, araukaniera, maputxera eta euskara bera. 1900ean Eusko Ikaskuntzak antolatuta Nazioarteko Euskal Kongresua burutu zen Parisen, eta ekitaldi hartan parte hartu zuten Zuberoako bikote batek eta neska gipuzkoar baten ahotsak entzun ahal izan ziren Pariseko Erakusketa Unibertsalean. Euskaldunek lau abesti grabatu zituzten: "Donostiako hiru damatxo", "Maitia, nun zira", "Prima eijerra" eta "Pello Joxepe". Kantu hauez gain, fonografoak "Herrietan batzubek" izenburuko bertsoa, irrintzi bat eta ebanjelioko honako bi testu hauen irakurketak ere jaso zituen: "San Juan Ebanjelariaren 20. Kapitulua" eta San Lukas Ebanjelariaren "Seme Iriolearen alegia".
Behin parte hartzaile guztien grabazioak entzun eta egin beharreko ikerketa amaituta, Azoulayk txosten bat aurkeztu zuen Antropologia Elkartean. Bertan aipatzen zuenez, maitasuna ohiko gaia da euskarazko kantuetan, baina benetan azpimarragarria dena abesti satirikoen kopurua da. Umorea ardatz duten abestiei dagokienez, Euskal Herrian adina ez omen dago ez Europa eta ezta munduko beste lekuetan ere. Alaitasun, oinaze eta gerrako oihu oso gutxi daude, ordea. Horietako bat irrintzia da, Azoulayk "cri de guerre basque" (euskal guda oihua) bezala bataiatu zuena.

Azoulayk aitortzen duenez, zailtasun ugari izan zituen egitasmoa aurrera eramateak. Gonbidatu askori adibidez, makina grabatzailea sorginkeria baten fruitu ez zela azaldu behar izan zitzaion, eta benetan lan astuna izan zen horietako batzuk kantuan jartzea. Izan ere, gehienak biziki izutu ziren fonografoaren tutuari esandakoa handik gutxira makina hark berriro errepikatzen zuela entzutean. Zenbait kulturatako lagunek gainera, islamiarrek kasu, ebanjeliokoa izaki, ez zuten Seme Iriolearen pasartea irakurtzea onartu. Zailtasunak zailtasun, Azoulayk lan polita egin zuen, oso hizkuntza gutxi baitira testigantza hau baino zaharragoak dituztenak. Inaxio Lopez de Aranak dioenez, "munduko beste hizkuntzen mailan edo aurrerago dago arlo honetan euskara"