"IDAZLEAK EZ DU BERE BURUA MAKURTZEN SEKULA SANTAN"

  • Nobelaz, poesiaz, ipuinaz... mozorrotu izan ditu hitzak Felipe Juaristi idazleak. 1999an kaleratutako "Animalien Inauteria" ipuinean ohorezko jantzia ipini zien zibilizazioaren eta naturaren arteko lehiaz mintzatzeko. Horregatik, lehenengo saria jaso du: Euskadi Haur-Literatur saria.

2007ko otsailaren 21ean
Egunaren senti-sentian iratzarri zuen leihotik sartutako argi printza bihurriak hartz jauna, sudurrean kilimak eginez". Era erraz eta kuttun horretan hasten du Felipe Juaristik Euskadi Haur-Literatur saria lortzera eraman duen "Animalien Inauteria" liburua. Askatasunean bizi direla pentsatzen duten animalien istorioa kontatzen da bertan, hala ere, beraiek ere gizaki edo munduaren arau ezarrien itzalaz zapalduak sentitzen dira, eta identitate propioa mantentzearen borroka hasiko dute, hori bai, estrategia bero eta sendagarri bat aurrera eramanaz...
Haur-literaturan sailkatua dagoen edozein liburu adin guztietako zaletuok irakurri beharrekoa bilakatzen da sarri. Berdin gertatzen da honekin; bertan helduei pentsarazteko den hainbat aipu aurki baitaiteke. Orriz-orri.

Nola hartu duzu Euskadi Haur-Literatur saria, esku artean, bihotzean, irudimenaren apalan?
Haur txiki batek bere lehen oparia hartuko lukeen moduan. Alde batetik, pozik, oso pozik, haurrak erraz kontentatzen baitira; bestetik, harrituta, benetakoa ala gezurra ote den oso ondo ez jakinik. Horregatik, batzuetan lo nagoelarik, Saria kendu egiten didatela egiten dut gaiztoan amets.

Non eta nola sortu zitzaizun haur eta gazte literatura lantzeko nahia?
Etxean bi neska txiki bizi dira nirekin. Nik maite ditut eta haiek ni maite naute, hala esaten didate behintzat, eta nik sinestu nahi dut, eta ordainean ipuinak kontatzen dizkiet. Hasieran besteek idatzitako ipuinak ziren, baina halako batean neure buruari galdetu nion: zergatik inoren ipuinak erosi, etxean fabrika osoa izanda? Alabentzako oparirik ederrena neure ipuinak kontatzea zela erabaki nuen.

Txori batek esandakoa, beraz, baieztatzen duzu, zure bi alabek zer esan handia dutela ipuin bat erabakitzen duzun garaian?
Hala da, ipuingintzan hasi eta neure ipuinak kontatzen nizkien alabei, eta haiek ameto emandakoan, haiek baleko jotakoan, paperera pasatzen nituen. Bestela, zakarrontzira zuzen. Eta besteenak kontatu behar. Ikasteko modua ere bada, umeak askotan gu baino jakintsuagoak dira, gure benetako mailara ekartzen gaituzte.

Zein ezaugarri hartzen dituzu oinarritzat, literatura modu hori egiterakoan?
Poesia, hitz batez esanda. Poesia, izan ere, mundu guztiak gurera ekartzen dituen mundua baita; fantasia errealitate bihurtzen du.

Ederragoa al da haur edo gazte batenganako literatur bidea?
Desberdina da. Dirudien baina zailagoa. Froga hortxe: idazle gutxi dago haurrentzat idazteko gauza denik.

Ez beti, baina bai askotan aparteko euskal idazleak, helduentzako salmenta urria dela-eta, haur literatura lantzera jo behar izaten omen dute. Hausnarketa honekin ados al zaude?
Euskal Literatura txikia da, oraingoz, eta horrek bere alde onak eta bere alde txarrak dauzka. Alde onen artean idazleak genero guztiak ukitzeko aukera -eta askotan beharra- aipatuko nuke. Alde txarren artean, genero guztiak ukitzeak dakarren ahuldadea aipatuko nuke. Dena dela, helduen literaturan arrakastarik ez izanagatik haur literaturara jotzen duenak porrot egingo du normalean. Umerik maite ez duten gizon-emakumeak haurra egitea erabakitzea bezala iruditzen zait hori.

Eta horrek, hain zuzen, bihurtu du azken urteotan eta egun lantzen den euskal haur literatura munduan erreferentzia. Zein da zure iritzia?
Ezer ez da kasualitatez gertatzen. Asko idatzi behar izaten da, azkenean nahi duzuna egiteko; folio pilo bat bota behar izaten da zakarrontzira, azkenik folio itxuroso bat lortzeko.
Esan nahi dut, "Animalien Inauteria" baino lehenago haurrentzako liburu piloa dut idatzita.

n Hortaz, eta gurean itzultzaile bikainak egonik, inolako lotsarik gabe itzuli ditzazkegu gure lanak beste ezein hizkuntzetara. Ez da hala?
Itzultzaile lana gurean bere balioan ordaindu ezin dena dugu. Alde horretatik hitz onak eta eskerrak besterik ez ditut Jose Luis Padronentzat, nirea gazteleraz jarri duelako, era txukun eta dotorean. Esan didatenez, Literatur Sari Nazionalean, finalista izan baita, goraipatu egin zuten itzulpena bera. Eta ez naiz harritzen, ni ere harrituta bainago.

Hala ere, zein da literatur lehiaketen inguruko zure iritzia? Ez al duzu uste euskal literaturak, orokorrean, burua makurtu egiten duela instituzioek kopeta dirulaguntzaz igurtzi diezaioten?
Idazleak, bere burua idazletzat duenak, independientetzat beraz, ez du bere burua makurtzen sekula santan. Ez du baldintzarik onartzen, eta areago ez du bere lana baldintzatzen. Dakiena egiten du, idatzi alegia, eta lanaren ondoren sariren bat eskuratzen badu, nire kasua esaterako, onartu egiten du, izan ere Euskadi Literatur Saria ez da aurkeztu behar den horietakoa.
Niri ondo datorkit, ez baitut beste ofiziorik, idazlearena baino. Eta ez naiz besteen jokabiderik kritikatzen hasiko. Azken finean, gure kontzientzia da gure kritikorik latzena eta gupidagabeena.

Eta berriro. Ez al da kontraesana euskal musika, antzerkia, eskulturgintza, margolaritza, ipuingintza, nobelagintza eta poesia goren mailakoak direnean, herrira jaitsi ezinik ibiltzea? Non dago hor, horrenbeste saritzen omen gaituen kultur politika?
Iritsi gara azkenik mundu modernora. Kultura eliteena da; eta telebista gainerakoena. Ez dakit konponbiderik ote duen, eskola-sarean, etxean ez bada. Hezkuntzaren bidez, noski.

Mundua kulturaz aldatu eta hobetu daitekeela uste duten sortzaileen artean al zaitugu?
Poesiak ez du mundua errotik aldatzeko ahalmenik; ez du mundua aldatuko, baina lagun dezake munduan nagusi den giro inmorala aldatzen; lagun dezake mundua bizitzeko espazio hobea izan dadin; orain baino etikoagoa eta solidarioagoa alegia.

"Animalien Inauteria" lan sarituan, azeria eta hartza dira, protagonista nagusiak ez ezik, beren mundua salbatzen ere saiatzen direnak.
Azeria eta hartza dira basoko animaliarik adintsuenak. Memoria dute, eta memoria dutelako eskarmentua ere badute. Iraganaren jabe direlako, izango dira horregatik geroaren eraikitzaile.

Eta bertan, musikak konpontzen ditu gizakien eta animalien arteko gaizki ulertuak eta ezin ikusiak.
Musika hartu badut, bere kodea, hizkuntzarena ez bezalaxe, unibertsala delako da. Musikak ez du aberririk ezagutzen, musikak batu egiten gaitu. Errusian edo Euskal Herrian, Txaikovsky Txaikovsky da, eta Guridi Guridi, itzulpenik gabe.

Gainera, animaliak dira gizaki petralari hain petrala ez izaten irakasten diotenak.
Eta animaliari ere bai, norberekoikeriaz ez jokatzearen erakusle. Azken finean, denok denona errespetatu beharra adierazi nahi dut; baita ere aldamenekoa gure laguna izan daitekeela, eta arazoak konpontzeko ez zaiola arazo gehiago erantsi behar lehendik dugunari, baizik eta borondatea eta hitza jarri behar direla konponbidean.

Euskal Herriko egoera kezkatiarekin alderatuz gero, zein musikaren bihotza uste duzu daukagula barruan?
Goreckyren Hirugarren sinfonia (opus 36). Polonieraz, Symfonia Piesni Zalosnych. Gure hizkuntzan, Kanta Tristeen Sinfonia.

Esaiguzu, zertan duzu orain literatur gogoa?
Pare bat liburu gazteentzat. Eta nobela bat helduentzat.

BIBLIOGRAFIA
NOBELA ETA IPUIN BILDUMAK
- Intzentsua lurrean bezala (Baroja 1988)
- Arinago duk haizea, Absalon (Erein 1990)
- Bordelera (Erein, Milabidai 1996)

POESIA
- Denbora, nostalgia (Baroja 1995)
- Hiriaren malenkonia (Baroja 1987)
- Laino artean zelatari (Alberdania 1993)
- Galderen geografia (Euskadi Literatur Saria 1998, Alberdania 1997)
- Geografia de las preguntas (Bassarai 1999)

HAUR ETA GAZTE LITERATURA
- Tristuraren teoria (Lizardi Saria, Erein 1992)
- Ilargi lapurra (Erein 1994)
- Sagitario (Desclée de Brouwer 1995)
- Eguzkiaren etxea (Alberdania 1998)
- Animalien Inauteria (Erein 1999)
- Aduna eta Aduanak (Erein 2000)


Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude