Urte guztian zehar pilatutako egunkari eta aldizkariei hautsa kentzeko ordua iritsi da. Urte guztiko pisua dute gainean urtarrileko albisteek, baina horietako batzuk ez dira horregatik apaldu. Urteko lehen egunetan EHren proposamenez, Gasteizko Legebiltzarrean Liburutegi Nazionala izan zen mintzagai. Laupabost hilabete beranduago "Jakin"ek ale osoa eskaini zion gaiari eta iritzi eta proposamenak ugariak izan dira urte osoan zehar. Datorrenean ere segida izango duen haria ehuntzen hasi da.

Argitalpen berrientzako behintzat tokia izan beharko du Liburutegi Nazional horrek, Joan Mari Torrealdaik urtez urte egiten duen kontaketan urteko liburu produkzioa 1.500 aletik gero eta gertuago baitago. Kopuruak alde batera utzita Aitor Zuberogoitia kazetariak aurten periferiako ahotsen garrantzia azpimarratu du. Bizkaitarrek idatziriko liburu mordoa kaleratu da aurten (Miren Agur Meabe, Julen Gabiria, Ana Urkiza, Lutxo Egia, Jose Lartategi...) Zuberogoitiaren esanetan, "frankotiradoreen gisan, norbera bere aldetik" badabiltza ere. Gasteizko eskolak ere (Kirmen Uribe, Lourdes Oñederra, Iban Zaldua, Gerardo Markuleta...) berea egin du. Baina batez ere emakumeen urtea izan da 2000. hau Meabe, Urkiza... aipatu ditugu, Mari Jose Olaziregiren kritika lana hor dago, Tere Irastortzaren poemak bezala. Lourdes Oñederraren "Eta emakumeari sugeak esan zion" lanak jasotako sari guztiak zerrendatzeak luze joko luke. Eta Durangoko Azokako nobedadeen artean "Gutiziak" topatu ditugu, emakumeek idatzitako testu bilduma. Dena den, emakume idazleek beraiek etiketak alde batera utzi nahi dituzte.
Aurten, besteak beste, telebistak ere txoko bat egin dio literaturari "Sautrela" saioarekin eta Gabriel Aresti hil zela 25 urte bete dira. Durangoko Azokako emaitzek salmentek gora egin dutela diote. Hala ere, irakurzaletasunaren inguruko inkestek kezka sortzen jarraitzen dute eta hainbat ekimen jarri da abian 2000.ean berau bultzatzeko, "Lau liburu helburu" kasu. Ea datozen urteotan ahaleginen emaitzak ikusten hasten garen.

Ruper Ordorikak "Gaur" izeneko zuzeneko diskoa kaleratu du aurten, eta Joxe Ripiauk agur esan digu zuzenean. Juan Carlos Perez, Mikel Urdangarin, Fermin Muguruza, Morau... disko berri ugari entzun da azken 12 hilabeteotan. Uda partean, ohiko legez jazz doinuak nagusitu dira han eta hemen, eta gero eta egun gehiago dituenez hamabostaldi izateari aspaldi utzi zion Musika Hamabostaldiak ere maisu ugari ekarri du gurera. Elektronikaldia ere burutu zen iraila amaitzear zela Donostian eta musika elektronikoak eskaria izan dezakela erakutsi zuen. Baina ba al da euskal musika elektronikorik? Andoni Tolosa "Morau"k beste galdera batez erantzun digu: "Ez al da harritzekoa beste kontu musikalekin hain azkar ibilitako inguruan (Punk-Rockean edo Rock Gogorrean adibidez) hain hedapen gutxi edukitzea musika elektronikoak?". Egia da euskaraz ari diren "Euro-Dance" taldeak eta D.Jak gero eta ugariagoak direla baina "oso eskasa da orohar euskal herrian egiten den musika elektronikoaren kalitate maila". Fermin Muguruzaren kantuen birnahasketak, Selektah kolektiboaren lana edo "Basque Electronic Diaspora" disko bezalako saiakera interesgarriak alde batera utzita, "alderik narrats, erraz eta interesgabeena gailentzen ari da gurean". Hona, datozen urteetarako beste erronka bat.

Nafarroako Bertsolari Txapelketak izen berrien konfirmazioa ekarri zuen. Amets Arzallus txapelduna, Xabier Legarreta "Arano" txapeldun ordea, Sustrai Colina laugarren sailkatua. Amaitu berri den Bizkaiko Txapelketak, aldiz, ez du ezusteko berezirik ekarri aurreko erreportajean irakurleak ikusi ahal izan duen moduan. Jexux Mari Irazuri galdetuta, aurtengoa trantsizio urtea dela erantzun digu. "Jaialdi formatoa krisian omen dago, bertsolariok ez omen dugu komunikatzen asmatzen... eta egia da, ezinean gabiltza. Gure aurreko belaualdiak inpaktoaren listoia oso goian utzi du. Eta guk Olano sindromea gainetik kendu ezinda ibili behar izateko arrisku latza dugu, Tourra korritzeko estilo berriak sortzeko gauza ez bagara behintzat!". Ikertzeko beharra omen dago eta zentzu horretan, Joxerra Garziak pauso garrantzitsua eman du bere tesi mardularekin. Bertsozale elkartea ere hausnarketa prozesuan sartuta dago buru-belarri. Eta bide berriak bilatzeaz gain, orain arteko lana ere saritua izan da aurten. Zentzu horretan, Antonio Zabalaren urtea izan da 2000. hau: Anton Abadia saria, erakusketa Koldo Mitxelenan, Tolosako seme kuttun izendatzea...

"Ozeanoko pianista", "Kartoi Biraka", "Txirrikiz, "Ez da hain erraza", "Manolito Laubegi" eta beste antzezlan batzuek arrakasta handia izan dute aurki amaituko den urtean. Euskal Herritik kanpo hainbat euskal taldek jasotako sariak ere euskal antzerkiaren gorakadaren adierazgarri dira. Elorrioko Arriola Kulturuneko arduradun Iñaki Larrañagaren iritziz "euskal antzerkia gero eta profesionalagoa da". Baina alor honetan guztia ezin da baikortasun berberaz begiratu. Alde batetik, euskarazko eskaintza urria da oraindik eta ikuslea erdarazko emanaldiek erakartzen dute gehienbat. Larrañagak aipatzen duen beste arazo bat antzoki eta tankerako guneen arriskua da: merkatalgune eta multizineak zabaltzen ari dira antzerkia eskaintzen duten aretoen kaltetan. Balantze moduan esan daiteke "euskal antzerkiak momentu ona bizi duela, baina Euskal Antzerkia izeneko proiektua aurrera ateratzeko politikarien laguntza behar dugu". Eta hor dira hurrengo urterako helburuak: Dokumentazio Zentrua eta Euskal Zentru Dramatikoa.

Maitialdia eta Maiatza Dantzan bezalako jaialdiek euren bidean aurrera jarraitzen badute ere, dantza klasiko edo garaikidea jorratzeko zailtasunak daude Euskal Herrian. Damian Muñoz eta Claude Iruretagoiena dira bertan mantentzen diren bakanetakoak eta euren hitzak aski esanguratsuak dira. Muñozek dionez, "dantzan jardun nahi duenak hemendik alde egitea beste aukerarik ez du" eta Iruretagoienak "dantza hiltzeko zorian dagoela" uste du.
Euskal dantzei dagokienez, Iparraldean ahaleginak egiten ari dira muxikoak bultzatzeko. Erromeria Eguna sendotzear dago oraindik eta Tapia Eta Leturiaren ahaleginen emaitzak ikusteke.
Txapelketa ugari burutzen da urtero eta Jon Maya (aurreskuan) eta Kimetz Larrañaga eta Eneritz Epelde (dantza askean) bezalako izenak gero eta ezagunagoak dira. Dena den, horren aurrean galdera mordoa datorkio burura Ramon Santxezi: "Bitartean, zenbatek dakite zertan ari diren Euskal Herriko dantza taldeak? Egokia al da bultzatu nahi dugun eredua? Dantzari gaztetxoak motibatzeko beste biderik ez al dago?". Dirulaguntzak urritu egin dira eta emanaldi eskaria nabarmen murriztu. Santxezen esanetan, garai batean "dantza gehiegi, maiz gaizki emana eta edozein modutan aurkeztua ikusi dugu herriko plazatan. Orain saturazioaren ordainak".

Neokontserbadurismoa artean. Artea aipatu eta Txillida-Leku etorriko zaio gehiengoari gogora. Baina beste hainbat proiektu ere landu da aurten. Oteizaren museoak 2001ean zabalduko omen ditu ateak eta Iruñeko eta Gasteizko arte garaikideko museoak ere martxan dira. Baina Ismael Manterola EHUko irakasleak esan digunez, ez dirudi bi proiektu berriotako bildumak oso garaikideak direnik. 2000 Gure Artea sariek eta ondoren Koldo Mitxelenan egindako erakusketak ez du albiste gehiegirik eragin. Manterolaren hitzetan, "erakusketan ez zegoen proposamen berririk, ezta arrisku gehiegirik ere. Alde ez objektuala lantzen duen jenderik ez dugu ikusi sari hauetan. 'Neokontserbadurismoa' jasan behar omen dugu".
Erakusketa arrakastatsurik izan da urtean zehar, eta bat aipatzekotan hain juxtu artelanik gabeko "Atarian" aukera genezake. Elixabete Garmendiaren ustez, "aniztasuna islatu du. Donostiak, hiri koketo, mimatu, desiratu, modakoa izanik, hori nola jakin duen uztartzen euskalzaletasunarekin, horixe ikus eta ikasgaietako bat". Txanponaren beste aldean Gasteiz dago, eta bertako agintariek arte adierazpide desberdinei ezarritako zentsura. Aurrera begira, Manterolaren aburuz "Bilboko Arte Ederren Museoa, Oteiza Fundazioa, Zarauzko Fotomuseuma, Zuberoako Uztaro elkartea, Gasteizko Zuloa eta Trayecto, Donostiako Arteleku eta DAEk lanean jarrai dezaten erregutzea besterik ez zaigu geratzen".

Karramarroen uhartea. Donostiako Zinemaldiak glamourra, izarrak, sariak... ekarri zituen, ohiko legez, uda amaieran. Eta egun horietako dizdirak euskal zinemaren egoera kaxkarra itzalpean uzten du. "Benetan uste al dugu aurre egingo diogula erraldoiari Koldo Almandoz, Asier Altuna & Telmo Esnal edota Begoña Vicarioren harri txikiekin, nahiz eta harribitxiak izan?" dio Xabier Portugalek. Gainera, filmen euskarazko bertsioak urriak dira eta erdarazkoak baino dezente beranduago estreinatzen dira. Hala ere, bada itsaso zabalean uharte bat, "Karramarroen uhartea" duela gutxi bi bertsioetan batera estreinatu dena.
Baina Portugalek dioen moduan "egia da euskal ekoiztetxe baten diru kutxak gainezka daudela, 'mariak' eragindako aluzinazioari esker, baina sukaldariaren perrexilaren sustraiak, kasu honetan behintzat, ez daude euskal kulturan errotuta".
SGAEko arduradunek eman datuen arabera, Hego Euskal Herria da Espainiako Estatuan kultur produktu gehien kontsumitzen duena. Euskal Herrian kultura osasuntsu dagoen seinaletzat har genezake datua. Euskarazko kultura osasuntsu ote dagoen beste kontu bat da.