...ETA ORAIN GIZAKIA ZOROAREN PARE

Gaitza Europa osora zabaldu denean benetako neurriak hartzen ari direla dirudi. Urtarriletik aurrera animali pentsuak debekatuko dituzte. Baina inork ez daki alferrik galdu den denbora honetan gaixotasunak sortutako ondorioak zenbaterainokoak diren. Gainera, okerrena etortzeke dagoela uste da.
1994an kutsatutako gizakien lehen kasuak agertu ziren. Creutzfeldt-Jakob-en gaitza, ordura arte nagusiek bakarrik jasan zezaketen gaixotasun degeneratibo eta hereditarioa gazteengan agertzen hasi zen. Espezien arteko zorigaitzeko katea amaitu zen: ardien "scrapie"tik, Behien Entzefalopatia Espongiformera, eta honetatik gizakien Creutzfeldt-Jakob-en gaitz berrira. Zientifikoek berehala gaixotasun berria behi zoroekin lotu zuten bitartean, 1995ean lehen heriotzak gertatu ziren, batez ere Britainia Handian.
Sendatu ezineko gaitz hilkorra da eta gaitza harrapatu eta bost, hamar edo urte gehiagora ager daiteke. Pentsuen debekuaren ostean jango duguna egoera onean egongo den ala ez, ez da kezka nagusia, duela bost urteko hanburgesa hura edo iazko txuletatzarra kutsatuta ote zeuden ala ez baizik.

Gaixotasuna sortzen duen agente kutsakorra ez da birus edo bakteria bat, "prioi" misteriotsu eta heterodoxoa baizik. Honek hiltegietako ohiko desinfekzio metodo guztiak baino indar handiagoa du eta horregatik, haragi zati batetik bestera igaro daiteke. Gizakiaren organismoan ez du inolako erreakzio inmunologikorik sortzen eta beraz, ezin da odolean antzeman.
Prioia nerbio sistemara heldu eta zabaltzen hasten denean ez dago berau geratuko duen ezer. Gaitza sabeletik gorputz osora nerbio sistema hau erabiliz hedatzen da, proteina arruntak eraldatuz, motelago hasieran eta gero eta azkarrago denborak aurrera egin ahala. Biktimaren garuna bizitzarik gabeko belaki masa bihurtzen da eta ondoren, heriotza datorkio.

Gizakiengan gaixotasun honek dituen lehen sintometako asko, "Human BSE Foundation"aren arabera, Alzheimerrarenak edo beste gaitz neurologiko batzuenak bezalakoak izan daitezke, hala nola, memoria hutsuneak, ordura arteko gizarte aktibitateak baztertzea, norbere itxuran interesa galtzea, umore aldaketa nabariak, solasteko zailtasuna... Hortik aurrera oreka galtzea edota haluzinazioak etor daitezke, lo egiteko gogo handia, ezpain, begi eta buruaren mugimendu dardarakor inkontzienteak, ingurukoak ez ezagutzea... Gaixotasunaren azken fasean, jateko eta edateko ezintasuna dator, koma antzeko egoeran. Hemendik aurrera, artifizialki elikatuz, bizitza luza daiteke, baina, orokorrean, biktimaren heriotza lehen sintometatik 18 bat hilabetera heltzen da, nahiz eta kasu batzuetan geroago gertatu. Gaixotasuna gizakien artean ez da eguneroko harremanetan kutsatzen eta horrelako kasu bat soilik odola edo organoak emanez gerta daiteke. Oinazeari dagokionez, sufrimendu psikologikoa fisikoa baino askoz larriagoa da.
Stephen Churchill, 19 urteko mutila, lehen biktima izan zen 1995ean, baina jadanik "Behi Zoroen Gaitzak" 80 heriotza inguru ekarri ditu, ia guztiak Britainia Handian. Gaitza daukatenak eta gaixo ez daudela uste dutenak berriz, asko dira, eta hori da larriena. Askotan gertatzen den bezala, oraingoan ere iraganak etorkizuna baldintzatuko du.

JEAN MARIE OÇAFRAIN: "BEHI EROA LABORANTXA INDUSTRIALAREN KENKA TXARRAREN ERAKUSLEA DA"
Behi hazkuntzak ezagutu duen krisarik haundiena iragaiten ari da mementoan. Berriz ere laborariak hunkituak izanen dira, dirua galduko dute eta batzu desgertuko dira, ofizioa utziko dute. Bainan okerrena da haragi janez jendeak pozoinatzen ahal direla. Laborantxa arrunt gaizki doala krisa hunek zinez erakusten dauku.
Badu orain 20 urte laborantxa politika berdina daukagula. Hots laborantxa industriala bultzatzen duena, beti eta kabale gehiagorekin, ekoizpen gehiagorekin eta prezioak apalekin. Laborariak ez du hauturik, jarraitu behar du bizitzeko mozkinaren ateratzeko.
Behi haragi krisak erakusten du ere laborariak ez direla hobendun. Lehenik bazka saltzaileek ez dute sekula argiki idazten nola egiten diren bazkak, zer motako produktoak nahasiak diren, etab. Nola pentsa daiteke bakarrik belar jalea den behi bati haragia (kabale irinak) janaraztea? Eta gaur, jitez aldatuz egin produktoak (transgenikoak) nola onartu ez dakigularik zoin den irriskua?
Laborantxa industrialak bertze kalteak ekartzen ahal ditu, edozoin sailetan. Laborariek eta gizarteak bertze laborantxa galdegin behar dugu : laborantxa iraunkorra. Kalitateko ekoizpenak egin, etxalde ttipi eta artekoak bizirik atxikiz, ura eta ingurumena zainduz, gizarte osoaren galdea delakotz.
Euskal Herrian laborantxa hori badago. Kalitateko haragia egiten dugu bainan guri dagon ekoizpen horren ezagutaraztea sor marka (jatorrizko izendura) edo kalitate ezaugarri bati esker.


Azkenak
Greba eguna dute Ipar Euskal Herriko funtzio publikoan

Frantziako Gobernuaren aurrekontu proiektuan Gizarte Segurantzan egitekoak dituzten murrizketak salatzeko mobilizazio eguna dute ostegunean. Manifestazioa abiatuko dute 10:00etan Baionako geltoki aitzinetik.


2024-12-05 | Leire Ibar
Durangoko Azokak ateak irekiko ditu ostegun honetan, ikasleen bisitarekin batera

Abenduaren 5ean ikasleei eta irakasleei zuzendutako tailer, hitzaldi eta ikuskizunak izango dira azokan. Dinamiken bidez sortzaileak ezagutu eta eurekin harremanetan jartzeko moduko aukera ere izango da. Edukiera guztia bete da jada ikasle goizerako.


Zaku bete galdera iritsi dira Leizaran institutuko ikasleak Pape Niangen solasaldira

Andoaingo institutuan izan da Pape Niang, bere migrazio-esperientzia kontatzen. 16-18 urteko gazteek, aurrez Pape Niang, hasiera berri bat liburua irakurria zuten ikasleek, jakin-minez, gogoetez eta galderez bete dute aretoa. Bejondeiela, pertsona kritikoak heztea baita... [+]


2024-12-04 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Muga-zergak ezarriko ote zaizkio unibertsitateko talentuari ere?

Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]


Urduñako espetxe frankistako biktima gehiago deshobiratzeko lanak abiatu dituzte berriro

Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.


2024-12-04 | Julene Flamarique
Autonomo faltsuen lan eredua aldatuko duela esan du Glovok, jabea epaitua izan baino egun bat lehenago

Sei urteko espetxe zigorra ezar diezaiokete Oscar Pierreri langileen eskubideen aurkako hainbat delituengatik. Epaiketa asteartean izan da Bartzelonan, eta astelehenean iragarri du legearen pean kontratatuko dituela 15.000 rider. CGT sindikatuak “fiskaltzaren aurrean... [+]


2024-12-04 | Tere Maldonado
Biraka jarraitzen du gurpilak

Gogoratzen al duzue? Legebiltzarreko %90ak onartu zuen Hezkuntza Akordioa duela bi mende –barkatu, bi urte–. Ezkerraren biltzarkideen erreakzioa euforiaren eta neurriko gogobetetasunaren artean mugitu zen. Onarturiko dokumentuaren arabera, zentro pribatuek diru... [+]


Ikusezin

Tabernan zaude, barran, eskatu nahian. Mostradorean beste pertsona batzuk ere berdin. Laster izango da zure txanda, baina zuri tokatu arren, zerbitzariak ez dizu galdetu ea zer nahi duzun, salto egin dizu eta zure atzean etorri den gizona atenditu du. Ergel aurpegia geratu... [+]


Euskara mailu bat da

Neronek esan nezake, baina Macronek esan zuen. Frantses nazioa zatitzeko tresnak omen dira frantsesa estatu hizkuntza bilakatu baino lehenagotik ere exagonoan baziren hizkuntza horiek. Aitortu ordez Frantziak hizkuntza horietako hiztunak azpiratu, uniformizatu eta asimilatu egin... [+]


Materialismo histerikoa
Beteta

Bata bestea irentsiz gordetako azken galtzerdi parearen ondoren, ezin izan nuen kaxoia itxi. Horrela zegoen, gaizki itxita, bi astez jada, pijamena (pijamen tiraderan, oparitutako hiru izan ezik, ez dago pijamarik; “etxerako” kamiseta eta galtzaz beteta dago). Atera... [+]


Eguneraketa berriak daude