Ez dut uste hainbesterako denik. IU-EBrekin gertatzen da gauzak handitu egiten direla. PSOEk duela urte eta erdi egindako kongresuan, adibidez, lau hautagai zeuden eta ez zen halako zatiketa irudirik zabaltzen. Gure alderdi barruan badaude familia eta iritzi desberdinak, eta horiek gehiago biziagotzen dira kongresu garaian. Anguita hamar urte egon da koordinatzaile bezala eta, ohi denez, ordezkoa aukeratzeak zatiketak ekarri ditu. Orain kontua da ea Gaspar Llamazares eta Paco Frutos gai diren elkarrekin lan egiteko. Hasieran ez zirudien Frutos oso prest zegoenik, baina orain badirudi baietz. Nik uste dut azkenean gai izango direla elkarlanean aritzeko.

Ez, ez. Lehenik eta behin bi gauza argituko ditut. Kontseilu politikoa, exekutiba federala, bi zatitan banatzen da. Batetik Madrilen aukeratu genuen erdia dugu, eta bestetik federazio bakoitzean aukeratuko duguna. PCEri dagokionez, kanpotik beti ikusten da gauza txar bezala. Paco Frutos PCEko idazkari nagusia da, baina Llamazares ere PCEko idazkaria da Asturiasen; kontua da PCE alderdian daudenek nola ulertzen duten Ezker Batua. Nik uste dut hor badaudela bi proiektu. Batzuen ustez, IU mugimendu soziopolitikoa litzateke eta PCE horren barnean legoke; besteen ustez, PCE dago eta honen inguruan satelite bezala beste alderdi eta sentsibilitate batzuk. Llamazaresek irabazita hori aldatu egingo da, berak IU mugimendu soziopolitiko gisa ulertzen baitu. PCEk bigarren mailan geratzeko ahalegina egin behar du.

Ez. Egia da EBren barnean badagoela gehiengo bat eta badagoela gehiengo honekin lan egiten saiatzen ez den gu-txiengo bat, hasieratik oposizio moduan jarri dena. Gai nazionalari eta bakegin-tzari dagokienez gainera, badira desberdintasun handiak. Batzuen ustez kontua federalagoa izan beharko litzateke, alderdi nazionalistekin hitz egin behar da eta soluzioa elkarrizketaren bitartez bakarrik dator. Besteek ez dute hori guztia hainbeste ulertzen, eta Konstituzioari eta Estatutoari heltzen diote. Llamazaresek ordezkatzen gaituela sentitzen dugu, beste sektore hori, aldiz, Frutosengandik gertuago dago.

Guk beti esan dugu erantzukizun hori ez dela gurea, eta ez garela hasiko hauteskundeak aurreratzeko presioa egiten, baina gobernuaren alde ere ez garela jarriko. Hala ere, hauteskundeak aurreratzeak ez luke izugarrizko aldaketarik ekarriko, irtenbidea ez da hori. Bestalde, PPren hautagaia Major Oreja izanda eta berak Madrilen egiten duen politika Euskal Herrira ekarrita, arazoak okerrera egingo luke.

Bera beti hor dabil, jolasean. Popularitatea gora doanean orduan baietz esaten du, eta pixka bat jaistean, ezetz. Abertzaleak gobernutik kanpo ikusi nahi dituzte eta hori lortzeko gai izango den pertsonarekin jokatuko dute. Bestetik, EAJk ere Lehendakaritzari gehiegi eusten dio. EH parlamentutik atera zenetik euren egoera oso txarra da, eta hauteskundeak ez aurreratzeak ahuldu egiten ditu. Baina hori beraien erantzukizuna da. Guri berdin zaigu hauteskundeak hurrengo astean edo urtebete barru izatea. Gure ildoak berdina izaten jarraituko du.

Jendeak, orohar, badaki gatazkari dagokionez gure diskurtsoa zein den. Haustenkundeetan PPko eta EAJko hautagaiaren arteko plebiszito bat egingo da; beste diskurtso batekin hor erdian sartzea oso zaila da, baina guk hori lortu dugu. Jendeak badaki gu autodeterminazioaren alde gaudela eta gure estatu eredua federala dela. Arlo sozialari dagokionez, mundu guztiak daki gu 'gorriak' garela.

Ez nago batere ados. Ez zait logikoa iruditzen progresismo konpetizio batean sartzea. EB ezker ikuspegi eta sentimendutik begiratuta oportunista eta erreformista dela esatea lekuz kanpo dago. Gertatzen dena da bakoitza bere botu bila dabilela. EHn ezkerrekoa eta abertzalea den jendea dago, baina aber-tzalea bakarrik dena ere bai, eta ezkerreko horiek abangoardia beraiek direla konbentzitu behar dituzte. EAJrekin egin zituzten azken aurrekontuek, ordea, hemen norbait erreformista baldin bada hori EH dela frogatzen dute.

Ahal izanez gero alderdi guztiak mahai baten inguruan jartzea. Oso argi dugu herri honek arazo bat duela, eta hori dela Eusko Jaurlaritza konpondu behar duen lehena. Hauteskundeak aurreratuz gero, PPren krispazioa pixka bat jaitsi liteke, PSOE PPren itzalpetik atera eta, agian, denon artean zerbait berria egin dezakegu. Lehenbizi arazo nazionala konpondu behar da, eta gero herria egin. Zentzu horretan ETAk bere erantzukizuna du, eta HBk berea.

...PP laguntzen dute komunikabideek, eta asko gainera. Estatu mailan komunikabideen zeregina lotsagarria da. Azken inkestaren arabera, estatuan arazo nagusia terrorismoa zen. Hori komunikabideak astinduz lortzen da, ez da bat-bateko zerbait. ETAk astakeriak beti egin izan ditu, baina iritzi publikoak ez zuen hori hartzen estatuko arazo nagusitzat; orain bai. Komunikabideek lehenengo momentutik erabaki zuten Lizarrak abian jarritako bidea ez zela ona. RNE, Cope eta horrelako tertulia eta tertuliano horiena guztiz lo-tsagarria da. Pentsamendu bakarraren haritik ateratzen baldin bazara, bat-batean abertzale bihurtu zara, independentista, eta gainera biolentziazalea.

Nafarroako EBk nafar sentimendua du eta ez euskal sentimendua. Nolabaiteko elkarlana badago, identitate kultural bat partekatzen dugula ulertzen baitute. Baina haientzat Nafarroa Nafarroa da eta EAE EAE.

Guretzat ere bai baina guk beraiek baino errazago onartuko genuke denak bat izatea. Nafarrek sarri sentitzen dute EAE kolonizatzera doala hara. Gu ez gaude ados beraiek egiten duten guztiarekin eta alderantziz ere ez. Dena den, harremana ona da.

Estatu federala da bidea. Independentistek aurrerapauso bat emango lukete, garrantzitsua gainera, soberania Euskal Herrian dagoela ulertuko litzatekeelako, eta Euskal Herria dela Madrili nolabaiteko eskumenak ematen dizkiona eta ez alderantziz. Bestetik, zentralistenek atzerapauso bat emango lukete, baina Estatua apurtu gabe. Guretzat autodeterminazioa eztabaidaezina da, herrien eskubidea da, nazioarte mailan onartua eta kito. Horretara heltzeko pausoa? Lehen pausoa izan beharko litzateke Estatutoa guztiz garatzea (estatutozaleek betetzen ez duten Estatuto bat baitago), Konstituzioa lege guztiekin betetzea, baita presoei dagokien legeetan ere. Hots, Estatuak bere legeak bete ditzala. Behin Estatutoa guztiz beteta egoera askoz hobetuko litzatekeela. Egoera horretan ETAk ulertuko luke gatazka konpontzeko borondaterik badagoela eta ez litzateke hainbeste itxiko. Gure estatu federala herrien atxikipen askearen estatu federala da. Gero erreferendum horretan gure aukera estatu federala da.

Ez da esperantza kontua, hor lege bat dago eta bete egin behar da. Lortuko den? Hori da zalantza. Argi dago konstituzionalistak ez direla hain kontituzionalista, Konstituzioa ez dute betetzen eta. Baina duela hiru urte esan izan baligute su-etenarena eta EH, EA eta EAJk gobernu akordio bat egingo zutela... bada, ez genuke sinetsiko