JAKIN GUTXI ETA HITZ EGIN...

  • Nafarroa euskararen paradisua ez dela gauza jakina da. Gaztelania nagusi da ia herrialde osoan, eta hainbat udalerritan euskara darabilten biztanleak aurkitzea lan nekeza da. Hala ere, jende ugari ari da lanean euskarari bultzada bat emateko asmoz. Horren lekuko dira Iruñerriko euskaltegiak.

2021eko uztailaren 16an

Bere osotasunean hartuta, euskararen egoera kaskarra da Nafarroan. Herrialde honetako biztanleen hizkuntza gaitasunaren isla diren grafikoei begirada azkar bat botatzea nahikoa da egoeraren larritasunaz ohartzeko. 1996ko datuen arabera, %80,6a erdaldun elebakarra da Nafarroan. Euskarazko hitz solteez haratago zerbait ulertzea beraz zail gerta dakieke, eta zer esanik ez euren ahotan gure hizkuntzak duen presentziari buruz. Euskaldun elebakarrak ordea %0,3a soilik dira. Hau da, Nafarroan bizi diren ia 507.000 lagunetatik 1.500 inguru. Elebidunak bestalde %9,3 dira, duela bederatzi urte baino %0,4 gehiago. 1991 eta 1996ko datuak alderatuz gainera desberdintasun nabarmenik ez dagoela kontura gaitezke. Bai 1991. urtean eta baita 1996.ean ere, euskaldun elebakar eta elebidunen artean biztanleriaren %9,6a osatzen zuten, eta gauza bera gertatzen da erdaldun elebakar eta elebidun hartzaileekin. Azken bi hauen batura %90,5ekoa zen bai duela bost urte eta baita duela bederatzi ere.


EUSKARAREN ERABILERA, ARE MURRITZAGOA

Euskararen ezagutza mailari dagokionez datuak esanguratsuak baldin badira, are gehiago dira euskararen kale erabilpenari buruzkoak. Nahiz eta 1993ko neurketekin alderatuz igoera bat eman den, 1997ko datuen arabera Nafarroako biztanle guztietatik %6,47ak soilik darabil euskara kalean. Iparmendebaldea da euskara osasuntsuen dagoen zonaldea. Izan ere, %42,60ak erabili ohi du bertako udalerri eta auzoetan euskara egunero. Beste eskualdeetan ordea, egoera arras desberdina da. Iruñerrian adibidez %2,59ak bakarrik darabil euskara, Estellerrian %2,47ak, Erribera Garaian %1,72ak eta Tuteraldean %1,60ak. Iruñerriari dagokionez, %2,59 horrek eskualdeak dituen 255.500 biztanleetatik 6.600 inguru ordezkatzen ditu.


IRUÑERRIA HERRIZ HERRI

1986ko Foru Legearen ondorioz, Nafarroa hiru eremutan banaturik geratu zen, eta horietako bakoitzean desberdin aplikatu dira hizkuntz politikarekin zerikusia duten legeak. Iparraldea eremu euskalduna zen, eta Iruñeatik hegoalderantz dauden udalerriek eremu erdalduna osatu zuten. Besteak beste, Iruñerriko herriak eremu mistoan barneratu ziren. Orotara 41 udalerrik osatzen dute Iruñerria eskualdea. Horietan garrantzitsuena, nola ez, Iruñea bera da. Nafarroako hiriburuaz gain hala ere badira hainbat herri esanguratsu. Aipagarriak dira adibidez Atarrabia, Barañain, Burlata eta Zizur Nagusia. Alboko taulan Iruñerriko zenbait udalerritan euskarak izan duen bilakaera dago islatuta.
Ezagutzari dagokionez, 1996ko datuek erakusten dutenez ehunekoak 10 azpitik daude ia kasu guztietan. Zubieta da salbuespena, %98,40ak ezagutzen baitu euskara. Hau horrela izanik, Iruñerrikoa izan arren eremu euskaldunaren barnean dagoen udalerri ia bakarra da Zubieta. Iruñean adibidez %6,70ekoa da euskararen ezagutza maila, duela bederatzi eta duela hamabost urteko datuek erakusten dituzten ehunekoen oso antzekoa. Zizur Nagusian bestalde, biztanleen %9,86ak ezagutzen du euskara. Kopurua oraindik oso txikia den arren, 1991. urtekoa baino bi puntu handiagoa da. Bost urte igaro ondoren Zizur Nagusian eman den aldaketa beste udalerrietan ere topa dezakegu. Hala nola, Atarrabia, Berriozar eta Garesen.
Erabileraz hitz egiterakoan ordea datuak gero eta ezkorragoak dira. 1997ko datuei gainbegiratu bat eman eta kalean euskara darabilten lagunak oso gutxi direla konturatuko gara berehala. 1991ko datuekin alderatuz gainera, euskararen erabilera maila beherantz doa. Atarrabian adibidez %6,83koa da, Iruñean %2,86koa, Berriozarren %1,52koa, Zizur Nagusian %1,11koa, Obanosen %0,62koa, Burlatan %0,37koa, Antsoainen% 0,35ekoa eta Tiebasen %0,00koa.


EUSKALTEGIAK

Aipatu datuek itxaropenerako tarte gutxi eskaintzen duten arren, makina bat dira euskara bultzatzeko asmoz Iruñerrian lanean ari diren euskaltegiak. Eta makina bat dira ere euskara ikasi gura duten herritarrak. Milaka ikasle matrikulatu ziren iaz IKAk Atarrabia (146 ikasle), Barañain (255) eta Iruñean (649) dituen euskaltegietan, eta 1.500 inguru AEKko euskaltegi hauetan: Iruñeko Arrosadia (102), Basajaun (127), Beriain (30), Elorri (5), Irrintzi (168), Iruñezar (372) eta Txantreako (99) euskaltegietan eta Antsoain (73), Berriozar (48), Burlata (161), Gares (37), Noain (17) eta Zizurreko (62) euskaltegietan. Aitzakiak hortaz soberan daude.


Azkenak
ANALISIA
Aznarrek lagundu diola Aitor Estebani?

Aitor Esteban izango da EAJko EBBko hurrengo lehendakaria eta jeltzaleek salduko dute horrela, zuzendaritza berrituta, buruzagitza berria prest dagoela alderdiaren berrikuntza prozesuarekin jarraitzeko.


Udaltzainen hizkuntza eskakizunen aurkako oldarraldia Donostian, Astigarragan eta Usurbilen

Donostiako Udalak 2024ko irailean helegitea jarri zuen, urte bereko urtarrilean epaileek bi udaltzainen B2 hizkuntza eskakizuna baliogabetu zutelako. EAEko Auzitegi Nagusiak helegitea ez du tramitera ere bideratuko, “kasaziorako interes objektiborik” ez dagoelako... [+]


“Mezu faxistak” zabaltzen dituen EHUko Arabako Campuseko irakaslea salatu du Ikamak

Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.


Raimundo el Canasterori babesa adierazi diote 230 musikarik, eta musikaren bidez boterea kritikatzea zilegi dela aldarrikatu dute

Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.


'Itzal(iko) bagina'
Hemen gezurra nagusi

Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.

-------------------------------------------------------
 
Bertsoa bertsolaritza,... [+]

Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


Eguneraketa berriak daude