VALENTZIAKO KANTXETAN PILOTARIAK ETA IKUSLEAK ESKUZ ESKU

  • Valentziako pilota jokoak ezagun ditugu, hein handi batean, valentziarren eta euskaldunen arteko partidak jokatu izan direlako. Erronka bitxiak dira, bataren zein bestearen joko motak oso desberdinak baitira. Valentziako berezko jokoak "trinquet", "carrer" eta "galotxeta" dira.

2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Valentzia eta Euskal Herriaren arteko pilota erronkei esker dute euskal jokalari gehienek Valentziako pilotaren berri. Ez dago erreferentzia askorik, baina bi herrialdeetako pilotarien arteko lehia ez da atzoko kontua. Pilota erronka bat antolatu zen jada 1755. urtean Kartagenan.
Kirolaren ikuspuntutik begiratuta, erabat interesgabeak dira erronka horiek. Bere modalitatean ari den pilotariaren alde egiten du argi eta garbi gaur egungo errendimenduak eskatzen duen espezializazio mailak. Nazio mailako lehia apurrak baino ez dira geratzen, beraz.
Pilotari euskaldun batek ez du zereginik Valentziako baten kontra Valentziako edozein modalitatean eta alderantziz. Badago oraindik, hala ere, hori ulertzen ez duen jenderik. Genovés pilotari valentziar handiak erretiratu behar zuela-eta, omenaldia eskaini nahi izan zion Kataluniako Federazioak, eta euskaldun eta valentziarren arteko partida antolatu zuen Bartzelonako Val d'Hebron trinketean.
Valentziako bikotea hango pilotaren azken bi mitoek osaturik zegoen, Genovés eta Sarasolek, alegia. Euskal bikotea, berriz, askoz apalagoa zen: Bringas eta Larrañaga. Arin eta erraz irabazi zuten euskaldunek. Aho bete hortz geratu ziren Val d'Hebroneko instalazio olinpikoetara partida ikustera joandako ehunka zaletu valentziar, kazetari batzuk ere tartean zirela. Nola liteke Valentziako bi pilotaririk hoberenek afizionatu mailako bi euskal pilotariren aurka galtzea?


BISCOUBY-BELOKI TRINKETEAN

Modalitate ezberdineko pilotarien arteko erronkekin jarraituz, gustatuko zitzaidakeen bai Ogeta eta Garmendia edo Atano III eta Arrayeten arteko trinkete partidak ikusi izana! Imajinatzerik bai Aranburu-Eugi edo Biscouby-Beloki trinketean? Gaur egun argi dago Iparraldeko pilotariak Hegoaldekoak baino hobeak izango liratekeela.
Baina ildoari jarraiki, 1994. urtean Nazioarteko Lehen Pilota Kongresua egin zen Valentzian, Valentziako Pilota Federazioak antolatuta. Mundu osoko pilota-jokoak ezagutzeko aukera paregabeaz gain, Valentzian jokatzen diren modalitateak ere ezagutzeko aukera izan nuen.
Jokatzeko era asko dauka Valentziako pilotak. Instalazio motaren arabera "Trinquet", "carrer" eta "galotxeta" lirateke hiru modalitateak, ezker-paretako frontoi antzeko bat ere berezkotzat jotzen badute ere ("frontoi valentziarra" deritzona). Lehenengo hirurak izango ditut hizpide bereziki, hau da, euren berezko modalitateak, jokoen araberako zenbaketa sistema zaharrarekin jokatzen direnak.
"Carrer"ak pilotan aritzeko kaleak dira eta "llargues", "galotxa" eta "raspall" motak daude. Pilotan aritzeko baino egiten ez diren erreprodukzioak ere badaude, "kale artifizialak" deiturikoak, alegia. "Llargues" antzinako joko luzeen antzekoa da, bote luzearen antzekoa, gure kasuan.
"Galotxa"n aritzeko 1.60-1.70 m-ra jarritako sare baten alde bietan ipintzen dira bi taldeak. Gaur egungo trinkete valentziarretan "raspall", "escala" eta "corda" eran egiten da jokoa. "Corda" da, hain zuzen, Valentziako pilotaren modalitate nagusia. Net de Murla-k sortu zuen 1910. urtean, trinketean sare banatzailea ere sortu zuelarik.
"Eskailera" dugu Valentzia aldeko trinketearen beste ezaugarrietariko bat. Trinketearen alde batean harmaileria bat jartzen da pilotak errodatu ahal izateko, mugimendu hori botetzat jotzen ez delarik (Euskal Herriko trinketeen teilatuaren antzekoa). Eta harmaileria horren gainean, hain zuzen, esertzen da publikoa, beste inon ikusi ez dudan ezaugarria, jendea kantxaren barruan esertzen dela esan nahi baitu horrek.


40 GR.KO "VAQUETA" PILOTA.

Raspallari dagokionez berriz, ez dago ez eskailerarik ez sokarik. Jokoa erabat librea da eta pilota mugimenduan dagoen bitartean ez da jokoa eteten. Sakeak, oro har, ez du inolako mugarik lurrean jotzeko orduan, pilota airean edo arrastaka jo daitekeelarik.
Aurkariek atzealdean dagoen horman jo baino lehen itzuli behar dute pilota (arrastaka baldin badoa) edo lehenengo botea eman ostean (airean baldin badoa). Pilotari zilegi jotzen ez badio, orduan 15 "puntu" lortuko dituzte aurkariek.
Galotxetes de Monóver modalitatea Vinalopó eskualdean jokatu izan da azken 200 urteotan. Hain erroturik dago ezen sustapen eta garapenik handiena eskaini dion herriaren izena jaso duen. Instalazio luze batean jokatzen da eta horma bana dago lau aldeetan. Trinketearen antza dauka baina askoz txikiagoa da.
Valentziako pilotarik esanguratsuena "vaqueta" deiturikoa da. Honako hauek dira pilotari seniorrentzako araudiaren araberako neurriak: 42 mm-ko diametroa eta 40-42 gr-ko pisua.
Valentziako pilota indarberritu eta berpizteko ahaleginen adierazgarri ditugu liburu zaharren berrargitarapenak, eta orain dela gutxi, Alberto Soldadoren lanaren aurkezpena: "Joc de Pilota. Historia de un deporte Valenciano". Informazio etnomotrizaren gaineko benetako bitxia dugu hauxe, dotoretasun handiz eta aberastasun dokumentalez eginda. Liburu honetatik eskuratutakoak dira Valentziako bi joko mota adierazten dituzten ezkerraldeko bi argazkiak eta baita eskua babesteko bi moduak azaltzen dituzten besteen azpiko bi argazkiak


Azkenak
2024-11-08 | Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]


Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.


2024-11-08 | ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.


2024-11-08 | Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]


Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


2024-11-08 | Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.


Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]


2024-11-08 | Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.


2024-11-08 | Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]


2024-11-08 | Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.


“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]


Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.


Eguneraketa berriak daude