Trikitixa Elkartearen sortzaileetako bat zara eta bertan ari zara lanean. Zein proiektu ditu orain esku artean? Liberatu bat hartu dugu, borondatezko talde bat izan gara orain arte eta zaila izan zaigu funtzionamendu normalizatu bat eramatea. Eskaera asko ditugu trikiti egunak eta omenaldiak antolatzeko. Eskolen arteko harremanak, irakaskuntzari buruzkoak, erromeriak, txapelketak... Lan asko daukagu.
Ez al doa geldo xamar? Ez ote da trikitiaren mundua antolatuko duen proiektu orokor bat falta? Bai hala da, baina beti egon da horrela. Oso mundu indibiduala da trikitilariarena. Bakoitza bere aldetik ibiltzeko ohitura dugu. Lanerako ere etxera deitzen digute eta arazo jakin bat azaltzen ez bada behintzat oso eroso iraun dezakegu bakardadean. Mantso goaz baina ilusio handia dago, halere. Artxibo talde bat badugu eta doinu, diskografia, partitura, metodo, argazkiak biltzen dihardu. Azpiegitura falta dugu ordea eta materiala sakabanatu xamar daukagu.
Iparraldeko egoera ere zaindu behar genuke. Hala ere Iparraldean zaletasun dezentea dagoela esan behar dut. Baina badago zailtasunik gehiago zabaltzeko. Borondatezko jendea han ere eta laguntza gutxi.
Zein berrikuntza eman da trikiti munduan azken 10 urteotan? Ikaragarria! Instrumentua bera ez da asko aldatu baina jotzeko modua bai. Trikitilaria bera ere irekiagoa da musikalki nahiz eta komertzialkerira erortzeko arriskurik badagoen. Gaur egun trikitilariek beraiek konposatzen dituzte beren kantuak eta bakoitzak bere ekarpena eta proposamena egin ohi du. Hala ere nahiko lege karratuak dituzte trikitiak eta porrusaldek. Hamasei konpasez osatzen dira parteak eta horrela dantza ere nahiko normal egin daiteke. Hala ere aldaketa ez da dantzari begira egiten baizik eta musikari begira.
Instrumentuari aldaketarik sartuko zenioke? Quebec-en lerro bakarreko soinu diatonikoa erabiltzen dute, Kolonbian, Mexikon, Texasen hirukoa, Frantzia eta Italian jole bakoitzak bere sistema asmatu du, Irlandan bi lerrokoa erabiltzen dute eta tonu erdiko tartea dago bi lerroen artean, Euskal Herrian ere bikoarekin moldatzen gara baina lau tonutako tartea dugu bi lerroen artean... Munduan klase askotako trikitiak aurki ditzakegu eta esperimentatzeko tentazioa ere ematen du. Hala ere guk Elgetaren garaiko soinu berarekin jarraitzen dugu.
Instrumentua ez da garrantzitsuena ordea, jolea baizik. Berak esaten duenari erreparatu behar diogu, eta ez hainbeste zerekin esaten duen edota ze hizkuntzatan esaten duen. Batzuk esku soinua erabiltzen dute, beste batzuk gitarra.
Zer iritzi duzu txapelketaz? Nahasmen handia dago nola epaitu behar den kontu horrekin. Zaila da iritzi berdin bat topatzea eta honela frustazio eta haserre handiak sortzen dira. Garrantzi handiegia ematen zaio txapelketari. Antolatzaileek propaganda ahalik eta handiena egin nahi dute espektazioa handitzearren eta gurasoak ere beren etxekoen alde edozer egiteko prest egon ohi direnez... askotan kontrakoa ere lortzen dutela iruditzen zait. Ikaragarria da generazio gazteei egiten zaien iruzurra.
Trikiti Pieza Berrien Txapelketa ez al da estiloa berritzeko bide bat? Tamala bada ere, ez dut uste horrela denik. Beste zerbait dago antolatzaileen buruetan, trikitiaren berrikuntza edo norbaitek deituko liokeen bezala trikitiaren salbazioa baino; arrazoi komertzialak egongo lirateke. Bestalde sorkuntza ere baldintzatu izan dute beraien legedia ezarriz. Legedi honek ez dio askatasun osoa utzi sormenari. Erabaki politikoa da; ez zaie komeni garai bateko trikitia bere horretan (baserritarregia) potentziatzea. Ez zaie komeni gehiegi aldatzea (autentikotasuna gal ez dezan).
Zu txapelketa-kumea zara. Txapelketak ondo ez badaude, zein beste modura promozionatuko zenituzke trikitilari gazteak? Txapelketek ez dute garrantzi handirik gaur egun. Promozioa beste bide batzuetatik doa. Askozaz garrantzitsuagoa da udako kantu atxikikor bat Euskadi Gaztera eramatea. Horra formula majikoa! Aukera gehiago izango lukete hortik. Zenbat eta rockeroagoa eta letra arinekoagoa izan hobe. Kontuan izan Euskal Herriko taberna jatorrenetan ere "La bomba" etengabe jartzen dutela... Atera kontuak.
Tapia eta Leturia Band: sekulako ikuskizuna ematen zenuten. Nolatan itzuli zarete erromeri formatora? Tapia eta Leturia Band oso esperientzi polita eta umoretsua izan zen. Probokazio txiki bat zen, trikitilariak rock egiten? Baina ez gintuen probokazioak bakarrik animatu bide hartara; Euskal Herrian egoera ez zen gaurko bera. Garai hartan musika zuzenean entzuteko zaletasun handia zegoen, batez ere rock edo soinu elektrikoa; ahal bazen gogorra entzuteko. Gure gustukoa ere bazen eta eszenatokietako mugimendu hura erakargarria suertatzen zitzaigun. Hala ere formatu hark publiko asko eskatzen zuen eta ez zegoen horrenbeste guretzako.
Herriko festetan, plazako giroa ez al da pasa tabernetara? Bai, gaur dibertsioa beste era batera lortzen dute gazteek. Tabernak garrantzitsuak izan dira aspaldidanik baina gaur egun gehiago. Musika behar da baina ez zuzenekoa. Eta tabernetan musika komertziala jartzen dute axola handirik gabe. Bertara doazenak horixe nahi dute gainera, beraz konforme guztiak. Egoera hau interesatua da. Hemen ere komertzioak agintzen du eta ez mezuak. Azkenean gustuen eta ohituren aldatzea dakar egoera honek.
Abestien hitzei garrantzia ematen diezu, eta literatura nahasten lehena zara. Garrantzia eman behar zaio hitzari. Hitzaren edertasuna bilatu nahi duenak literaturara jo beharko du. Arriskua dago edertasun formalean gelditzeko baina ez dut uste "Apoaren edertasunean" edota "Quebec"en gertatzen denik. Jendeak estimatu egiten ditu letra onak, hunkitu egiten dutelako. Honetatik ondorio interesgarriak atera litezke. Entzulea ez da ergela, nahiz askotan ergeltzat hartu. Seguruenik guk geuk ergeltzen dugu entzulea gure kopla batzuekin. Edozer gauza musikatzen da, ez da sinestekoa zenbaterainoko txarrak, zarpailak eta erreakzionarioak diren letra batzuk. Trikitia jaso nahi badugu, alderdi hori ere zaindu beharko dugu, transmititu beharko dugu mezu aurrerakoi bat, modu eder eta zinez moderno batean.
Nolatan bukatu da Hiru Truku? Hiru famatu juntatzeagatik gertatzen da hori. Bakoitzak berean nahiko lan eta Hiru Trukurentzat ez genuen leku gehiago gorde.
Kantautoreekin jo izan duzu: Duhalde, Ruper, Laboa, Artola... Ba al dator kantautoreen generazio berririk? Ez naiz oso optimista etorkizunarekin. Etsai asko eta gogorrak dauzka gure identitateak. Dagoeneko generazio berriak multinazionalen mende ikusten ditut eta euskaldungoak horri aurre egiteko ganorarik ez duela esango nuke. Hala ere balegoke kantautoreentzat kantatzeko gairik
Ez al da posible multinazionalen bidez euskal kultura munduan barrena ezagutaraztea? Ez dut uste multinazionalek inongo kultura minorizatu zabaltzeko kezkarik dutenik. Dirua da beraien xedea. Komertzioa, salmenta... merkatu txikiak ez dira interesgarri. Merkatu handiak eskuratu nahi lituzkete etekin handiak lortzeko. Beraz musika aukeratu edo sortu, beren legeetara makurtu eta azkenik saldu egiten dute. Prozesu honek okerrerako aldaketa eragiten dio hasieran interesgarria izan zitekeen ideiari.
Beti izan behar da mesfidati multinazionaletatik datorrenaz, atzean beti egongo baita gaur egungo jainko bakarraren (dirua alegia) atzaparra ezkutaturik.
Guri heltzen zaigun kanpoko musika ere multinazionalen esku dago. Kanpora egin dituzun bidaietan, zer topatu duzu? Kanpoan antzeko egoera bizi dute. Musika, jokabidea eta dibertsioa berdintsua dago kanpoan. Folk musika ere asko saltzen da munduan eta noski, hor ere multinazionalak buru-belarri sartu dira eta kaka nahasten ari dira. Bio musika tradizional berria sortu dute; forma eta estetika hutsa proposatzen dituena eta ez dute mezu politikorik nahi. Hobeto esanda, beraien politika erreakzionarioa ez den beste ezer ez dute entzun nahi. Instrumentu tradizionalekin birtuosismoa estimatzen da batez ere eta zelta usaina badu askoz ere hobe.
Lehendabizi akordeoi handia jotzen ikasi zenuen. Nola oroitzen duzu Bikondoarekin pasatako haurtzaroa? Guretzat Bikondoa aita moduko bat izan zen. Laineza asko ematen zigun eta animatzen gintuen egunen batean handiak izango ginela esanaz. Akordeoi kontenporaneoaren bidean abiatu gintuen eta txapelketa askotan parte hartu genuen. Akordeoi kromatikoari ematen zion garrantzia. Trikitia eta horrelakoak ez zituen asko maite, edo ez zituen instrumentu serio bezala ikusten. Solfeoari garrantzi handiegia ematen zion eta gure musikalidadea lege zorrozpean osatu zen. Hala ere musika berak irakatsi zidan eta hasiera berarekin eman nuen. Berari zor diot naizenaren zati bat behintzat.
Gero zure osabarekin hasi zinen trikitia ikasten; gainera hark ere nahiago zuen zuk akordeoia jotzea. Soinu ttikiak ez zuen gaur duen estimaziorik eta solfeoa eta kontserbatorioa ziren musiko izena lortzeko bide bakarrak. Gainera konplexu handia zuten trikitilariek, beraiek. Soinu handi joleak oso harroak ziren eta horrek okerrera eragiten zuen trikitilariengan. Marradun papera irakurtzen ez jakiteak lotsagarri uzten zituen soinu handi joleen aurrean eta musiko ez zirela uste zuten. Eta pixkanaka trikitiak galtzeko bideari ekin zion. Gu saiatu ginen trikitiaren sekretuak ikasten eta dezente ikasi ere. Baina oraindik badaukagu zer ikasia lehengoetatik.
Zuen familian trikitiarekiko zaletasun handia izan da. Familian trikitilariez inguratua nengoen eta ni begira egoten nintzaien harriduraz, lerdea neriola. Nire osabak heroi modukoak ziren niretzat, soinu bizia ateratzen zuten kolorezko, egurrezko altzari batetik. Nortasun sendokoak ziren eta hizketa azkarrekoak. Gero trikitiarekin hasi nintzenean gelditu gabe aritzen nintzen egunak zituen ordu guzietan. Ingurukoek ezin ninduten jasan. Nire osaba Eleuteriok esana: "Sekula ez ezak tripa hutsarekin soinurik jo!".
Ikasleen errepertorioan zer falta dela uste duzu? Irakasleek modan dauden kantuak erakusten dizkiete eta horixe eskatzen die gizarteak ere. Alaitz eta Maider, Gozategi, Etzakit... Kantu politak egiten dituzte gainera. Fandango eta arin-arin mordoxka ere ikasten dute eskoletan, kalejirak, mexikarrak... Agian eta eskatzen hasiz gero kantaera eta dantzako erritmoak landuko nituzke gehiago. Erakutsi dantzak izan dezakeen garrantziaz eta kantaera on batek duenaz ere. Tradizioaren sekretuak eta gero beraiek beren estiloa deskubritzera bultzako nituzke. Irakasleak ez daude elkartuak, bakoitzak bere legea jartzen du. Planifikazio orokor bat beharko litzateke, eskola bateratuago bat.