Bizkaiko mendebaldean, Txoriherri eskualdean, Zamudio herria aurkitzen da. Bertan, Bai Euskarari Kanpainak aitzina egin zezan, herriko berein jende batu zen lan taldea eratuz. Egitasmoa burutu ostean, Kanpainaren aitzakian jadetsiriko indarrei eutsi eta Lagatzu euskara elkartea sortu zuten 1999ko ekainean. Aurkeztu zenetik jarduera ugari antolatu eta burutu dituzte; besteak beste, sona handiko zenbait hitzaldi (Zamudioko historia, Etnografia, Euskal selekzioa...), musika emanaldiak, ikastaroak; euskal jaia, eta bertso afaria.
"Zamudio Berbarik Berba" liburua izan da, ordea, indar gehienen munarri. Oraintsu argitaratu den liburua urte osoko lana izan da. EHUko irakasle den Iñaki Gaminde ikerlariak burutu du, Lagatzu elkartearen eskariz. Liburua plazaratzeko, Labayru Ikastegia, Zamudioko Udala eta BBKren laguntza izan dute. Ikerlanaren helburu nagusia, herriko euskara jagon, Zamudioko adindunen jakituriari eutsi, eta galtzear dauden hainbeste aberastasun (berba, esakune, kanta, bertso, ipuin, narrazio eta abar) batzea izan da. "Ikusi genuen Zamudioko euskara gorde behar zela eta komenigarri izango zela batuta edukitzea. Hemendik denbora gutxira bertoko pertsona euskaldun nagusiak ez direlako gure artean egongo-eta" arrazoitu digu Alberto Martinez de la Cuadra Lagatzuko kideak. Bestenaz, Bizkaia partean gure hizkuntzak tokian tokiko euskararen galera eta erdararen nagusitzearekin tupust egin ez eze, aurre ere egin behar dio, etorkizunean gaur bezain bizi iraun gura badu bederen. Iñaki Gaminde ikerlariaren iritziz, "Zamudioko eta beste hainbat herritako euskara euskararen egoera orokorragaz batera doa. Euskara aurrera badoa Zamudiokoak aurrera egingo du. Gainera, Bizkaian bertoko euskara desagertzen den lekuan ez dago beste euskara bat, erdara dago. Edo bertoko euskara hobetua, osatua, landuagoa edo gura den lez, edo bestela erdara. Orain arte hori izan da errealitatea". Bizkaiko euskararen egoera hori dela ezaguturik, edonori erazko irudituko zaio Zamudioko euskara elkarteak eta Iñaki Gaminde irakasleak elkarlanean gauzatu duten hasierako lana. Halaz guztiz, baten bat Zamudioko euskara aztertzen jarraitu guran badabil, badu oraindik zeri oratu.
Liburuaren agerrera, ostera, eroso eta bitxia da irakurketarako: gaika atonduriko lexiko oparoa, sintaxia eta gramatika (izen eta aditz morfologia, juntagailuak, menderagailuak eta abar), herri esakune andana, herri narrazioak; eta, akabuan, kanta eta bertsoak. Agi denez, azterketa zabala burutu dute Zamudio aldean, hiztegiarekin batera Zamudio inguruan jasotako testu kulturalak batu ere dira, finean, herri kultura jaso eta formatu dotore batean plazaratuz. Bestetik, irakurri ahala irakurlea konturatuko den modura, ederra eta aberatsa da Zamudioko euskara (han-hor-hemen euskara batuak badu nondik hornitu oraindik) eta bertakoak harro egon daitezke daukaten altxorrarekin. Halere, irakurleak gomutan izan behar du esku artean duen liburuaren xedea ez dela Zamudioko euskararen azterketa zehatza burutzea, liburu honek kultura izan baitu abiapuntu. Horregatik bada, hizkuntza azterketa monografiko batera baino gehiago hurreratzen da azterketa etnolinguistikora. Ikerketa osatzeko, 34 informatzaile eta berein kolaboratzaileren lana beren beregikoa izan da. Orotara, elkarrizketa bideratuaren podazuz, zazpi CD grabatu dira, eta teknologia multimedia oinarri dela, Iñaki Gaminde eta Lagatzukoek CD-ROM bat plazaratuko dute gabon inguruan, Zamudio bertako ipuin, abesti, bertso eta gainerakoak entzun ahal izanen direlarik. Aukera itzela Zamudioko euskara entzun eta ikasteko. Zamudioko herri esakuneak dioen bezalaxe, "Lagatzuek berba iten jakingo baleu, zenbet gauze esango leukez!".

Lagatzu euskara elkartean, hasierako beharrak (estatutu, helburu eta egin beharreko ekintzak-eta finkatzea) astun eta geldoak izan ziren. Guztiarekin ere, Lagatzu euskara elkarteak beti izan du argi taldearen helbururik behinena euskararen normalkuntza erdiestea dela. Betiere, Zamudioko hizkerari arreta berezia ipiniz, noski. Izan ere, Gabriel Etxebarria elkarteko kidearen esanetan, "Zamudion %60-65 euskaldunak gara, baina euskara gutxi erabiltzen da, eta horregatik gehienbat ikusi genuen beharra halako elkarte bat sortzeko, eta horretan gabiltza, ea euskarak Zamudion normalkuntza lortzen duen. Zeren potentzialki kapazitatea egon badago. Dena dela, helburua da euskara indartzea, baina ez euskara erakustea ez dakienari, ezpada dakienak erabiltzea baino. Eta, bertoko euskara bada hobeto". Hori guztiori aiseago lortzeko, Lagatzu Elkartea hiru arlo edo sailetan banatu dute: Harreman arloa, Ikerketa arloa eta Ekintza arloa. Egun 220 bazkide baino gehiago dira, eta gehienak dihardute, batera zein bestera, taldearen egitasmoetan laguntzen