HARRIA ETA BURDINA
- Gipuzkoako erdigunea zeharkatzen duen bigarren zati hau, Oñatiko historia jadanik ezaguna duzuenez, herriak erakusten dizkigun monumentu multzo bikainari errepaso eginez hasiko dugu. Ondoren, berriz ere ibilgailua hartu eta "Burdinaren Haran"ean barneratu ostean, Loiolaren ondoan dugun Azkoitia atseginera iritsiko gara, herri historiko hau pixka bat hobeto ezagutu asmoz.
Barrualdean Klaustro eder eta orekatua azpimarratu behar dugu, 32 buru historiko edo mitologiko erakutsiz, artisautza-lan mudejarrak eta kaperaren erretaula platereskoarekin batera
Nabe bakarreko barrualdean gehien nabarmentzen dena Pietatearen Kapera da, lehen aipatutako apezpikuaren hilobiaren atzean erretaula plateresko ederra gordetzen duena. Hau guztia poliki landutako burdinazko langa apainduak ixten du. Erretaula nagusi barrokoa ere oso ikusgarria suertatzen da.
Elizaren aurrean, Maiatzaren 1.a Plaza gogoragarria zeharkatuz, XVI.eko Hernani Etxea dugu, eraikina amaitu aurretik Unibertsitatea egon zen lekua.
Eliza eskuinerantz inguratuz, gure ezkerrean Kale Zaharra geratuko da, eraikin interesgarriak erakusten dituen aintzinako Erret-Bidea; gure aurrean metro batzuetara XV edo XVI. mendeko Zaratekua Etxea.
Honen ezker-atzeko kaleari jarraikiz XIII-XIV.eko Zumeltzegi Dorretxera iritsiko gara, Oñatiko Kondeen, Gebaratarren, egoitza izan zena.
Azkenik, gure eskubialdean hiriko erdigunea, Foruen Enparantza neoklasikoa dugu. Plaza hau 1778ko Udaletxeak presiditzen du. Barroko-errokoko estilokoa, arrunta zena baino gehiago apaindu zuten. Goiko tinpanoan armarria erakusten du.
Bere alboan Lazarraga Jauregi-Dorretxea altxatzen da. Lehenbiziko dorreari XV.ean jauregia atxiki zioten. Berau kokatzen den Atzeko Kaleari jarraikiz, hurbil Don Pedruena jauregi barroko berantiarra aurkituko duzue, mende hasieran berreraikitakoa.
Bertan, ezkerrerantz joz hiriko bigarren plaza garrantzitsurantz abiatuko gara: Santa Marina Plaza. XVIII.-XIX. mendeetako ilustrazio-burges izpirituaren isla, bertan Antia eta Madinabeitia jauregi barroko ederrak ikusiko ditugu, Baruekua barroko-neoklasikoa, Moyua Etxea (gaur egungo Kultur Etxea), iturria, lorategiak... orokorrean enparantza ezin atseginagoa bihurtuz.
Santa Marinatik Euskadi etorbidea edo Kurtzebide kalea hartuz hiriko hirugarren perlara gerturatuko zarete.
Kanpoaldean Errege-erregina Katolikoen eta Frantziskotarren armarriek ongi etorria eman ondoren, barrualdean azpimarratzeko moduko gauza bat baino gehiago dago.
Horrela, fundatzaileen hilobia beste 218 sendikoek laguntzen dute, erretaula nagusi barrokoan Ama Birjinaren koroatzea laguntzen duten santu mordoa ikus dezakegu, eta azkenik, 1533ko erretaula platereskoan irudien xarma beren tratamendu lau eta traketsean dago.
Oñatiko bisitaldia amaitzeko, Lazarraga kaletik Otaudi Jausoro Etxea aurkituko dugu, bere izkinako balkoi bitxiarekin, eta bertan ezkerrerantz abiatuz, oso gertu Urain Dorrea. Azken eraikin hau jada Arantzazuko Ama kalean kokatzen da, eta horrenbestez berari eskainitako izugarrizko santutegia bisitatzeko prest gaude.
Ibilbidearekin jarraituz, Oñatin sartzeko ekarri dugun bidetik itzuli eta Legazpirako bidean, mendatea igotzen ari garela aurreko bailara behatzeko aukera eskainiko digun begiratokia aurkituko dugu, Udana Gaina harrapatu aurretik.
Legazpi, herri burdintzalea bera, kilometro bat aurrerago zeharkatuko dugu. Telleriarte auzoan Elorregi Jauregia (antzinako dorretxearen gaineko XVI. mendeko jauregia) bisita dezakegu, eta erdigunean berriz, Jasokundeko Andra Mari eliza, Udaletxea eta eskolak kokatzen diren Euskal Herria Enparantza. Bikuña Jauregia (XVI. mendea) ere lehenbizi Erdi Aroko eraikina izan zen.
Legazpiko industriagunetik irten eta 3,5 km. aurrerago zuzen jarraituz (Zumarragan gerotxoago sartuko gara) Urretxun barneratuko gara. Zumarragarekin biztanleria bakarra osatzen duen herri honetan Gernikako Arbolaren konposatzaile izan zen Iparragirre kantaria jaio zen.
Izen bereko kalean, 8.ean bere jaiotetxea izateaz gain, Ipeñarrieta (Udaletxea) Bikariokoa, Faktorekua, Galdosenea eta Barrenetxea jauretxeak aurkituko dituzue. Iparragirreren estatua dago plazan, berriz, San Martin Tours eliza gotikoa (kanpandorre barrokoarekin) eta Aranburuenea Jauregia bisita ditzakezue.
Urretxuko zentruan eskubira joko dugu, eta hortxe bertan Zumarragan sartuko gara, esandako moduan herri biak bateginik daudelako. Bateratasun horren adibiderik onena Urola ibaia estali eta bien artean eraikitako Areizaga-Kalebarren Plaza izan daiteke.
Legazpitarren Dorretxea (tren-geltokiaren ondoan) abizen hori zeraman Filipinetako konkistatzailearen jaiotetxea izan zen. Euskadi Plaza ederrean berari eskainitako estatua ikusgarria beha daiteke. Bestalde, Jasokundeko Andra Mari eliza (XVI.-XVII. mendea) eta arkupedun Udaletxe neoklasikoa ere aipagarriak dira. Inguruetan Antiguako Ermita erromaniko-gotiko ospetsua bisita daiteke.
43. kilometrorako jada Azkoitian sartuko gara, Peñafloridako Kondearen (Azkoitiko Zalduntxoak eta Euskalerriaren Lagunen Elkartearen bultzatzailea) eta San Inazio Loiolakoaren amaren sorterrian.
Gobernuak aberriratu ondoren, ia urtebetez bizi behar izan dute aterpetxeetan eta ostatu pribatuetan, eta etengabe lekualdatu dituzte. Gaur egun erabiltzen duten aterpetxea urriaren 31n utzi beharko zutela esan zieten azkenekoz, nahiz eta badirudien beste luzapen bat ezarriko... [+]
Hainbat emakume-langile esplotatu eta horiei sexualki eraso egin dieten jabeen taberna pinturaz margotu zuten ezezagunek domeka gauean Getxoko Areeta auzoan. Pinturaz gainera, aldarri bat ere margotu zuten ondoko horman: "Erasoen aurrean klase batasuna".
Gaur gauean, urriak 17, 88 urte faxistek Jose Ariztimuño, Aitzol, hil zutena. Fusilamendu pelotoiaren aurrean ez zuela isilik gelditu nahi irakurri berri dut. Soldaduei tiro egitea kosta egin omen zitzaien, behin eta berriz agindu behar izan omen zieten su egiteko. Hala... [+]
Espainiako Lan ministro Yolanda Diazen proiektuaren aurka agertu da Banaketa Enpresa Handien Elkartea (Anged): "Joko-arauen aldaketa" ez du onartzen.
"Erraldoiei buruzko ipuina nahi dugu, haur txiki nahiz koskortuagoentzat". ARGIAk enkargua egin zien etxekoak ditugun Gorka Bereziartua kazetariari eta Adur Larrea ilustratzaileari. Emaitza: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira. "Gauza berriak probatzeko... [+]
TikTok enpresaren barne-dokumentuen filtrazio batek adierazi duenez, enpresa jakitun zen 15 urteko hainbat neska zuzenekoetan biluzten zirela gizonezko helduek bidalitako txanpon birtualen truke. Sare sozialeko hainbat dokumentutarako sarbidea ahalbidetu zuen akats bati esker... [+]
Kritiken artean deportatu ditu Italiak hamasei errefuxiatu Albanian eraiki duen "harrera-zentro" batera. Proiektua 2023. urtean erabaki zen Meloniren Italiaren eta Albaniako Ramaren arteko akordio bat izan zela eta, eta "migrazio-kudeaketak bizkortzea" du... [+]
Goiburu hori soilik irakurri eta ezinezkoa nor den edo nor zen asmatzea, baina bazen nor!
Ángel González Olvera, Mexikon ezagutu genuen duela 11 urte bertsolariok hango inprobisatzaileekin jardunaldi batzuetara gonbidatu gintuztenean. Mendi gain batean bizi zen,... [+]
Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]
Erdi Aroan Jaungoikoa jaun eta jabe zen bezala, garai modernotan merkatuaren eta bere lege zurrunen menpe bizi gara. Goi mailako soldata erraldoiak merkatuak zehazten omen ditu; izan ere, Iberdrola edo BBVAko CEO-en sariak beraien arloko merkatuek finkatzen omen dituzte, nahiz... [+]
Tomas Mororen Utopia liburuko utopiarrek leitzea maite omen zuten. Hizkien bueltako hezkuntza onaren ondorioz, haurtzaroan hasi eta helduaroan ere aritzen ei ziren, inork manatu beharrik gabe, leitzen eta ikasten eta gehiago leitzen. Pentsa, aisialdia horretara emanak bizi zuten... [+]
Sandra Cisnerosek idatzitako The House on Mango Street mugaldeko liburuan pertsonaia baten txakurrak bi izen ditu: bat, espainolez; bat, ingelesez. Beharbada kontu harrigarria gerta liteke lehen begiratuan, baita liburu baterako ere, baina lasaiago pentsatuz gero ohartuko gara... [+]
Iraileko igandeetan ohitura da gure inguruetan Erniora igotzea, Zelatunen dantzan aritzea eta txorizo muturra, edo, jatea. Eguraldi txarrenaz ere ez da jenderik falta izaten. Aurten lagunak goizago abiatu eta ni berandututa, bakarrik nindoan estratan gora, beherantz zetozen... [+]
Berrogei urte eginen du urriaren 24an Georges Ibrahim Abdallah libanoarra atxilotu eta preso sartu zuela Frantziako Estatuak, eta horrenbestez Europako preso politiko zaharrena da. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea... [+]