"MANTXUT": GURE HIZKERA JORITZEKO TRESNA UMORETSUA

  • Heldu den astetik aurrera atal berri bat aurkituko duzu, irakurle, ARGIAko azken orrialdeetan: "Mantxut". Jon Alonso eta Asisko Urmenetak pentsatu eta taxututako lan honek euskaldunon hizkera kolokiala aberasteko tresna izan nahi du.

2021eko uztailaren 15ean
Mokoroa bildu eta txahala bota huela? Non ibili hintzen bada? Ez al hidan esan katxaka hartu eta etxera hindoala?
-Bai, motel, baina begiz jota nian neska hura ahoko zuloan neukaala ikusi eta saiatzea pentsatu nian. Azkenerako, badakik, ez gainkatu eta ez deus, kristoren atxurrarekin etxera.
-Mantxut?".
Hala galdetu ohi dio ongi aditu ez duenak solaskideari: mantxut? Espainolaren "mande?" eta frantsesaren eta ingelesaren "pardon?"en parekoa da Nafarroa Beherean eta Zuberoan erabiltzen den esamoldea. Eta heldu den astetik ARGIAko atal berriaren izena ere bada.
Euskaraz hainbeste esalmolde eduki arren, zenbait gauza adierazteko erdaretara jotzeko dugun joera begibistakoa da eta gazteen erregistro kolokialak sarri hemendik, espainol edo frantsesetik, edaten duela ere bai. Aspaldidanik hedatua dagoen kezka da hori eta horri, modu xumean bada ere, aurre egiteko sortu du Zazpiak Batman kolektiboak atal berri hau.
Zazpiak Batman izenpean, Jon Alonso idazlea eta Asisko Urmeneta komikigile eta ARGIAko kolaboratzailea ditugu proiektuaren gidari. Hauen laguntzaile izan dira "Iparreko bikingoak" (Ainize, Eñaut, Jon eta Beñat) frantseserako itzulpenetan eta "Asteasuko komandoa" (Jose Luis Agote) maketazioan. Zazpi kide orotara; horregatik Zazpiak Batman kolektiboa. Zazpioi "Akrobat" bikotea gehitu zaie azken fasean, lokuzioak ingelerara emateko.
Duela zenbait hilabete heldu zioten proiektuari Alonsok eta Urmenetak, betiere arestian aipatu kezka horri irtenbide bat emate aldera. Urtetan bildutako esamoldeak, batzutan klasikoengandik, bestetan hainbat eskualdetan erabiltzen direnetatik, pilatu eta horiei forma berezia ematera deliberatu ziren. Herri hizkeratik bildutako "erranairu horiek baliatzen ahal ditugu, gauza aunitz eta aunitz ez baitago sobera hedatua; batetik, errekopilazio lana, arkeologi lana edo dialektologi lana egin dugu; eta bestetik asmaketa lana. Gure beharrei, gure umoreari eta gure inguruari erantzungo dioten lokuzioak asmatu ditugu, inori baimenik eskatu behar izan gabe", dio Asisko Urmenetak.


INDAR METAFORIKOA.

Euskararen indar metaforikoa azpimarratu nahi dute biek ala biek lan honekin, ez dugula zertan erdaretara jo, "batzutan zendako ez, baina jakinda euskarak badituela bereak, balia ditzagun. Betiere jakinik hizkuntza batua nahi dugula, Iparralde nahiz Hegoaldeko esamoldeak har ditzakegu. Jon Alonsok erraten zuen bezala, hizkuntza batek bere indar metaforikoa galtzen badu, bereak egin du. Batua arras ongi dago, bitarteko nazionala da, baina gaur eguneko batu horri, euskaltegietatik, ikastoletatik, lizeoetatik ateratzen diren euskaldun berri gordin horiei, lanabes bat ematea da helburua. Ez guk ematen ditugunak buruz ikas ditzaten, inondik ere, baizik eta eredutzat hartzeko eta gero norberak bere inguru, gustu edo umorearen arabera moldatu eta berriak asmatzeko".
Asmaketa lan horretan jardun izan da halaber Koldo Izagirre idazlea; zenbait lokuzio berri sortu zuen "Agirre zaharraren kartzelaldi berriak" liburuan. Erromintxelatik, buhameen hizkuntzatik hartu zituen pasaitarrak hitz asko, baina baita berriak sortu ere, "arrunt politak, modernoak eta hizkuntzaren senean oinarrituak", Asisko Urmenetaren hitzetan. Beraz, ageriko da badela hizkera kolokiala landu, bersortu eta berrasmatzeko sentsibilitate bat.
Asteroko "Mantxut"ek lokuzioa bera, marrazkia, glosa bat (noiz eta nola erabili behar den adieraziz), adibide bat eta espainol, frantsez eta ingelesezko itzulpena izango ditu. Gehienak esamoldeak izango dira, baina baita hitzak eta adjektiboren bat ere. Espresibitate eta indar metaforikoaren aldetik, eta baita estetikoki ere, gustatu zaizkien 64 bildu dituzte lehen sail honetan, heldu den astean abiatuko den honetan. Akademizismo hertsitik aldendu nahi izan dute, "honek inposatzen dizkigun habeetatik", eta umoretsu eta erabilgarri egin. Orain, irakurlearen harrera zein den jakitea falta da. Beste hiru halako, behintzat, prestatuak dauzkate


Azkenak
2024-10-18 | ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.


Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]


2024-10-18 | Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.


Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]


Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.


2024-10-18 | Hala Bedi
Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako

“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]


2024-10-18 | Urumeako Kronika
‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin

Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.


2024-10-18 | Uriola.eus
Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia

Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.


Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du

Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.


Eguneraketa berriak daude