EUSKARAK ZIRT EDO ZART EGIN BEHAR DU


2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Zuberoa bizi dadin beharrezkoak diren bitartekoak azaldu izan ditugu, baita ekonomia azkartzeko zereginak eta helburuak aipatu ere. Segidan, lau zuberotarren idazkiak paratu ditugu. Halaber, euskara, hedabideak, kultur elkarteak eta politikari buruzko informazioa eman ere. Lehen premisa hauxe dukegu: Zuberoa euskaldun biziko bada zirt edo zart egin behar du euskarak.


EUSKARA ZUBEROAREN MIRAILA.

Zuberoak bizi duen kinkaren miraila edo ispilua euskararen egoera da. Euskara, zuberotar kulturaren agerle, bizi da oraindik ere. Konparazione, bere txikian, literatur eremu emankorra da Zuberoa. Alor emankorrena pastoralgileek ontzen dute: Junes Casenave-Harigile, Rogert Idiart, Jean Louis Davant, Agergarai, Pier Paul Berzaitz, Jean Mixel Bedaxagar eta Patrick Queheille dira idazle esanguratsuenak; zaharrenetik gazteenera izendatuak. Literatur idazle puntakoak ere badira Zuberoan: Davant eta Casenaverekin batera, Txomin Peillen eta Itxaro Borda. Allende Sokarros kazetaria, bestalde.
Zuberotarrak jite artistiko berezi batek ukituak dira; kantagintza da horren adierazle bizia: Etxekopar-Attuli, Latxikana, Niko Etxart (honen aita eta anaia), Bedaxagar eta semea, Berzaitz, Pipas, Joanes Sarasola, Maddi Oihenart, Mixel Etxekopar eta Tehenta neskatila taldea.
Pier Paul Berzaitz muskildiarra dugu artista hauen artean, punta-puntakoa. Pastoralgile berritzailea ("Madalena de Jauregiberri" jokatuko du uda honetan Eskiulan) izateaz bestera, "Oihenart", (1992an) "Elkanoren Semeak", (1995ean) eta iazko "Euskal Spiritu" agerraldiak sortzaile honen ahalmen adierazgarri izan dira joan den hamarkadan. Ahantzi gabe, aurten, Jean Mixel Bedaxagarrek sortu "Ama" entzun-ikusgarria. Berzaitzek zabaldutako bideari segida emanez.


PASTORALAK ERDARAZ AURKI?

Alta, bada, oroz gain, Zuberoako kulturgileen artean arrenkura bat jalgitzen da: euskararen gainbehera azkarra. Pier Paul Berzaitz biziki kezkati agertu zaigu bere idazkian. Honela galdetzen du muskildiarrak: "Nola jokatuko ditugu biharko pastoralak: erdaraz?". Alboan dugun grafikoan, euskararen egoera agertzen da. Euskararen galera begibistakoa da. Familia transmisioa eten da. Ikastolak eta gau eskola dira euskara bizirik atxikitzeko bitarteko bakarrak. Euskaraz ikasten eta euskara ikasten dutenen kopuruak, ordea, apalak dira.
Sohüta eta Atharratzeko Ikastolak bestera, AEK-k ere bere lekua du Zuberoan. 1983an sortu zen Sü Azia kultur elkartearen eskutik; Maulen du bere egoitza. Bi permanentek edo liberatuak dihardute berean. Ttitto Jaragoien da horietako bat; 30 urteko urdiñarbetarra. Irakasle eta euskaldunberria: "Ikasle gero eta haboroago lanaren xerka ari badira ere, gehienak euskal kulturan integratzeko ikasten dute. Maleruski, Zuberoan gero eta toki guttiago dago euskara mintzatzeko. Instituzioak ez dira egoeraz arrankuratzen alta. Zuberoako Herriko Etxeei galdetu izan diegu 8 libera (200 pezeta) biztanleko ematea urtean, baina bizpairuk salbu ez digute arrapostu. Erabiltzen dugun egoitza kendua izanen zaigu eta heldu den ikastaldia antolatzeko ez dugu lokalik"

MAGIC PASTORAL
Zerk bultatzen gaitu zuberotarrak holako animoarekin urtero pastoral berri baten karian? Aspaldian hilik behar zukeen teatro zaharra sekula bezain biziago ikusten dugu gure herrietan. Sei hilabetetan, lan aste guziez, ber xedean, tanka eta tanka makilen erritmoan, diru ainitz airean, enpresa ttipi baten organizazioa, bi ikustaldi xuhurrentzat bakarrik. Zer desafioa egun ditugun produktibismo eta errentabilitatearen litanien artean. Zerk deliberatzen du halaber, urtero jiten zaigun pastoralaren publiko hautua, Zuberoko soroetara hiru orenez ekiaren arraietan larrua egosirik, meza pagano horren komunioa hartzera?
Nabaria da hor agertzen dela Zuberoaren eta herritarren bizi nahikunde handia eta berdenboran euskaldunen sukarra etorkiaren iturrian elkarrekin edatekoa. Komunikazio bideak gero eta zabalagoak izanagatik jentea bakartasunaren hegaletan bizi da. Manera anitzetara biltzeko paradak ontsa jiten zaizkigu gaurgoiti. Pastoral gaia eternala delakotz eta bere errito xumeak munduko trajeria agertzen delakotz, dantza eta kantorearen bidez, jenteek ontsa errezibitzen dute jenero horren mezua ikuskizun orokor eta unibertsala delakotz. Beraz, ez da modaz kanpo gure antzerki zaharra, mehatxu zorrotzena ez balu bihotz eta mamian: ezen nola jokatuko ditugu pastoralak: erdaraz?
Pastoralaren mikrokosmoaren inguruan, modernitate eta tradizioaren izenean eztabaida bat sortu zaigu azken urte hauetan: sobera jauntzi, sobera kantore, eta abar. Pastoralaren tabernakulu sakratua errespetatzen ez balitz bezala-edo. Ikusten dugunez herri guztiek orain ekartzen dute beren "modern touch". Hola ari gara gu ere, egungo publikoak "pastoral beti bera baina berdenboran beti berritua" ferekatzen baitu.
Aurten, pastorala Eskiulako herriak jokatuko du, Zibozeko Madalena de Jauregiberri anderea sujetako hartuz. Mende berriko zuberoar trajeriak emazte bikain baten historia antzeztuko du, bere zabaltasuna eta modernitatea erakutsiz. Eskiularrek gure mirespenak merezi dituzte, administratiboki Biarno partean izanagatik, beren euskalduntasuna goraki aitortzen dutelakotz. Euskal nortasunaren egitura ez dela administrazioaren gauza bat, baizik eta amodiozko eta bihotzeko gauza dela erakutsi nahi digute eskiularrek


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Bilgune Feministak Iratxe Sorzabal babestu du
“Indarkeria matxistaren beste adierazpen bat da tortura, urtez luzez estatuek babestua”

Euskal Herriko Bilgune Feministak deituta elkarretaratzea egin dute Hernanin Iratxe Sorzabali elkartasuna adierazi eta "babes osoa" emateko. Inkomunikatuta egon zen uneak berriz ere epailearen aurrean kontatu behar izatea, "bizi izandakoak utzitako ondorioen... [+]


Eguneraketa berriak daude