Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2025eko otsailaren 24an
Valderejo
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1992ko urtarrilean
Azalera: 3.418 ha.
Arabako mendebaldean dagoen natur parke hau 1992an sortu zen. Izendapenak izugarrizko sona eman zion. Hirigunetatik urruti dagoenez, bertako biztanle askok Gasteiz eta Mirandara jo behar zuen mende honen erdialdera. Inguruko herriak erabat hustuta edo erdi hustuta gelditu ziren. Orain, natur parkea dela eta, biztanle asko itzuli da, etxeak konpondu eta bisitariak hartzera. Galduta egotetik, bisitari asko izatera pasa da.
Bitxikeri geologiko nahiz geomorfolokigo ugari biltzen du naturgune honek. Kare-harrizko hormazaharrez inguraturiko bailara zabala da. Erkidegoko sai arre kolonia handiena bertan bizi da. Pinudi, pagadi eta artadiak mendi magaletan, ibarrean berriz, gero eta gutxiago ustiatzen diren larreak.
Ongi adierazitako ibilbidetan zehar txango errazak burutu daitezke eta era guztietako zerbitzuak aurkitu daitezke gaur egun Valderejon.
Bitxikeri geologiko nahiz geomorfolokigo ugari biltzen du naturgune honek. Kare-harrizko hormazaharrez inguraturiko bailara zabala da. Erkidegoko sai arre kolonia handiena bertan bizi da. Pinudi, pagadi eta artadiak mendi magaletan, ibarrean berriz, gero eta gutxiago ustiatzen diren larreak.
Ongi adierazitako ibilbidetan zehar txango errazak burutu daitezke eta era guztietako zerbitzuak aurkitu daitezke gaur egun Valderejon.
Urkiola
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1989ko abenduan
Azalera: 5.988 ha.
Bizkaiko hegoekialdea eta Arabako iparrekialdeko eremu txiki bat sartzen dira natur parkearen baitan. Aramotz-Ezkubaratzeko mendilerroa, Mugarra-Anboto mendiak eta Arangioko mendilerroak gailentzen dira inguruotan.
Isurialde kantauriar eta mediterraniarraren arteko banaketa lerroa aurki dezakegu bertan. Interes handiko gunea, bertako paisajea, balio natural, arkeologiko, nahiz kulturalak direla eta.
Inguruko orografia aldapatsua izan arren, giza presio handia jasan du gune honek eta horren adierazgarri dira bertako ikaztegiak, harrobiak, pinudiak eta abar. Euskal Herriko ingurune menditsu guztietan gertatzen den bezala, hemen ere artzaintzak garrantzi handia izan du bertako biztanleen artean.
Isurialde kantauriar eta mediterraniarraren arteko banaketa lerroa aurki dezakegu bertan. Interes handiko gunea, bertako paisajea, balio natural, arkeologiko, nahiz kulturalak direla eta.
Inguruko orografia aldapatsua izan arren, giza presio handia jasan du gune honek eta horren adierazgarri dira bertako ikaztegiak, harrobiak, pinudiak eta abar. Euskal Herriko ingurune menditsu guztietan gertatzen den bezala, hemen ere artzaintzak garrantzi handia izan du bertako biztanleen artean.
Gorbeia
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1994ko ekainean
Azalera: 20.016 ha.
Bizkaia eta Araba arteko mugan, Iparraldera Orozkoko bailara dago, Ekialdera Arratiako bailara, Hegoaldera berriz, Zuia eta Zigoitiako bailarak eta azkenik, mendebaldera, A-68 autopista eta Urkabustaizko bailara.
Urkiolan gertatzen den moduan, hemen ere, uren banaketa lerroa topa dezakegu. Ingurune karstikoak gordetzen dira bertan. Balio geologiko, geomorfologiko nahiz hidrologiko handiko ingurunea.
Betidanik, abeltzaintza, nekazaritza eta basogintza izan dira jarduera nagusienak ingurune hauetan eta ustiaketa horiei zor zaie, neurri handi batean, gaur egun, ikus daitekeen paisajea.
Aisialdirako gune garrantzitsua bihurtu da eta parkeko zenbait gunetan, giza-presio handia soma daiteke.
Urkiolan gertatzen den moduan, hemen ere, uren banaketa lerroa topa dezakegu. Ingurune karstikoak gordetzen dira bertan. Balio geologiko, geomorfologiko nahiz hidrologiko handiko ingurunea.
Betidanik, abeltzaintza, nekazaritza eta basogintza izan dira jarduera nagusienak ingurune hauetan eta ustiaketa horiei zor zaie, neurri handi batean, gaur egun, ikus daitekeen paisajea.
Aisialdirako gune garrantzitsua bihurtu da eta parkeko zenbait gunetan, giza-presio handia soma daiteke.
Aralar
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1994ko apirilean
Azalera: 10.956 ha.
Gipuzkoako hegoekialdean, Nafarroako mugan, Bedaio eta Ataun artean kokaturiko eskualdea.
Mendiko larreak dira nagusi, baina pagadi, artadi eta altzadi ederrak topa daitezke inguru hauetan.
Gipuzkoan, mendizaleen erreferentzi nagusia eta hainbat mendizale belaunaldi bertan ibilitakoa da.
Artzaintzak izugarrizko garrantzia izan du naturgune honen historian eta gaur egun ere, jarduera nagusia da berau. Bertako larreen edertasuna artzain eta ardiei zor diegula ezin dugu ahaztu eta ingurune honen kontserbazioan, berebiziko garrantzia du artzaintzak.
Gizakiaren presentzia aspaldikoa da ingurune honetan, horren adierazgarri, bertako aztarnategi sorta.
Mendiko larreak dira nagusi, baina pagadi, artadi eta altzadi ederrak topa daitezke inguru hauetan.
Gipuzkoan, mendizaleen erreferentzi nagusia eta hainbat mendizale belaunaldi bertan ibilitakoa da.
Artzaintzak izugarrizko garrantzia izan du naturgune honen historian eta gaur egun ere, jarduera nagusia da berau. Bertako larreen edertasuna artzain eta ardiei zor diegula ezin dugu ahaztu eta ingurune honen kontserbazioan, berebiziko garrantzia du artzaintzak.
Gizakiaren presentzia aspaldikoa da ingurune honetan, horren adierazgarri, bertako aztarnategi sorta.
Aiako harria
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1995ko apirilean
Azalera: 6.913 ha.
Gipuzkoako iparrekialdean, Bidasoa eta Urumea ibaien artean kokaturiko natur parkea. Ekialdetik Nafarroarekin mugatzen du.
Geologikoki, interes handiko gunea. Bertan daude Euskal Herriko material zaharrenetarikoak. Mazizo Paleozoikoa dugu, hots, hertziniar orogenia gertatu aurrekoa. Bertako baso gehienak, ustiapen produktibistatik bideratuak daude, dena den, baso naturalagoen arrastoak aurki ditzakegu, Añarbe, Endara eta Oianlekun. Beste ezaugarri aipagarria, mehatze zaharrek osatzen dute, Arditurriko meheak esaterako.
Geologikoki, interes handiko gunea. Bertan daude Euskal Herriko material zaharrenetarikoak. Mazizo Paleozoikoa dugu, hots, hertziniar orogenia gertatu aurrekoa. Bertako baso gehienak, ustiapen produktibistatik bideratuak daude, dena den, baso naturalagoen arrastoak aurki ditzakegu, Añarbe, Endara eta Oianlekun. Beste ezaugarri aipagarria, mehatze zaharrek osatzen dute, Arditurriko meheak esaterako.
Bertiz
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1984ko martxoan
Azalera: 2.040 ha.
Nafarroako iparraldean, Bidasoa ibaiaren ertzean, Bertizaranako udalerrian kokatua. Iparraldera Etxalarrekin mugatzen du, ekialdera Baztan arte, hegoaldera Bidasoa ibairaino eta mendebaldetik berriz, Bertizaranako lursailekin mugatzen du.
Parkearen baitan, naturaltasun maila handia gordetzen duten basoak daude. 1392. urtean, Pedro Miguel Bertiz-en eskuetan gelditu zenetik, jauntxo asko pasa da bertatik, eta, hain zuzen horregatik, ustiapen txikiagoa izan dute lur hauek. Bertizko jauregiaren inguruetan 1847. urtean sorturiko jardin botanikoa dago.
Parkearen baitan, naturaltasun maila handia gordetzen duten basoak daude. 1392. urtean, Pedro Miguel Bertiz-en eskuetan gelditu zenetik, jauntxo asko pasa da bertatik, eta, hain zuzen horregatik, ustiapen txikiagoa izan dute lur hauek. Bertizko jauregiaren inguruetan 1847. urtean sorturiko jardin botanikoa dago.
Urbasa-Andia
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1997ko otsailean
Azalera: 21.408 ha.
Nafarroako iparraldean kokatua. Iparraldera Sakanako bailara du, ekialdera, Goñi, hegoaldera Gesalazko bailara, Lezaun eta Abartzuza, eta mendebaldera berriz, Arabako muga.
Artzaintza eta basogintzaren kudeaketa ez dira berriak mendi hauetan. Aspaldiko lanbide hauek, bertako baliagaiak, arrazionalki ustiatuz, gaur egungo paisajearen gurasoak dira. Prozesu luze eta eztabaidatsu baten ondoren izendaturiko natur parkea.
Artzaintza eta basogintzaren kudeaketa ez dira berriak mendi hauetan. Aspaldiko lanbide hauek, bertako baliagaiak, arrazionalki ustiatuz, gaur egungo paisajearen gurasoak dira. Prozesu luze eta eztabaidatsu baten ondoren izendaturiko natur parkea.
Urdaibai
Babes-maila: biosferaren erreserba
Izendapena: 1989ko uztailean
Azalera: 23.000 ha.
Bizkaiko iparraldean. 22 udalerriren lurrak sartzen dira erreserbaren baitan eta Oka, Mape, Artigas eta Laga ibaien arro hidrografikoek mugatzen dute erreserba.
Mendeetan zehar, bertako gizon-emakumeen jarduerek modelatu duten ingurune dibertsoa. Eremu txiki batean, ekosistema mota ezberdinak aurki ditzakegu. Bereziki garrantzitsuak dira bertako itsasadarra, itsasertza, kantauriar artadia eta aztarnategi arkeologikoak.
Mendeetan zehar, bertako gizon-emakumeen jarduerek modelatu duten ingurune dibertsoa. Eremu txiki batean, ekosistema mota ezberdinak aurki ditzakegu. Bereziki garrantzitsuak dira bertako itsasadarra, itsasertza, kantauriar artadia eta aztarnategi arkeologikoak.
Pagoeta
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1998 irailean
Azalera: 8.395 ha.
Urola eta Oria bailaren artean kokatua. Baso atlantiar, harizti eta pagadiak ugariak dira. Baso-landaketek ere badute bere tokia.
Azalera gehiena publikoa da eta natur parkea izendatu aurretik ere, Gipuzkoako Foru Aldundiak, hainbat azpiegitura zituen bertan. Bertako arduradunen esanetan, batez ere, ingurugiro hezkuntzara zuzenduriko parkea dugu hau. Horretarako prestatua baitago eta urtero makina bat eskola ume igarotzen da bertako instalazioetatik.
Azalera gehiena publikoa da eta natur parkea izendatu aurretik ere, Gipuzkoako Foru Aldundiak, hainbat azpiegitura zituen bertan. Bertako arduradunen esanetan, batez ere, ingurugiro hezkuntzara zuzenduriko parkea dugu hau. Horretarako prestatua baitago eta urtero makina bat eskola ume igarotzen da bertako instalazioetatik.
Biasteriko aintzirak
Babes-maila: biotopo babestua
Izendapena: 1995ean
Azalera: 42.4 ha.
Lau hezegune txikik osatzen dute biotopo hau, horietako bi, kubeta endorreikoak dira, ez dute kanpoalderako drenajerik eta normalean ura, euri-uretik besterik ez dute jasotzen.
Baldintza hauek oso ingurune berezia eratzen dute eta landaretza nahiz animalia bereziak topa daitezke bertan.
Migrazio garaian hegazti espezie askoren atsedenleku bihurtu dira aintzira bitxi hauek.
Baldintza hauek oso ingurune berezia eratzen dute eta landaretza nahiz animalia bereziak topa daitezke bertan.
Migrazio garaian hegazti espezie askoren atsedenleku bihurtu dira aintzira bitxi hauek.
Leitzaran
Babes-maila: biotopo babestua
Izendapena: 1995ean
Leitzaran ibaia eta bere ibaiertza dira babesturiko guneak. Hasi Nafarroako mugatik eta Andoaingo herriaren sarreraraino. Ibaiertzeko altzadi eta hariztiak dira, bertako naturaltasunaren adierazgarri, nahiz eta arroa, pinu-landaketa handi bat izan eta inongo babesik ez jaso. Animalia espezie adierazgarrienak muturluze piriniarra (
Galemys pyrenaicus
), bisoi europarra (
Mustela lutreola
) eta amuarraina
(Salmo trutta
) dira.
Inurritza
Babes-maila: biotopo babestua
Izendapena: 1995ean
Azalera: 51 ha.
Zarauzko hondartzako hainbat hareatza eta Inurritzaren bokaleak eratzen dute biotopo babestua. Paduretako ohiko landaretza topa daiteke, ongi zaindutako belardi eta baratzen artean. Ingurune zingiratsuetan ohikoak diren hegazti paseriformeak nabarmentzen dira. Migrazio garain, hegaztien atsedenlekua da.
Itxina
Babes-maila: biotopo babestua
Izendapena: 1995eko uztailean
Azalera: 548 ha.
Gorbeiako natur parkeko mugen barruan kokatuta dagoen biotopoa dugu honakoa. Interes geologiko handiko ingurune karstikoa. Basoan pagadiak dira nagusi, baina mendiko larreak eta harkaitzetako landaretza ere topa daiteke. Bisitari ugari jasotzen du ingurune honek eta oso ezaguna da inguruko mendizaleen artean, Axulargo begia eta bere ingurunea.
Abbadia
Babes-maila: itsasertzaren eta aintzira-bazterren kontserbatorioa
Izendapena: 1975eko uztailean
Azalera: 46 ha.
Antoine Abbadia (1810-1897) zientzialari, bidaiari, astronomo eta euskaltzaleak utziriko ondarea babestea du helburu. Hain eremu txikian bost ekosistema topa daitezke; mareartekoa, itsas labarrekoa, landa, basoa eta larreak. Hegazti migratzaileentzat, atsedenleku garrantzitsua eta udazkenean eta udaberrian, hegazti ugari beha daiteke.
Izki
Babes-maila: natur parkea
Izendapena: 1998ko maiatzean
Azalera: 9.143 ha.
Arabako mendialdean dagoen natur parkearen kontserbazio egoera nahiko ona da, gizakiaren eragina oso txikia izan baita. Izki ibaiak ildaskaturiko lautada garai bat da. Ezbairik gabe, parke honetako harri bitxia, 3.500 hektareatako ameztia da, berau baita, zuhaitz espezie honek Europan eratzen duen basorik handiena. Basurdea ere nahiko ugaria da Izkin, hori dela eta, bertako arduradunek, parkearen logotipoan bi basurde ezarri zituzten.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Zigor Olabarria Oleaga
#3
Ikerne Zarate
|
Oarsoaldeko Hitza
#4
Azkenak
2025-02-24
Eneko Imaz Galparsoro
Gerraren eta militarismoaren aurka, manifestazioak egingo dituzte gaur Hego Euskal Herriko hiriburuetan
Euskal Herriaren industriaren etorkizuna ezin dela "heriotzaren, odolaren eta armen gainean" eraiki aldarrikatu dute mobilizazioaren antolatzaileek. Euskal erakundeen nahiz alderdi politikoen "isiltasuna" salatu dute.
2025-02-24
Behe Banda
barra warroak
Arma, tiro, pun
Lau mila karaktere ditut kontatu behar dudana kontatzeko. Esan behar ditut gauzak argi, zehatz, soil, eta ahalko banu polit, elegante, egoki. Baga, biga, higa. Milimetrikoki neurtu beharra dut, erregelaz markatu agitazioa non amaitzen den eta propaganda non hasi. Literarioki,... [+]
Mezu argia helarazi diete: Errenteria-Oreretan ez duela faxismoak lekurik
LGTBIQ+ banderaren itzalpean eta mezu eta doinu antifaxistez inguratuta jarri du karpa Voxek.
2025-02-24
Sustatu
Euskorpus proiektuak hautsak harrotu ditu
Euskorpora elkartearen eta Euskorpus proiektuaren abiatzeak hautsak harrotu ditu. Pello Otxandiano EH Bilduko Eusko Legebiltzarreko oposizio buruak Euskorpusena akatsa dela uste du, "ezjakintasuna edo estrategia klientelarra". EH Bilduk galdera sorta egin du... [+]
2025-02-24
Zigor Olabarria Oleaga
Diario de Noticias de Álava egunkariko langileen salaketa
“Adimen artifiziala horrela erabiltzea kazetaritzari eta irakurleari iruzur egitea da”
Diario de Noticias de Álava (DNA) egunkariko langileak sinadura greban daude, eta aspaldi ari dira beren lan baldintza “miserableak” eta horiek kazetaritzaren kalitatean duen eragina salatzen. 2013tik soldatak izoztuta dituzte, eta ordutik erosahalmenaren %30... [+]
2025-02-24
Estitxu Eizagirre
Ziminttere
Sukaldea emakumeen jakintzak partekatzeko botere eta plazer espazio denean
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
2025-02-24
Jakoba Errekondo
Abarkak astintzen zituen
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
2025-02-24
Iñaki Sanz-Azkue
Apo pikart europarra
Gaueko kantari bakartia
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
2025-02-24
Amaia Diaz de Monasterioguren Osinaga
Udaberrian loratzen ausartzen naiz
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
2025-02-21
Xabier Letona Biteri
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du
Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.
Eguneraketa berriak daude