Sarritan, gure eguneroko bizitzan euskara erabilita ere, berotu, haserretu edo, besterik gabe, norbait zirikatu nahi dugunean, erdarazko irainak datozkigu ahora. Gazteenengan gertatzen da hori bereziki. Gainera, askok betiko aitzakia aipatzen du horretarako: gure hizkuntzak ez du irainerako balio. Baina irain mordoa dago euskaraz eta erabili ere erabiltzen dira hainbat tokitan.
Ederki erakutsi digute berriki hori horrela dela Joseba Aurkenerena, Covadonga Garcia eta Jon Zelaiak. Hiruak irakasleak dira eta euskara aberasteko ikastaro batean egin zuten topo. Iñaki Mozos Mujika irakasleak lan bat agindu eta euskarazko argota gaitzat hartzea erabaki zuten. Bakoitzak bere aldetik bazuen materiala bildua eta hura atondu eta osatuz burutu zuten «Argitaren bideetan» izeneko lana.
Gero argitaletxeko Mari Eli Ituarteri aurkeztu eta honek lana bi zatitan banatzea proposatu zien. Euren bildumak irainak eta haur hizkera jasotzen zituen bereziki eta gai bakoitza liburu banatan jorratzea omen zen aproposena.
«Irainka. Euskal Irainen Bilduma» honetan 3.000 irain inguru bildu dituzte. Horretarako bibliografiara jo dute batetik. Hiztegi orokorrez gain, aurretik eginak zeuden hainbat bilketa lan ere izan dute oinarri eta baita gaiaren inguruko artikulu batzuk ere. A. Perez Bilbaoren «Bermeoko herri hizkera», Bernardo Estornes Lasaren «Erronkariko uskararen hiztegia», Edurne eta Amaia Alustizaren «Zegamako despektiboak» artikulua, «Aizu!»n Karlox Barrentsorok idatzitako «Euskaraz ere baditugu irainak», Iñaki Martiarturen «Zubererazko irain-bilduma» argitaragabea edo Covadonga Garciak berak osatutako eta oraindik kaleratu ez den «Bizkaierazko irain-bilduma» dira erabilitako iturri batzuk.

. Ez dute, hala ere, euren lana liburutegian soilik burutu eta kalera ere irten dira irain eske. Galdeketa bidez ere hainbat ale bildu du hirukoteak. Horretarako hiru zatitan banatu zuten euskararen eremua eta bakoitzak gertuen zuena landu zuen. Jon Zelaia oñatiarrak Gipuzkoako mendebaldea hartu zuen, bizkaieraz egiten den zonaldea. Hondarribian ere galdezka aritu zen hor bizi baita egun. Covadonga Garcia santurtziarrak Bizkaia hartu zuen (aipatua dugu lehenago ere bilduma egina zuela). Joseba Aurkenerenak, Donostian jaio, Lezon hazi eta Urruñan bizi denak, Oiartzun ibaitik iparraldera jardun du. Azkenik, gipuzkerazko irainak hiruen artean bildu dituzte.
Egileen ustez bilduma hau hurbilketa soila da, esparru honetan eman den lehen urratsa. Irakasleak izaki, oinarri bat eskaini nahi diete euren ikasleei, irainak ere euskaraz botatzen ohitu ditezen. Aurkenerenaren esanetan, «

».
Alfabetikoki ordenatu dituzte irainak eta kasu batzuetan, erabilera errazteko, adibideak ere ipini dituzte. Euskal Herri osoan erabiltzen diren irainak dira batzuk, euskalki batean esaten direnak besteak eta, azken kasu horretan, euskalkiaren eremua aipatu dute. Batzuk gizonezkoei zuzenduak dira –potrozorri, mostrango, gizarako...–, besteak emakumeei –marimaixtra, amandola, bularmarmita...– eta badira genero kontuetan bereizketarik egiten ez duten irainak. Hau ere islatzen du hiztegi berezi honek.
Irakurleari hainbat irain ezezagun egingo zaizkio. Seguruenik Bizkaian jakingo dute soilik emakume gizonzaleari arperi esaten zaiola. Zuberoan adimen gutxikoari ments esaten diotela ere ez du mundu guztiak jakingo. Baina badira oso zabalduak direnak ere: babalore, astakirten, txoriburu, kaiku, ipurterre, axolagabe, demontre...
Bildumaren egileen ustez, gazteek euren argotean ere euskara sar dezaten tresna egokia da liburu hau. Baina lehenago ere irainka euskaraz jarduten zuenak, bere lexikoa zabaltzeko aukera izan dezake