Erro ibarra: Donejakue bidea eta mugalarien ibilbide ezkutua


2017ko azaroaren 28an
Gaurkoan Gerendiain herrian dugu ibilbide honen hasiera. Erro ibarreko herri gehientsuenak bezala Erdi Aroan sortu zen edo behintzat garai horretako dokumentuak aurkitu dira. Antza denez, Donejakue bide inguruan eraikitakoen adibide da hau ere. Gaurkoan, aurrenengo kilometroetan, bide ospetsu honen zati labur batean ibiliko gara, Lintzoain herria pasa eta aurreraxeago. Garai batean bideak aldaketa asko izan ez bazituen ere, azken urteotan, erromesen ugaltzearekin batera, bidexka eta mendibideen egokitzapen eta hobekuntzak direla medio, nahikotxo aldatu dute bere diseinua. Esate baterako, Agorretan, Gerendiain aurreko zatian, Erdi Aroko nagusigoa, gaur egun bidetik kanpo geratu da. Bidea, lehenengo lepora iritsi aurretik desbideratu dute oraingoan, duela hamar urte edo, goragoko bidegurutze batetik egiten bazen ere.
Hasieran beraz, ikur horiak jarraituta ez genuke inolako arazorik izan beharko Lintzoainera iristeko. Plazatik ezkerrera joan eta herria amaitzerakoan, errepidera irten gabe, ezkerretik jo hilerrira. Handik zuhaitzez inguratutako bide estu batetik zuzen segi, errepidera iristeko. Hau zeharkatuz, pista on batetik Lintzoain herriko frontoi eta iturrira helduko gara. (1,9 km). Egarria asetu eta gero, segi zuzen, ikur horiei jaramonik egin gabe, oinez doazenentzako dira-eta horiek. Aldapatxo bat amaitzean, ezkerrean eliza izango dugu. San Saturnino eliza hau, XIII. mendekoa bada ere, XVI. mendean eraldatu zuten. Gaur antzinakoaren atari erromanikoa dugu ikusgai. Hemendik gora joan behar dugu, lehenengo bidegurutzearekin topo egin arte. (2,7 km). Kontuz hemen, Donejakue bidea ezkerretik doalako, baina guk eskuineko aldapa jarraitu behar dugu. Hurrengo pare bat kilometrotan bidegurutze aunitzekin egingo dugu topo. Erne ibili eta krokisari so egin, norabide zuzenean joateko. (3,5 km). Zuzen jarraitu, ezkerretik lehenengo Donejakue bidera eta eskuinetik Tiratun mendira abiatu nahi ez baduzu. 200 metro aurrerago eskuinera desbideratuko gara eta (4 km) berriz ere eskuineko bidea segiko dugu. Azkenik (4,6 km) ezkerrera, aldapa beherako bidea jarraituko dugu troka eder batean barneratzeko.
Errekatxoak, inongo nekerik jasan gabe, Zilbeti ibairaino eramango gaitu. Bertan errepidea aurkituko dugu eta eskuinetik joz gero, herrira hurbiltzen da. Ezkerrean ikusgai den oin karratuko etxe handia antzinako karabinero eta ondoren Guardia Zibilaren egoitza ohia dugu.
Herriak eliza erromaniko bat izan omen zuen, baina gaur ikusten den eraiketa guztiz berria da. Errepidea jarraituz, eta beti ibaia erreferentzia dugula, eskuin aldetik joko dugu, herria atzean uzteko. (8,3 km). Kontuz ibili, eskuinetik abiatzen den pistari jarraitu behar diogu-eta, hots, zubitik ibaiaren bestaldera zuzen doanetik. Hemendik aurrera datoz aldapa gogorrenak, beraz patxadaz hartu. Gainera basoaren erdian ibiliko gara eta ez zaizkigu faltako gure izerdia murrizten lagunduko diguten itzalak. Kilometro bat inguru aurrerago, bidean kate bat aurkituko dugu; ez kezkatu eta jarraitu aurrera. Baso honetan nonahi ditugu txondorren arrasto zaharrak, garai bateko ikazkin trebe eta ausart aunitzen lekuko. Maldetan eraikitzen bazituzten ere, beti eremu laua osatzen zuen txondorrak. Lan honetan ateratako lurra, behin egur guztiak metatu eta gero, egitura osoa estaltzeko erabiltzen zen. Bere funtzioa, su eman ondoren, airerik sartzen ez uztea zen; bestela, egurra egosi edo ikatz bilakatu ordez, erre egingo zen.
Lepo batera iritsitakoan, gure aldapak amaitu dira, nahiz eta pistak oraindik gora segitzen duen. Gune horretan (12,3 km) erne ibili, eskuinetik desbideratu beharra dago- eta. Pista ona alde batera uzterakoan, bidegurutze bat dago. Hori da gure norabidea, ezkerretik abiatzen den mendi bidea jarraitzen duena.
Hemendik aurrera lurra, hostoa eta lokatza aurkituko dugu nonahi, baina ez kezkatu, dena aldapa behera da-eta. 500 bat metro aurrerago, ezkerretik desbideratzen den pista bat aintzira txiki batera doa, gero basoan murgiltzeko, baina guk behera jarraitu behar dugu. Pare bat kilometrotan zehar bidea ez da oso ona, baina bukaeran errepide bat aurkituko dugu, Sorogain ibaiaren ibarretik doana, (15,4 km). Norbaitek nahi badu, ezkerretik jarraituz, izen bereko aterpera igo daiteke, bertako ingurumen natural ederraz gozatzeko. Hemendik ibilaldi aunitz egiteko aukera dago. Urepelera joan daiteke edo Adi mendia ere igo genezake. Beraz astia baduzue hurbildu zaitezte hara eta norberak erabaki dezala zein txango egingo duen. Gure bidea eskuinetik, beherantz jarraitu, Sorabil izeneko lautadatxo batekin topatu arte. Bertan maiz ospatu izan da Erro bailarako eguna; egia erran, ez da harritzekoa toki horretan antolatzea, belardiak etzanda egotera gonbidatzen baitu. Aurrerago ibaian putzu txiki batzuk ikusiko ditugu eta gure gorputzaren izerdia garbitzeko eta freskatzeko putzu horiek balia ditzakegu. Errepide nagusira iritsi bitartean, eskuinetik zementuz egin berriko Donejakue bideari helduz, azkeneko aldapari aurre egingo diogu. Arnasaren ohiko erritmoa errekuperatu eta Gerendiain herrira iritsiko gara. Ibilbidearen amaierara heldu gara
Sorogaineko abereen xakituketa

Sorogainen ohikoa izan den modu berean, animaliak xakitzen dira aspaldi bezala. Haran eta mendi hauetan partzuergo zabala eta aberatsa dago. Urtean bitan biltzen da abeltzain aunitz, bailarakoak zein kanpoko franko, beraien ganadua larredi hauetan hedatzeko prest. Behi, ardi eta behorrak, egurrez osaturiko egitura estu batean pasarazten dituzte eta bakoitzari seinalea jartzen zaio.
Bertakoek dute aukera gehien lur hauetako larrediak erabiltzeko, baina kopurua betetzen ez denean, kanpotarrak ere balia daitezke hauetaz. Iparraldekoentzako animali kopuru zehatz bat gordeta dago, aspalditik egin den modura.
Hirugarren egun batean Urepeleko herrian bertan burutzen da pareko ekintza, mugaz beste aldetik eremu berdinetara abiatzen direlarik. Partzuergo izenekin ezagutuak dira lur eremu hauek eta Nafarroako mendi alde aunitzetan, udako larrediak erabiliak izan dira aspaldidanik honela


Azkenak
“Hezkuntza sailburuaren determinismo teknologikoak kezkatzen gaitu: bai ala bai sartu behar da, modu akritikoan”

Teknologien erabilera eztabaidatzen ari dira Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean, eta horretarako hainbat aditu eta eragile ari dira batzordean beren ekarpena egiten. Ikastetxeetan mugikorra debekatzeko araudi orokorra eskatu duen Altxa Buruako arduradun taldearekin hitz... [+]


2025-02-13 | Axier Lopez
Balea eta izurde sarraskiaren aurkako boikota

Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]


2025-02-13 | Gedar
Errusiako gasa Europara itzuli da, TurkStream bidetik

Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".


GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldea
“Nola da posible irakasleak EHUn jarraitzea? Urteak daramatza erasoak egiten, eta jakina zen”

Gasteizko Campuseko Filologia Hispanikoko irakasle baten aurkako salaketen berri izan bezain azkar, asanblada irekia egin zuen GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldeak. Aste bakarrean “hamarnaka” salaketa eta testigantza berri jaso dituzte. Irakaslearen... [+]


Aski Da mugimendua Irungo Udalarekin bildu da: hizkuntza politika berri baten lehen urratsak?

Gabonetako argiak pizteko ekitaldia espainolez egin izanak, Irungo euskaldunak haserretzeaz harago, Aski Da! mugimendua abiatu zuen: herriko 40 elkarteren indarrak batuta, Irungo udal gobernuarekin bildu dira orain, alkatea eta Euskara zinegotzia tarteko, herriko eragileak... [+]


1936an kontzentrazio esparru izandako Pequeña Velocidad pabiloia mantendu egingo dute Irunen

Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]


Irakasle baten jazarpena eta ukituak
EHUk baieztatu du hainbat salaketa formal jaso dituela eta genero indarkeriaren aurkako protokoloa aktibatua duela

EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]


Tabakoaren kea irensten duten haurrek erretzaile aktiboen antzeko arrastoak dituzte DNAn

Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.


2025-02-12 | Hala Bedi
Maren Lazpiur (Ikasle Abertzaleak): “Gizartean gertatzen ari den gorakada erreakzionario horretan, unibertsitatea ez da salbu gelditzen”

Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]


Netanyahuk gerrarekin mehatxu egin du larunbatean preso trukea egiten ez bada

"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]


2025-02-12 | Euskal Irratiak
Marieniako lurren aldeko militanteen epaiketa, irailaren 9ra gibelatua

Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]


Adimen artifizialean 200.000 milioi euro inbertitzeko konpromisoa hartu du Europak

Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]


Yamili Chan Dzul. Emakume, indigena, prekarizatu
“Gure mugimenduak ahultzeko estrategiaren parte da emakumeak hiltzea”

Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]


Teknologia
Bilakaera kontzientea

Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.

Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]


Eguneraketa berriak daude