Aralarko erraietan: Ormazarreta II
- Duela 200 bat milioi eta 100 bat milioi urte bitartean, itsas bare eta epelaren hondoan, gerora, kare-harri, hare-harri eta marga bilakatuko ziren hainbat material sedimentatu zen. Osaketaren ostean, indar bortitzek lurrazaleko geruza hauek tolestu zituzten. Harkaitzak izugarrizko presio eta tenperaturapean plastilinaren antzera tolestu ziren, batzuk apurtu ere bai. Horrela sortu zen Aralar mendizerra. Harrezkero, uraren lan etengabearen poderioz,
Badator Koldoren lurrorotako ibilgailua... azkenean! Gurekin barneratu behar duten Bilbo aldeko GAE espeleologi taldekoak ere iritsi direnez, guztiok biribilean bildu eta Koldok, zer dugun xede azaltzen digu. Nafarroako Foru Diputazioarekin sinatutako hitzarmen bati esker, Ormazarretako leizean, ikertzera murgildu diren espeleologoak utzitako zikinkeriak jaso eta kanporatu behar ditugu. Gutako bakoitzak petate huts bana eramango du jaitsieran. Igoeran, berriz, azetilenozko argitze sistema erabiltzerakoan, karburoa (karbonato kaltzikoa. C2Ca) erre eta deskonposatzerakoan sortu ohi den hondakina igoko dugu. Hondakin toxiko hauek ingurua eta lurrazpiko urak kutxatzeaz gain, barrunbe hauetako edertasuna desitxuratzen dute. Azken 20 urteotan, leizea ikertzen hasi zirenetik hona, espeleologoek orokorrean, hondakinak kobazuloan laga dituzte.
Primeran! guztiok ados. «
Inork arratsalderako planik badu, ahaztu dezala, sartuz gero berandu irtengo baikara
Koldok leizearen ezaugarriak azaldu dizkigu. Nabari zaio, bai, asko ibili dela paraje hauetan. Berak dioen moduan, alferrik ez baitira izan, 80ko hamarkadaren hasieran, Aranzadikoak sima ikertzen hasi zirenetik gaur arte, burutu dituen ia hogeitamar sartu-irteerak. Gaitasun fisiko ona eta maila tekniko nabarmena eskatzen baditu ere, ez omen da oso zaila. Gainera, ekipatua egoteak asko errazten ditu gauzak... Ikusiko dugu! Denbora asko aurrezten da horrela. Hala ere, jaitsierarako hiruzpalau ordu eta igoerarako sei bat behar izango ditugula aipatu du. Arlo hauetan berriak garenok elkar begiratu eta elkarren harridura aurpegiak ikusi ditugu. «
Zain dugun egun gogorraren seinale ote?
Ez dezala inork ohatila baten laguntza beharko lukeen aberiarik egin, ezinezkoa baita igaroko ditugun pasabideetatik ohatila sartzea
Bagoaz! Berrehunen bat metro zelaian behera, Ormazarreta I leizea eskuinean utzi eta iritsi gara. Harrizko hesi sendoaren bestaldean, zulo beltza ageri da. Enbor lodiko zuhaitza ere eta hari lotuak beltzunean galtzen diren soka bi. «
Jaitsieran batekin nahikoa bada ere, igoera azkarragoa suertatu dadin bi ipini ditugu
Libreee
Lehen putzua jaitsita, lauhazka oraingoan, burdinezko ate mehar batetik igarotzen gara. Aranzadikoek ipini zuten, ausartegia den esperientzi gabeko inor sar ez dadin. Zutik jarri gaitezke. Pasabide arriskutsuak datoz jarraian. Esku-lekuak ditugu laguntzeko. Beste bi putzu jarraian, 8 eta 11 metro, hurrenez-hurren. Beste bat. Oinez berriro, baina beti beherantz. 50 bat metro besterik ez ditugu jaitsi eta gaurkoan -400 metroetan ditugun karbono hondakinak jaso behar ditugu. Beraz, beherantz! «Ya falta menos» gisa ezagutzen den gunea atzean laga dugu. «La gatera» gisa ezagutzen denera sartzera goaz. Estua da oso. Aurrera segi ahala are estuagoa. Erabat etzanda, arrastaka, bakoitzak ahal duen eran. Eskerrak! Zabaldu egin da. Hemen bederen kukubilkoan jarri gaitezke. Beste putzu bertikalen segida. Nekatzen hasia nago, baina nere zoritxarrerako «meandro athletiko» delakoan sartzera goaz. Bihurgune estuak, amaierarik gabekoak. Ibaietan gertatu ohi den moduan urak hemen ere meandroak sortu zituen. Egun zorionez, lehorra dago. Leize fosila da, behetik erreka igaro arren gure bidean ez dugu urik topatuko. Bihurguneek jarraitzen dute. Une batez izugarri estutzen da. Kasko zatar honekin ez zait burua sartzen, beste era batera probatuko dut. Horrela bai... Aurrera... Sokarik gabeko salto txikiak. Berriro makurtuta... 25 metroko beste putzu bat, beste bi...
Iritsi gara azkenean hondakinak bildu behar ditugun tokira, -350 metro. Lau ordu eta erdi igaro dira jada. Beheko aldea garbitzearren behera darraite gutako batzuk. Hemen geratzen naiz ni. Hobe izango dut, gorako bidea luzeagoa izango baitut bestela. Eskuila atera eta arrasto guztiak garbitzera. Petateak zabaldu, plastikozko zakuak atera eta karburo hondakin gehi lur nahasketa barrura. Ondorioa: petate arinak zirenak erabat astunak bilakatu dira.
Goiko bideari ekin aurretik, indarrak berritu ditugu. Geldirik egotean, hoztu egin gara, zortzi gradu ingurukoa baita hemengo tenperatura. Bai, abia gaitezen. Petate astunak, noizean behin bizkarrean, gehienetan eskuetan edo arrastaka, beheranzkoan egindako bidetik gora jotzen dugu. Dinbi...! danba...! dinbi...! danba...! petatea jaurtitzen dugu inolako kupidarik gabe. Nazkatuta nago petateaz. Hau lastrea! Eta oraindik «meandro athletiko»a, «La gatera»,...«Ya falta menos»era iritsi gara.
Azkenean, iritsi gara zaku madarikatuak pilatzeko gunera. Datorren asteburuan kanpora atera ditzaten, gustura asko utziko ditut. Azken putzuko 25 metroak igotzeari ekin diot. Jumarra gora, estriboan zutik, jumarra, zutik, jumarra... apurka-apurka metroak irabaziz gora noa. Irten naiz! Gaua da jada. Noski! Gauerdiko hamabiak dira.
Akituta, abailduta nago, baita nire kideak ere. Duela hamabi ordu sartu garenetik apenas topatu dugun gune zabalik, zer esanik ez areto izugarririk. Apenas hartu dugun atsedenik, apenas jan dugun eta hori gutxi balitz, bide erdian ura amaitu zaigu
Euskal Herriko beste mendizerra ugaritan gertatu modura, kare-harria da Aralarren ere nagusi. Bi dira bereiz daitezkeen kare-harri motak: mendizerraren erdialdea osatzen duten Jurasikokoak eta hauen inguruan kokatzen diren urgoniarrak –Kretazeoa sistemakoa–.
Ormazarreta leizea, Larretxikikoarekin batera, lurpeko sistema garrantzitsu baten burua osatzen dute. Ormazarreta II - Larretxikiko II bazkunak, Nafarroako lurretan 1205 eta 1176 metroko garaieran hurrenez-hurren egonik, 6.7 kilometroko barrunbe bakarra osatzen dute eta sistemako kolektore nagusia nagusia barruan biltzen dute.
Aralarreko ur asko biltzen dituen sistema honek, Nafarroan badu burua, iturburua, 800 metro beherago eta 9.5 kilometro mendebalderago, Ataungo Aia iturrieta iturburuan du. Bertako urak, Beasain, Ordizia, Lazkao eta Ataunek osatzen duten ur-komunitatea hornitzeko erabiltzen dira. Tartean, 180 barrunbe baino gehiagok, Pago Mari, AK15, Ubei, Leizebeltz, Agaotz... beren urak aipatu isurbide nagusi honetara eramango dituzte kare-harrian zabaldutako artesi eta arrakalez baliatuz
EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]
.jpg)
Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]
Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]
Eusko Jaurlaritzak isunak kendu dizkie ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izan ziren Donostiako herritarrei. Manex Ralla eta Amaia Abendaño dira herritar horiek, isunak kendu dizkietela baieztatu diote hedabide honi.
.jpg)
EITBko Euskara Batzordeak gaitzespena adierazi du azken hilabeteetan egindako zuzendaritza postuetarako hautaketa prozesuak direla eta. Salatu dutenez, euskarazko C1 maila ez duten hiru pertsona hautatu dituzte postu garrantzitsuetarako: EITB Mediaren zuzendaritzarako, Social... [+]
AHT Geldituk Nafarroako Abiadura Handiko Trenaren obretan lan esklabotza egoerak daudela salatzen duen lekukotza eskandalagarria jaso ondoren, obra horiek sustatzen dituen Adif sozietateak publikoki erantzun behar izan du: "Gezurra dira".
Ostegun honetako Udal Osoko Bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko dira Amurrioko Udaleko 2025erako aurrekontuak eta, beste behin ere, Udal Gobernuak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen hitzarmen eta dirulaguntza berrezartzeari.
Kar Kar Car auto elektrikoen erabiltzaileen kooperatiba ibilgailuen flota handitzen eta bere zerbitzua Iruñerriara zabaltzen ari da.
Asteazkenean ekin zion Laudioko enpresak labea hozteko prozesuari, Eusko Jaurlaritzako teknikarien bermearekin. Langileak haserre eta "engainatuta" azaldu dira erakundeen jarrerarekin: "Gu babestera joan eta langileen ondoan egon behar zuena, ez da egon"... [+]
Lizarrako Udalaren jarrera autoritarioa salatzeko sortu zuten Beef D'Alda abestia, eta horren harira auzipetu dituzte. Adierazpen askatasuna aldarrikatzeaz gain, otsailaren 8rako egitarau bat antolatzen ari dela jakinarazi du musika taldeak.
Bizieskola ekimenaren bitartez Gasteizko Eraman kooperatiba ikastetxeetako umeak trebatzen hasi da ikasturte honetan, hirian bizikletaz segurtasunez eta modu independentean ibiltzeko. Gasteizko Udalarekin batera parte hartzen du ekimenean, eta kooperatibako kideek ikastetxeetako... [+]
Kongoko Ipar-Kivuko Goma hiriburura sartu eta bereganatu du Martxoak 23 talde armatuak. Zabalpena aitzina doa eta Bukavu Hego-Kivuko hiriburua dute orain xede. Herritarrak karrikara atera dira, M23aren aurka eta Ruandak eta Mendebaldeak erakunde armatu horri erakutsitako... [+]
Gure bizitzetan pantailen inbasioa azkartu da azken urteotan. Euskal Herrian, alde batetik, “pantailak euskaraz” nahi ditugula diogu ikus-entzunezkoen eskaintza handitzeko, eta bestetik, antolatzen gara eskoletan askotariko pantailek irabazi dituzten eremuak... [+]
ELAk eta LABek EREa baztertu eta berau erretiratzea galdegin dute. Sindikatu biek gogoratu dute 2023an antzeko neurriak geldiaraztea lortu zutela mobilizazioen bitartez
Mendebaldeko Saharako giza-eskubideen egoeraren azterketa egiteko bidaia egin dute Euskal Fondoko eta Eusko Legebiltzarreko kide batzuek. Hegazkinetik ezin izan dute jaitsi ere egin. Legebiltzarkideek Marokoren jarrera “lotsagarria eta onartezina” dela adierazi dute.