BERE GARAIARI AITZINA HARTU ZION GIZONA


2021eko uztailaren 19an
Mixel Labegerie-ren lagunak elkarteak udaberrian abiatu zuen Labegerie omentzeko urteurren-ekimena. Kanboko Herriko Etxeak kudeatu nahi du auzapeza izan zuenaren elkartea. Gisa batez, Laurent Darraidou buru delarik, Jean Haritschelhar, Jean Fagoaga, Ximun Haran, Peio Labegerie eta Mixel Itzaina bezalako pertsonek sortu dute aipatu elkartea. 150 lagunek eman dute beren atxikimendua jada. Datorren urteko urrirako berealdiko ekitaldi bat antolatzen hasia da elkartea. Bizkitartean, Mixel Itzaina aldudarrak Labegerieren bizitzaz idatziriko liburua izan da urteurrenari ekarri lehen emaria. Guk liburua izan dugu irizpide.


MUSIKA: ODOLAREN MINTZOA.

Mixel Labegerie Uztaritzen sortu zen 1921ko martxoaren 4ean, Berautenea etxean. Anaia bat (Joseph) eta arreba bat (Maite) izan zituen. Aitatxi eta aita (Hippolyte) arotzak izan zituen; ama Marie-Jeanne Haira, berriz, musikaria. Fraileekin ikasi zuen gaztetan, eta medikuntza Bordelen geroago. Kanbon jarri zen miriku 1947an. 1952 urtean, 21 urte zituela, Augustine Peyrot uztariztarrarekin ezkondu zen. Bost seme izan zituzten: Beñat, Eneko, Peio, Txomin eta Xabi. Lehena 16 urte zituela hil zen istripuz. Emaztea 33 urterekin zendu zitzaion, gaitz batek jota. Familia arras joa izaki, Mixelen arrebak lagundua izan zen. 1975 urtean Rita Oberndorff-ekin ezkondu zen berriz. Emazte hura politikoa zen ere, eta Kanboko auzapez karguan ordezkatu zuen Mixel, hau 1980an hil ondoren. Mixelen gazte denbora musikarekin lotzen da. Txistularia eta dantzaria zen. Mixel Itzainak dioenez, musika bere «odolaren mintzoa» zen. Pilotan ere aritzen zen. Lapurdiko hiriburu historikoan hazi eta hezi zen: Uztaritzen. Euskaltzaleen Biltzarrean aritu ziren gizon handien geriza ukan zuen: Adema-Zaldubi, Elissalde "Zerbitzari", Moulier "Oxobi", Leon Leon, eta Louis Dassance-renak, besteak beste. Alta, Piarres Lafittek eragin zuen oroz gainetik Labegerierengan.


LAFITTEREN DISZIPULOA.

Uztaritzeko giroa euskaltzalea zen. Euskalherizaleak elkarteak kudeatzen zuen «Aitzina» aldizkaria; Lafittek sortua eta zuzendua. Elkarte haren xedeak «Jainkoa eta Lege Zaharra» leman biltzen ziren. Mixel elizkoiak organoa jotzen zuen eta Frantzia jakobinistaren aurka eman zuen gaztaroa. Medikuntza ikasi zuen garaian areago sendotu zitzaion abertzaletasuna. II Mundu Gerrak 19 urterekin harrapatu zuen. Garai hartan, Euskaldun Gazteen Batasuna sortu zuten herritik kanpo ari ziren ikasle batzuekin batera. Parisen espezializatu zen medikuntzan, eta han, Eugene Goienetxeren eragina jaso zuen. Mixelek euskara biziki landu zuen orduan: «Kantu xaharrak», «Haurren erranak eta kantuak», «Euzko kantu eta dantzak», hala nola, «Musika kaier bat» eta «Bertsolarien doinuei buruzko azterketa» idatziak utzi zituen. Garai horren ondotik «Gu gira Euskadiko» kantu famatuarekin ipar nahiz hego Euskal Herria inarrosi zuen.


JITE ETA XARMA NATURALA.

Bere garaiko Laurent Darraidou lagunaren hitzetan Mixel gizon suharra, bizia eta minbera zen: «

Berotzen zen tarteka. Zuzena zen izugarri. Sinplea. Jende xumearengandik arras hurbila. Mirikua zen ofizioz eta hartara, bazekien entzuten eta eleketan jendearekin. Kantaria ere bazen eta edozein ekitaldiren kari, jendea inguratzen zuen. Xarma zuen, ele eta boz ederrak. Hala izanagatik, ez zuen jendea xerkatzen duen horietako bat, ez zen liluratzailea. Gizon naturala zen oso
». Herriaren erraietan estekatu zuen bihotza Mixelek, eta, politika bere tripetan omen zeraman. Bere baitan ahal eta dohai handiak biltzen zituen pertsona, dudarik gabe. Bere garaia baina aitzanago zegoena, naski. Konparazione, kantagintzan engaiatu zen eta baserria, jainkoa eta familiaz landa aberriaren gaia sartu zuen: «

Kantagintzaren eremua aberastu zuen, bai melodia bai gaien aldetik. Politikan berriz, Ibarnegaray garaia nolako zen gogoratu behar da. Arras frantsesa zen Iparraldea. Alta, Mixelek aldarrikatu zuen euskararen ofizialtasuna eta departamendua ere bere hasieran; Enbata-ko lehen urteetan
» diosku Mixel Itzainak. Politikan gorago joan ahala, berriz, ezin izan zituen uztartu bere baitan zeramatzan grinak. Hots, abertzale politika bat aitzina eraman ahal izateko, frantses politikagintzan deus funtsezkorik egin ahal izateko, Iparraldeko gizarteak Enbatari ematen zion bozen % 5 baino gehiago behar omen zuen. Nolanahi zen ere, zenbat buru hainbat aburu erran ohi da. Aburu gehiago nahi izatera, Mixel Itzainaren liburua hizpide

Darraidou: «Ohartu zen Frantzian ginela»

Labegeriek arrasto izugarria utzi zuen Euskal Herriko politikagintzan. Abertzaletzat zuen burua, eta frantses politikaren goi-mailetan aritzea egoki zitzaion. Enbatan eta abertzaletasunean utzitako arrastoa zauritsua izan zen baina.


AUZAPEZA DIPUTATU AITZIN.

1960 urtean Euskaltzaleen Biltzarraren lehendakaria izendatua izan zen; kulturgintzan pertsona saiatua zelarik. Politikan beranduago saiatu zen. 1958an, Ezpeletako kantonamenduko kontseilari izateko aurkeztu zen Camino diputatuaren aurka, baina galdu zuen. 1962an, berriz, diputatua atera zen. Camino garaitu zuen. 18.649 boz bildu zituen Labegeriek, Caminok berriz: 8.274. Camino ez zen nornahi. Labegerieren lehen kargua diputatuarena izan zen, auzapeza izan aitzin diputatua. Hura marka! Geroztik, kantonamenduko kontseilaria, Kanboko auzapeza eta senatorea izan zen. Diputatuarena ezik, kargu guztiak atxiki zituen hil arte. Diputatu kargua, Mixel Intxausperen aurka galduko zuen.


EUSKALTZALE SUHARRA.

Labegerie politikara heldu aitzin euskaltzalea zen, eta ez nornahi. Euskaltzaleen Biltzarreko lehendakaria, bere inguruan, Mixel Burukoa, Michel Epherre, Jakes Abeberri eta Jean-Louis Davant bezalako gazteak ari ziren. 1960an, hona «Embata»ko lehen kazetan gazte hauen hitzak: «

Bidasoaren bi aldetarik, Euzkadi egin behar dugu. 1936an, Hegoaldean, Aguirre izan zen buru, eta egun batez beste Aguirre berri bat sortuko da
». «Embata» kazeta Enbata mugimendua bilakatzen da segidan. Mixelek, anartean, «

Gu gira Euskadiko gazteri berria, Euskadi bakarra gure Aberria
» abesten du han-hemenka. ETAko lehen iheslariekiko atxikimenduaren agerle da Labegerie. 1962ko udazkenean diputatuen ganbara desegin zen eta Enbatak sostengatu zuen Labegerie diputatua atera ere. 1963ko Itsasuko Aberri Egun ospetsuan egon zen, denon itxaropena bilakatuz. Agirre berri batentzat hartua izan bide zen.


USTEAK USTEL.

Laurent Darraidou da Labegerie politikariaren hasierako urratsak ontsa ezagutu zituen laguna. Mirikua Mixel bezala, ezpeletarra, eta Hazparnera mirikua joana, 8 urte gazteagoa. Darraidou Hazparneko kontseilaria hautatua izan zen 1963an, Labegerie diputatuak lagundu zuen; baita aukeratua izan ere. Enbatak sostengatu zuen Darraidou, eta Labegeriek ez zuen begi onez ikusi: «

Mixel hasi zen politikan, eta ohartu zen funtsean Frantzian ginela. Abertzaleek % 5 egiten zuten. Parisen, RPR zen nagusi, eta De Gaulle buru. Haien oposizioan aritzen zen Mixel, baina indar pixkabat lortzeko erdiko demokrata-kristauekin lotu beharra ikusten zuen. Alta, 1965era arte ez zuen alderdiaren karta hartu. Mixel Enbatatik urrunduz joan zen. Abertzalea zen bihotzez, baina politikan ez zuen guduka hori eramaten ahal
» adierazi digu Laurent Darraidouk. Berak argitu digu zergatik iritsi zen Mixel Labegerie diputatu izatera. Camino diputatua zuen aurkari. Hona bere arrazoia: «

De Gaulle gobernuan zen, eta Caminok –De Gaullek Algeriarekiko hartu zuen jarreragatik– ez zuen De Gaulle segitu, ez zen akort bere politikarekin. De Gaullen eragina izugarria zen Iparraldean, bozen % 80 biltzen zuen. Gaullista askok bizkar eman zioten Caminori eta Labegerieri boza eman
». Bost urte beranduago Michel Intxausperen kontra galdu zuen, ordea. Begibistan zen. Intxauspe biziki gaullista zen, eta da. Labegeriek ez zuen haren kontra deus egiterik

Mixel Itzaina:"Entseatu naiz gizona ez edertzera ez tipitzera"
Nola oroitzen duzu Mixel Labegerie?
Ahal handiko gizon bat bezala, elearen aldetik lehenik: bai euskaraz bai frantsesez ederki mintzo zen. Gizon ona, ez zen «makiñona» edo tratularia. Bi Mixel Labegerie gogoratzen ditut: poeta eta politika gizona. Bizitzaren lehen aldian euskal kulturan murgildurik bizi izan zen, bigarrenean, berriz, politikan. Politika bere tripetan zeraman, politika behar zuen.

Politiko gisa kritikatua edonola ere.
Frantses politikan sartu zen eta administrazioaren karga izugarria izaki... Liburua egiteko elekatu ditudan ia denak, Jakes Abeberrik salbu, beste guztiek abertzaletasunerako gizon baikortzat joa izan da.

Liburua idatzi ondoren hari buruz ezagutzen ez zenuen zerbait aurkitu ote duzu?
Harritua gelditu naiz gazte zelarik erabili zituen kultur lanekin: kantagintzan, bertsolaritzan eta, oro har, euskal kulturan murgilduta ibili zen. Atzeman dut ere Piarres Lafitte baten eragina. Une batez, Ibarnegaray zen hemengo politiko nagusia, arras frantsesa eta eskuin muturrekoa. Lafitteren adiskidantzaren ondotik, Labegeriek gizartea politikoki eta sozialki erdiratu zuen. Urrats handi bat izan zen.

Egungo gazteek ezagutzen dute Mixel Labegerie?
Gutti ezagutua da. Badakizu, Enbata-tik baztertu zenean traidoretzat hartu zuten. Alta –euskararen aldeko Korrika ekitaldian bezala–, Mixelek aberrigintzaren kilometro haietan lekukoa eraman zuen. Gehiago eraman ote zuen? Baliteke. Mixelen ekarpena gabe, ez euskal abertzaletasuna ez Enbata ezagutuko ziren maila berean alta; ezta Hegoaldean ere. «Gazteri berria» kantuak eragin izugarri izan zuen han.

Zein asmorekin burutu duzu liburua eta zein Labegerierekin geratzen zara?
Euskal Kultur Erakundeak eta Elkarlanean etxeak galdaturik egina dut, bestela nik nihaurek ez nuen eginen. Egin behar nuen eta entseatu naiz gizona ez edertzera ez tipitzera. Ni herriarengandik hurbil egon zen gizon harekin gelditzen naiz eta konprenitzen dut ere Frantziako senatuan bere burua aurkitu zuen Mixelekin. Kontradikzioak dira, bizitza bezala alabaina. Egun bizi balitz, Kanboko auzapeza, kontseilari eta senatorea izanen zen eta euskaltasunari atxikia, nik uste


Azkenak
Ez goaz gerrara. Gerrarik ez, ez gure izenean!

Gerra Urte, Gezur Urte!

Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.

Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]


Laga hondartza leheneratzea

Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.

Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]


135 preso politiko daude eta 66 ateratzen dira kalera baimenen batekin

Larunbat honetan egingo da Bilbon euskal preso politikoen aldeko urteroko manifestazioa. Gero eta preso gutxiago dago, baina 2011n ETAk bere jarduera armatua eten zuenean inork gutxik irudikatuko zuen handik hamabost urtera oraindik gatazka haren ondorioz espetxeratutako... [+]


Lortu da. Lortu duzue! Lortu dugu. Zorionak eta eskerrik asko

Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]


Estatu aparatuetatik Juan Mari Jauregi eta bera hil nahi izan zituztela esan du Maixabel Lasak

Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.


Noizko berrikusi ANren prozesuak eta epaiak

Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.

Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]


Erizain indigenek herri zapalduentzat ekitatezko osasun zerbitzua aldarrikatu dute

Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]


Espainiako monarkiak Nafarroako Vianako Printzearen sarietan parte hartzeari ezetz esan dio Parlamentuak

PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute  Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.


Hodeiak murrizten ari dira, klima-aldaketaren kalterako

Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]


Arartekoaren ustez, Martuteneko Agustindarren eraikineko operazioa barruan zeudenak identifikatzeko egin zuten

Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]


2025-01-10 | Sustatu
Applek albiste-laburpenak asmatzen ditu inolako axolarik gabe

Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]


2025-01-10 | Gedar
Ate birakariak: Gasteizko klinika pribatu bateko zuzendari izango da Gotzone Sagardui

Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.


Independentziaren aurkari Alcide Ponga izanen da Kanakyko presidente berria

Abenduaren 24an erori zen gobernua, Kaledonia Elkarrekin alderdi loialistako ordezkariek dimititu zutelako. Hori horrela, loialistek berreskuratu egin dute independentistek 2021ean lehen aldikoz lorturiko presidente kargua. Maiatzaz geroztik krisi politiko, sozial eta ekonomiko... [+]


2025-01-09 | Julene Flamarique
Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabak osatzen duten Euskal Sagardoa Iparraldera zabaltzeko bidea martxan da

18 urterako plan estrategikoa garatzeko Europako diru-laguntzak jaso ditu Euskal Sagardoaren Jatorri Deiturako proiektuak. Iparraldea batu da jada, eta Nafarroa zein Trebiñu sartzeko urratsak ematen hasiak dira.


Eguneraketa berriak daude