WYOMING-GO ZUHAITZEAN UTZITAKO IDATZIAREN BILA

  • kontagai Mikel Erramuzperen «Sorlekua utziz geroz» erreportajeak. Hilaren 30ean emanen da lehenaldikotz Alduden, mundu guztia gonbidatua dagoen kultur ekitaldi xalo baten bidez.

2021eko uztailaren 21ean
Herri lasaia dugu Aldude. Duela 50 urte berriz, albiste egarriz zeuden kazetariez bete zen hainbat egunez. Zeren kariaz? Ba, aire istripu baten ondorioz. Hain zuzen, 1949ko urriaren 28an, Ameriketara zihoan hegazkin bat Azore Irlen gainetik hegaldatzen ari zela, Sao Miguelen tupust egin eta erori egin zen. Istripuan bost artzain euskaldun hil ziren, horietako hiru aldudarrak eta beste biak, Hozta eta Buzunaritzekoak. Ospe handiko bidaidea zuten, gainera: Marcel Cerdan boxeolari frantsesa. Jauziarazi ote zuten erraten duenik bada ere, ez da zuritua izan nola jazo zen. Gertakari hori abiapuntutzat harturik, Mikel Erramuzpe aldudarrrak Ameriketara joan ziren herriko semeei buruzko dokumentala egin du: «Sorlekua utziz geroz». Halaber, Piarre bere aita urte berean partitu zen ere, apirilean baina. Halaxe, lehen zatia zendu ziren Aldudeko artzainen senideen adierazpen eta garaiko argazki eta artikuluez osatua dago. Mikel, Baigorriko eskola batean irakasle eta zuzendaria ez ezik, Aldudarrak kultur elkarteko arima eta Elebistako kide ere bada. Bere betiko irrika bete du berriki, Wyomingen bost urte luzez egona zen aitarekin Ameriketarat joatea,

«non ibili zinen ikusi nahi dut, baina zuk erakutsirik –erraten nion aitari. Hastapenean ez zuen sobera nahi. Egun batean aldiz,–: noiz goaz? –esan zidan»
azaltzen digu Mikelek. Halaxe, uda honetan izan dira Ameriketan, bere aitak korritu zituen tokiak ikusten, «trail» izeneko 400 kilometroko zeharkaldia negu tokietatik udakoetarat.

«Han, aitaren nagusi izanaren alaba eta haren senarrak hartu gintuzten arrantxoan. Familia kontua izan arren, pentsatu nuen bazela gai bat guztiz adierazgarria, gure txokoan mundu guztiak baduelako norbait Ameriketan. Aldude, Urepel eta Bankan»
argitzen digu Mikelek. Gero, Wyoming-en daudela bere aita kontu kontari mintzo zaio, hala nola:

«negua hemen pasatzen nuen, hemen hartza hil nuen eta hola. Baso baten bila ere ibili ginen, hango zuhaitz batean utzi baitzuen bere izena idatzirik»
. Bilaketa pixka bat luzarazten dute nahitara, hunkigarria izan dadin. Mikelen hitzetan,

«ederki kostata, azkenean ediren genuen zuhaitza, orduan aitak hala bota zidan: sinesten duk orain hemen egona nizela?»
. Buffalo hiriko irrati batean ere egon dira, non euskaldunek astero emankizun bat egiten duten. Rock Springs-en amaitzen da dokumentala, Mattin Goikoetxea bertsolari nafarrak bere aitari egiten dizkion bertsoekin.

«Biziki gozoak dira Wyomingtarrak, natura maite dute. Ez zaie haatik, Kaliforniakoen bizimodua batere laket»
diosku Erramuzpek.


KOLORE GUZTIAK.

Harrigarriena Mikelentzat ordea, hango euskaldunen aniztasuna izan da:

«Mattin Goikoetxeak Renora eraman gintuen Euskal astea zela kari. Hor konturatu naiz euskaldunen artean denetarik dela, zinez kasu guztiak, euskara atxiki dutenak amerikano bilakatu gabe; beste batzuk, euskara galdu arren, beren burua euskalduntzat dutenak; baita bien artean dilindan daudenak ere, gorabehera guztiak segitzen dituzten euskal hiztunak, baina finean, Amerikanoak sentitzen direnak. Umeak ere badira, euskal jatorria ez ukanez ere, euskaraz poxi bat dakitenak»
.
Grabazioa egiteko kamera digital txiki bat erabili dute, pisu gutxi eta irudi kalitatea ematen duena; gisa horretan, askoz aiseago hurbildu dira jendearenganat, hala ez baitziren kamera handi batekin bezainbat kikiltzen. 8 ordu irudi ekarri baditu ere, azkenean 40 minutura moztu dute. Mikelen hitzetan,

«Elebistako Ximun Karrere eta Nicole Alixek biziki ontsa lagundu naute gidoia egiten, alderdi teknikoa bere gain hartzen eta editatzen. Nicole emazte hori, nahiz Baionan sortu, Marseille ondoan bizi den telebista ekoizlea da; herri telebisten esperientzia interesatzen zaionez, gure materiala hartu eta erreportajea berreginen du, telebista moldera egokituta, hots, laburtuz eta esatari bat sartuz telebistetan saldu ahal izateko. Gurea berriz, herriari begira egina da gehiago. Zernahi gisaz, egun hartan ETBko ordezkariren bat egotea espero dugu, zer pentsatzen duen erran diezagun»
.
Erreportajearen hastapenean musika klasikoa jarri dute gertaera lazgarri hura biziarazteko. Ameriketako zatia hasten delarik, girotzeko country musikari bide ematen zaio, espazio ikaragarri horien adierazle. Orobat, San Franciscon sortuak diren Etxeberri ahizpek egin zuten diskoaren kanta bat ere entzungai dago.

«Nire aita `Sorlekua utzi nuen' kanta abesten ageri da. Hain xuxen, horretaz baliatu naiz filmari izena emateko»
argitzen digu Erramuzpek.


ETORKINEN OMENEZ.

Arestian esan bezala, hilaren 30ean, larunbata, egun berezia izanen da Alduden: 9:30etan meza bost artzainen oroimenez, bide batez gogoeta eginen da egungo etorkinen bizimoduaz; gosearengatik bere herritik joan behar duten horien guztien omenez. Mikelen esanetan, «

dokumentalean artzain dabilen mexikar bat ageri da nire aitarekin batera
». Sentimendu horren adierazle Xalbadorrek egin zuen «Mendian galdu direneri» bertsoa irakurriko da, Ezpeletan hiru beltz hilik agertu zirenekoa. Hala dio hasieran:

Basa ehiza gerizatzeko
badute lege bipilik
egiatan zonbait ehiztatzeko
heldu gizonak begirik
eta jendeak norbaiten faltaz
mendiak goseak hilik
lege horren sustengatzaileak
gelditu dira isilik
Bertso gogorrak ditugu, horren kontura dirua egiten dutenak kritikatuz, gizontasuna zangopilatua dela erakutsiz. Mezaren ostean, 10:30etan herriko zine gelan «Sorlekua utziz geroz» emanen da estreinakoz. Behin amaituta, solasaldi bat eginen da jendeak bere iritzia eman dezan. Bertsolariak ere ez dira faltako. Ondotik, baso erdia hartuta, lagunarteko bazkari gozo bat eginen da ostatuan


Azkenak
Donostiako kaleratzeak Stop plataformak iruzurrezko alokairuen aurkako kanpaina bat abiatu du

Plataformak gida bat aurkeztu du maizterrek iruzurrezko kontratuak dituzten ala ez egiaztatu dezaten.


2024-10-21 | Bertsozale.eus
Alaia Martin Etxebestek irabazi du Eibarko lehen final-laurdena
Lehen final-laurdena izan da larunbatekoa. Saioa irabaztearekin batera, finalaurrekoetara sailkatu da Martin. Igandean izango da hurrengo saioa, Errenterian.

2024-10-21 | Behe Banda
Barra warroak |
Eutsi, banarama eta

Ez galdetu zergatik, baina sarritan pentsatu izan dut kalte egiten diguna onartzeko erraztasun handia dugula. Erraztasuna, edo agian, beharra. Azken batean, dikotomia nabarmena planteatzen duen auzia da beharrarena: bere kausaren aurka egin dezakezu, ala hezur eta guzti irentsi... [+]


Txaro Marquínez, Zaintza Araba-ko kidea
“Alarma soziala sortzea leporatu digute; ez, alarma egon badago, ez dugu guk sortu”

Arabako zahar egoitzen egoera lehen planora pasa da berriz ere azken asteetan. Zaintza Araba elkarteak Gasteizko Arabarren eta Laudioko San Roque erresidentzietako egoiliarrei ematen zaien tratua salatu dute, hainbat senideren testigantzak jaso ondoren. Langileen lan-baldintza... [+]


Euskal Herriko tomate agroekologikoek %38,6 CO2 gutxiago isurtzen dute Almeriako tomateek baino

EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]


Une baten eternitatea

Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]


2024-10-21 | Garazi Zabaleta
"Haziak" liburua
“Liburuarekin jendea animatu nahi dugu haziak ekoizten hastera”

Hazien munduan buru-belarri ari dira urte askotatik Miguel Arribas Kelo eta Marc Badal, Haziak liburuaren egileak. Hazien ugalketari buruzko azalpen praktikoez gain, elementu historiko, ekonomiko, politiko eta kulturalak jaso dituzte; beraz, baratzerik ez dutenentzat ere... [+]


2024-10-18 | ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.


Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]


2024-10-18 | Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.


Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]


Eguneraketa berriak daude