WYOMING-GO ZUHAITZEAN UTZITAKO IDATZIAREN BILA

  • kontagai Mikel Erramuzperen «Sorlekua utziz geroz» erreportajeak. Hilaren 30ean emanen da lehenaldikotz Alduden, mundu guztia gonbidatua dagoen kultur ekitaldi xalo baten bidez.

2021eko uztailaren 21ean
Herri lasaia dugu Aldude. Duela 50 urte berriz, albiste egarriz zeuden kazetariez bete zen hainbat egunez. Zeren kariaz? Ba, aire istripu baten ondorioz. Hain zuzen, 1949ko urriaren 28an, Ameriketara zihoan hegazkin bat Azore Irlen gainetik hegaldatzen ari zela, Sao Miguelen tupust egin eta erori egin zen. Istripuan bost artzain euskaldun hil ziren, horietako hiru aldudarrak eta beste biak, Hozta eta Buzunaritzekoak. Ospe handiko bidaidea zuten, gainera: Marcel Cerdan boxeolari frantsesa. Jauziarazi ote zuten erraten duenik bada ere, ez da zuritua izan nola jazo zen. Gertakari hori abiapuntutzat harturik, Mikel Erramuzpe aldudarrrak Ameriketara joan ziren herriko semeei buruzko dokumentala egin du: «Sorlekua utziz geroz». Halaber, Piarre bere aita urte berean partitu zen ere, apirilean baina. Halaxe, lehen zatia zendu ziren Aldudeko artzainen senideen adierazpen eta garaiko argazki eta artikuluez osatua dago. Mikel, Baigorriko eskola batean irakasle eta zuzendaria ez ezik, Aldudarrak kultur elkarteko arima eta Elebistako kide ere bada. Bere betiko irrika bete du berriki, Wyomingen bost urte luzez egona zen aitarekin Ameriketarat joatea,

«non ibili zinen ikusi nahi dut, baina zuk erakutsirik –erraten nion aitari. Hastapenean ez zuen sobera nahi. Egun batean aldiz,–: noiz goaz? –esan zidan»
azaltzen digu Mikelek. Halaxe, uda honetan izan dira Ameriketan, bere aitak korritu zituen tokiak ikusten, «trail» izeneko 400 kilometroko zeharkaldia negu tokietatik udakoetarat.

«Han, aitaren nagusi izanaren alaba eta haren senarrak hartu gintuzten arrantxoan. Familia kontua izan arren, pentsatu nuen bazela gai bat guztiz adierazgarria, gure txokoan mundu guztiak baduelako norbait Ameriketan. Aldude, Urepel eta Bankan»
argitzen digu Mikelek. Gero, Wyoming-en daudela bere aita kontu kontari mintzo zaio, hala nola:

«negua hemen pasatzen nuen, hemen hartza hil nuen eta hola. Baso baten bila ere ibili ginen, hango zuhaitz batean utzi baitzuen bere izena idatzirik»
. Bilaketa pixka bat luzarazten dute nahitara, hunkigarria izan dadin. Mikelen hitzetan,

«ederki kostata, azkenean ediren genuen zuhaitza, orduan aitak hala bota zidan: sinesten duk orain hemen egona nizela?»
. Buffalo hiriko irrati batean ere egon dira, non euskaldunek astero emankizun bat egiten duten. Rock Springs-en amaitzen da dokumentala, Mattin Goikoetxea bertsolari nafarrak bere aitari egiten dizkion bertsoekin.

«Biziki gozoak dira Wyomingtarrak, natura maite dute. Ez zaie haatik, Kaliforniakoen bizimodua batere laket»
diosku Erramuzpek.


KOLORE GUZTIAK.

Harrigarriena Mikelentzat ordea, hango euskaldunen aniztasuna izan da:

«Mattin Goikoetxeak Renora eraman gintuen Euskal astea zela kari. Hor konturatu naiz euskaldunen artean denetarik dela, zinez kasu guztiak, euskara atxiki dutenak amerikano bilakatu gabe; beste batzuk, euskara galdu arren, beren burua euskalduntzat dutenak; baita bien artean dilindan daudenak ere, gorabehera guztiak segitzen dituzten euskal hiztunak, baina finean, Amerikanoak sentitzen direnak. Umeak ere badira, euskal jatorria ez ukanez ere, euskaraz poxi bat dakitenak»
.
Grabazioa egiteko kamera digital txiki bat erabili dute, pisu gutxi eta irudi kalitatea ematen duena; gisa horretan, askoz aiseago hurbildu dira jendearenganat, hala ez baitziren kamera handi batekin bezainbat kikiltzen. 8 ordu irudi ekarri baditu ere, azkenean 40 minutura moztu dute. Mikelen hitzetan,

«Elebistako Ximun Karrere eta Nicole Alixek biziki ontsa lagundu naute gidoia egiten, alderdi teknikoa bere gain hartzen eta editatzen. Nicole emazte hori, nahiz Baionan sortu, Marseille ondoan bizi den telebista ekoizlea da; herri telebisten esperientzia interesatzen zaionez, gure materiala hartu eta erreportajea berreginen du, telebista moldera egokituta, hots, laburtuz eta esatari bat sartuz telebistetan saldu ahal izateko. Gurea berriz, herriari begira egina da gehiago. Zernahi gisaz, egun hartan ETBko ordezkariren bat egotea espero dugu, zer pentsatzen duen erran diezagun»
.
Erreportajearen hastapenean musika klasikoa jarri dute gertaera lazgarri hura biziarazteko. Ameriketako zatia hasten delarik, girotzeko country musikari bide ematen zaio, espazio ikaragarri horien adierazle. Orobat, San Franciscon sortuak diren Etxeberri ahizpek egin zuten diskoaren kanta bat ere entzungai dago.

«Nire aita `Sorlekua utzi nuen' kanta abesten ageri da. Hain xuxen, horretaz baliatu naiz filmari izena emateko»
argitzen digu Erramuzpek.


ETORKINEN OMENEZ.

Arestian esan bezala, hilaren 30ean, larunbata, egun berezia izanen da Alduden: 9:30etan meza bost artzainen oroimenez, bide batez gogoeta eginen da egungo etorkinen bizimoduaz; gosearengatik bere herritik joan behar duten horien guztien omenez. Mikelen esanetan, «

dokumentalean artzain dabilen mexikar bat ageri da nire aitarekin batera
». Sentimendu horren adierazle Xalbadorrek egin zuen «Mendian galdu direneri» bertsoa irakurriko da, Ezpeletan hiru beltz hilik agertu zirenekoa. Hala dio hasieran:

Basa ehiza gerizatzeko
badute lege bipilik
egiatan zonbait ehiztatzeko
heldu gizonak begirik
eta jendeak norbaiten faltaz
mendiak goseak hilik
lege horren sustengatzaileak
gelditu dira isilik
Bertso gogorrak ditugu, horren kontura dirua egiten dutenak kritikatuz, gizontasuna zangopilatua dela erakutsiz. Mezaren ostean, 10:30etan herriko zine gelan «Sorlekua utziz geroz» emanen da estreinakoz. Behin amaituta, solasaldi bat eginen da jendeak bere iritzia eman dezan. Bertsolariak ere ez dira faltako. Ondotik, baso erdia hartuta, lagunarteko bazkari gozo bat eginen da ostatuan


Azkenak
Lortu da. Lortu duzue! Lortu dugu. Zorionak eta eskerrik asko

Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]


Estatu aparatuetatik Juan Mari Jauregi eta bera hil nahi izan zituztela esan du Maixabel Lasak

Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.


Noizko berrikusi ANren prozesuak eta epaiak

Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.

Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]


Espainiako monarkiak Nafarroako Vianako Printzearen sarietan parte hartzeari ezetz esan dio Parlamentuak

PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute  Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.


2025-01-10 | Gedar
Ate birakariak: Gasteizko klinika pribatu bateko zuzendari izango da Gotzone Sagardui

Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.


Hodeiak murrizten ari dira, klima-aldaketaren kalterako

Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]


Arartekoaren ustez, Martuteneko Agustindarren eraikineko operazioa barruan zeudenak identifikatzeko egin zuten

Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]


2025-01-10 | Sustatu
Applek albiste-laburpenak asmatzen ditu inolako axolarik gabe

Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]


Independentziaren aurkari Alcide Ponga izanen da Kanakyko presidente berria

Abenduaren 24an erori zen gobernua, Kaledonia Elkarrekin alderdi loialistako ordezkariek dimititu zutelako. Hori horrela, loialistek berreskuratu egin dute independentistek 2021ean lehen aldikoz lorturiko presidente kargua. Maiatzaz geroztik krisi politiko, sozial eta ekonomiko... [+]


2025-01-09 | Julene Flamarique
Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabak osatzen duten Euskal Sagardoa Iparraldera zabaltzeko bidea martxan da

18 urterako plan estrategikoa garatzeko Europako diru-laguntzak jaso ditu Euskal Sagardoaren Jatorri Deiturako proiektuak. Iparraldea batu da jada, eta Nafarroa zein Trebiñu sartzeko urratsak ematen hasiak dira.


Los Angeles hirigintza estentsiboaren zepoan: ehundaka etxe kiskali dituzte suteek

AEBko eta munduko hiri handienetakoa den Los Angeles sute ikaragarriek harrapatu dute eta jadanik 150.000 lagun lekuz aldatu behar izan dituzte agintariek. Alkateak larrialdi egoera ezarri du, garrek ehundaka etxe kiskali dituzte hainbat auzotan, eta haizete gogorrek ez dute... [+]


2025-01-09 | Julene Flamarique
Santander bankuak Iruñean familia bat etxetik bota nahi duela salatu dute

Auzoko familia bat etxea galtzeko arriskuan dagoela salatu du Berriozarreko Hipotekak Kaltetuen plataformak, hipoteka 600 eurotik 1.150 eurora igo eta gero. Familiarentzako irtenbide bat eskatu du plataformak.


Groenlandia, Panamako Kanala, Kanada eta Gaza: Trumpen inposaketen mehatxupean

Groenlandia eta Kanada AEBen barne eta Panamako Kanala bere kontrol zuzenaren pean nahi ditu Trumpek. Gazari begira ere argi utzi du: israeldar bahituak ez badituzte berehala askatzen, "infernua" zabalduko du Ekialde Hurbilean. Azkenik, Mexikoko Golkoari izena aldatu... [+]


Txikitasunean handi… handitasunean txiki?

2023ko otsailean irakurri nuen berria prentsan, eta triste geratu nintzen, ezustean harrapatu eta zer pentsatua eman baitzidan. Azpeitiko Jostaldi Kirolak Erdikaleko denda itxi egingo zuten, 48 urteko ibilbidearen ondoren.

Denboran atzera bidaiatu arazi zidan horrek. Makina... [+]


Aurrera egiteko aukera

Datorren larunbaterako, urtarrilaren 11rako, Sare Herritarrak euskal presoen eskubideen aldeko manifestazioa deitu du, beste urte batez, Bilbon. Aukera paregabea da gure herriarentzat elkarbizitzaren bidean aurrera egiteko, hainbat hamarkadatan liskar bortitzetan murgilduta egon... [+]


Eguneraketa berriak daude