MENDE BERRIAREN IRAGARLE
Arenalean paseran dabiltzan bilbotarren artean, jendetza itzela bildu da Arriagara: foralistak, nazionalistak, liberalak... Galak erregin bat ere badu, Angeles Oriol Ibarra, bilbotar familia ezagun bateko alaba.
Dominak eta diplomak ematen dira nekazaritzaz, merkataritzaz, Bilboko historiaz eta higieneaz eginiko lanentzat. Sariak daude euskaraz zein gazteleraz idatzitako olerkirik ederrenentzat, euskal doinurik eztienentzat. Eta denen artean hamahiru urteko gazte batek biltzen du jendearen arreta: Jesus Guridi gasteiztarrak diploma eta 250 pezetaz hornituriko Plazido Allende saria irabazi du «Txalupan» aireagatik.
Espero bezala doa eguna Salamancako Unibertsitatetik gonbidatuta ekarri den hizlariak bere mintzaldiari aldaketa nabarmen bat ematen dion arte:
«
Tengamos también los vascos nuestro imperialismo; un imperialismo sin emperador, defensivo y pacífico, no agresivo y guerrero. Rebasemos a la patria chica, chica siempre, para agrandar a la grande y empujarla a la máxima, a la única, a la gran patria humana. Y si un vasco fundó la Compañía de Jesús, contribuyamos nosotros, su casta, a fundar la Compañía del Hombre...
Entzule batzuk urduritzen hasiak dira. Konplizitatez eta susmoz beteriko begiradek antzokia zeharkatzen dute euskararen gaiari eutsi dion orduko:
«
El vascuence se extingue, sin que haya fuerza humana que pueda impedir su extinción. Muere por ley de vida...
Miguel Unamuno bilbotarrak bost urte daramatza sorterrira itzuli gaberik. Hogeita hamasei ditu orain, eta Salamancako Unibertsitateko errektore da.
Dioena ez da berria. Arrese Beitiarengandik Campionengana, Ama Euskararen heriotza usu iragarria eta kantatua izanagatik, harrokeria kutsu horrek, berben harian atsekabe arrastorik ez somatzeak egiten du laidogarri Unamunoren arrazoibidea. Gibelminez ari dela esan liteke:
«
...y yo estoy convencido de que la principal causa es de orígen intrínseco, y se basa en la inaptitud del euskera para convertirse en lengua culta. Al vascuence le mata lo que más han admirado muchos: su embarazosa complejidad, su sintetismo y su carácter aglutinante.
Enterrémosle santamente, con dignos funerales, embalsamado en ciencia; leguemos a los estudiosos tan entrañable reliquia...
Marmara handia da oilategitik oihu egin diotenean:
A Salamanca! A Salamanca!
Katrazka topatzen du zirrikiturik esan nahi duena esateko:
«
Porque el vascuence tiene que desaparecer por ser impropio de los actuales tiempos y recordar una época de barbarie, ignorancia y fanatismo...
Oihuak sua antzoki batean legez hedatu eta atoan hartzen dute areto guztia.
Behe aldeko publikoaren artean, asko dira Ramiro de Maeztu bezala, hizlariaren berbak txalo artean babesten dituztenak. Anfiteatroan, gehiago dira Unamunori eskua luzatuz zemai egiten diotenak.
Ekitaldi amaieran, kanpoan, iragan mendeari ez bezala eman zaio amaiera mende berriko lehen Lore Jokoei. Muturrekoka
1901
1902
XX. mendeari hainbat erasori aurre eginez eman zion hasiera euskarak. Hemen hainbat esaldi esanguratsu bildu dugu mendeko lehen urtetan batzuk pentsatzen zutenaren erakusgarri:
«Si algunos han querido demostrar que el vascuence es una lengua que puede transformarse en un idioma literario y científico, han sido un corto número de chiflados, y un gran número de éuskaros carlistas con disfraz de filólogos, que creen que toda la verdad del mundo está encerrada en el Astete».
Pío Barojak "El vascuence" artikuluan, 1901eko abuztuaren 31n
La lucha de clases, Bilbo, 1901
Le Réveil Basque, 1902 –«El libro Negro del Euskera» liburutik hartua–
Goiburu baten bidez ezagutu nuen Juana Dolores; zera zioen: iraultzaileagoa zela ondo idaztea, katalanez idaztea baino. Flipatu egin nuela aitortu diot, eta berak esan dit bizitzako lehen elkarrizketa zuela hura. Lau urte geroago, berritasunaren olatua surfeatu du, eta... [+]
Indarkeria matxistagatik Iñigo Errejónen aurkako salaketa dela-eta, badirudi batzuk konturatu direla ezkerreko alderdi, sindikatu eta erakundeetan ere emakumeok ez gaudela gizon kideengatik biolentzia jasotzetik aske. Argi geratu da, gainera, halako egoeratan... [+]
Argi eta garbi irabazi dio Donald Trump presidente errepublikano ohiak Etxe Zurirako lehia Kamala Harris egungo presidenteorde demokratari. 312/226-eko aldea izango du urtarrileko bozketan Hautesle Kolegioan. 2016an Hillary Clinton galtzaile izan zen, baina herritarren boz... [+]
Asteazkenean, Libano ipar-ekialdeko Bekaa lautada bonba sionisten jomuga izan zen. 55 pertsona hil zituzten, tartean hainbat haur. Pertsonen buruez gain, eztandak Unescoren Gizateriaren Ondare den Baalbeken ere erori ziren, Ekialde Hurbileko aztarnategi arkeologiko... [+]
Bost hamarkada igarota, badirudi Washingtongo Kontsentsua atzean uzten ari garela. Krisi klimatikoak eta, batez ere, Txinaren igoerak interesa berritu dute estatuak ekonomian izan beharko lukeen gidaritzan eta parte hartze aktiboan. Garai bateko austeritatearen kudeatzaileek,... [+]
Duela bi urte Urdaibai Guggenheim Stop! plataforma herritarra sortu zenetik, Urdaibai ez dago salgai! leloa nonahi ari gara entzuten. Joan den urriaren 19an Gernikan milaka lagun bildu ginen proiektu horri ezetza emateko eta, nire aburuz, hiru dira arrazoi nagusiak... [+]
Duela bi aste, Frantziako irratien finantziamendua zalantzan zen, Frantziako Kultur Ministerioak %35 apaldu nahi baitzituen elkarte irrati lokalei bideratu dirulaguntzak. Orduan, 200 bat elkarte ziren lanjerrean eta horien artean Iparraldeko Euskal Irratiak.
Azalpena... [+]
Urriaren 25a. Valentziako Meteorologia Elkarteak iragarri duenez, hurrengo astean goi geruzetako tanta hotz batek euri-erauntsiak eragin ditzake Valentzian. Egunez egun, aurreikuspenak berresten dira, eta urriaren 29an, goizeko lehen orduan, Espainiako Estatuko Meteorologia... [+]
Mediterraneoan tanta hotz batek eragindako triskantzak erakutsi digu gizakiak noraino sartu dezakeen hanka. Klima larrialdia sortzeaz gain, bere kalte humanoak eta ekonomikoak anplifikatu ditugu. Copernicusen datuen arabera, 400 kilometro koadrotik gora lur geruza... [+]
Susa argitaletxearekin kaleratu du Goikoetxeak liburu berria: Politeismo bastarta. Nobela gisa kalifikatu arren, kronika gozo eta bizia da, irakurlea Goikoetxearen pentsamenduetan barneratuko duena. Donostiako San Jeronimo kaleko sotoan egin du aurkezpena, hamarnaka lagunen... [+]
Araba mendebaldeko Gaubeako proiektu eolikoak ak eskualdeko energia berriztagarrien potentziala areagotzea helburu duela adierazi du Mendia Wind enpresak. Gasteiz eta Arratzua-Ubarrundia udalerrietan hiru parke fotovoltaiko egiteko proiektua aurkeztu du, bere aldetik, San Miguel... [+]
Suhiltzaile Gaindituak Haserre elkarteko kidea da Josu Artetxe Esperanza (Aiara, 1995) dozenaka suhiltzailerekin batera, ziurgabetasun egoera bizi du 2022ko oposizioetako araudian egin nahi duten aldaketa dela eta.