ANTZERKIA HERRIKOI BIHURTUZ
- Arte eszenikoetan pil-pilean dagoena dakarkigu astero saio honek. Ikus-entzunezko aldizkari baten gisan aurkeztua, erritmo bizian eta edonork interesez jarraitzeko moduan, astearte gauetan ematen dute euskaraz; gazteleraz, larunbat eguerdian «Desde el gallinero» izenpean.
Ez dira garai onak kultura saioentzat. «Hau komeria» bakanetakoa izateak indar gehiago ematen dio. Isilpean bezala hasi zen, zaratarik atera gabe. Urtebeteren buruan haatik, hor segitzen du. Nork demontre ikusiko du antzerkiari buruzko saio bat? Ba, gutxiengo batek, noski. Baina ez dago audientzia uniformerik, audientzia berez, gutxiengo handi batez osatua dagoelako. Aro berri honetan, badirudi horretaz konturatu direla ETBn, funtsezkoa dela, alegia, ordu txikitan izanik ere, «Hau komeria» bezalako saioak ematea. Hori izan beharko luke hemendik aitzin ETBk jarraitu beharreko irizpidea, hots, audientziaren morrontzatik aldendu eta programazio orokorra bezain anitza eskaini. Horri lotua, zerbitzu publikoaren kontzeptua gehiago finkatu behar da, kultur gaiak modu txukunean islatu ahal izateko. Hasteko, saio hau emateko aukeratu ordutegiak ez dira sobera txarrak.
MUNDU GUZTIARENTZAT.
«Hau komeria»ri beraz, kultur label hori eman geniezaioke. «Eskena» euskal ekoizleen elkarteak ekoiztua, Esther Velasco produkzioaz arduratzen da, Fran Lasuen zuzendaria dugu, Edorta Jimenezek gidoiak idazten ditu eta Irati Jimenez aldiz, erredaktorea da. Halaxe, ordu erdian antzerkiaren ikuspegi zabala ematen zaigu, jaialdien berri, antzezlan berriak, baita farandularen gibelean zer dagoen erakutsi ere.
«Arte eszenikoei buruzko astekaria da gurea, aktualitateari atxikia. Normalean, bi ikuskizunen berri ematen dugu, estreinatzear daudenak aipatzen dira, baita gune alternatiboetan egosten dena ere. Halaber, antzerkiaren inguruko lanbideak hartzen ditugu hizpide, zer den tramoiaria edo argiztapen arduraduna izatea, eta abar»
diosku Franek. Orobat, «aspaldian» izeneko sekzioan, azken 25 urteotan izandako antzezlan aipagarrienak oroitarazten dituzte, esaterako «Arrisku garesti hau», «Muerte accidental de un artista», eta abar. Iaz, bazen «casting» izeneko sail bat, non aktore ezezagunek beren burua aurkezten zuten.
«Iraun zuen hiru hilabetetan bere fruituak eman zituen. Gero desagertu egin zen, ez zegoelako nondik atera. Zer gertatzen da? Ba, bazterrak harrotu egin behar direla. Iruñeatik Baionara, antzerki eskoletara joaten ginen eta, izugarrizko lana eman arren, gustura geratu ginen»
. Publikorik gabe antzerkirik ez dagoela kontuan hartuta, sail berri bat egingo dute laster, non jendeak obra bati buruzko bere iritzia emango duen, aurreiritziak edo antzezlana ikusi ondotik. Beste sail bat abiarazteko nahikaria ere badute, Euskal Herriko antzerki herrikoiaren bilakaera jorratzeko asmoz, antzerki garaikidearen aitzindariak, hala nola: xaribariak, kabalkadak, prototeatroak, eta abar.
Estetika zaindua du saioak. Lasuenen esanetan,
Estetika zaindua du saioak. Lasuenen esanetan,
«hasieratik garbi genuen ezin zela saio endogenoa izan, hau da, ez genuen antzerkiko jendeari bakarrik interesatuko zitzaion saiorik egin nahi. Gure helburu nagusia, edozeinek gustura ikusteko moduko saioa egitea baitzen. Gauza arin bat, itxuraz nahiz mamiz. Baten batek esan izan digu, bideokliparen irudia gehiegi erabiltzen dugula, denbora gutxian informazio piloa emateko. Baina gure ustez, ordu erdi eskas horretan ikus-entzunezko molde hori erabiltzea aukerarik egokiena da»
. Gisa horretan, ez dute programaren pisua aurkezlearen gain egoterik nahi, ardatz modura aritu dadila baizik. Hormaza bospasei aldiz azaltzen da. Gure irudiko, hainbatetan Asierren agerraldiak luzeegiak izaten dira, erritmoa motelduz. Fran bat dator horrekin:
«Hala da, baina hori arazo teknikoengatik gertatzen da, bideo euskarriak ezberdinak direlako edo irudi gutxi daudelako. Hori konpontzearren, zenbait talde ekimen bateratu bat prestatzen ari gara Euskal Herriko antzerkiaren dokumentazio zentru bat sortzeko. Materiala lortzeko komeriak izaten dira. Taldeak ez dira materiala gordetzeaz arduratu; sakabanatuta edo galduta egoten da maiz»
.
Programa egiteko zailtasun nagusia aktualitateari eutsi ahal izatea da, are gehiago euskara eta gaztelerazko saioak bost eguneko aldea edukita. Batera egiten dira, tratamendu ezberdina emanez baina.
Programa egiteko zailtasun nagusia aktualitateari eutsi ahal izatea da, are gehiago euskara eta gaztelerazko saioak bost eguneko aldea edukita. Batera egiten dira, tratamendu ezberdina emanez baina.
«Bata asteartetan izanik eta bestea larunbatetan lana bikoiztu egiten zaigu, agenda ere aldatzen doalako»
argitzen digu Lasuenek. «
Hori dela eta, asteburuetan ere lan egiten dugu sarritan».
Bestetik, hizkuntzaren oztopoa hor dute. Nahiz eta aktore anitz euskaldundu diren, kanpotik datozen taldeen berri emateko gaztelera erabili behar da eta gero euskarara itzuli.
TALDEAK DESAGERTZEN.
Euskal Herrian zer nolako antzerki azpiegitura dagoen galdetuta, Franek aldaketa somatzen du,
«ikuspegi orokor batetik nahikoa garbi dago taldeen egiturak desagertzen ari direla, merkatuak eraginda. Gero eta gehiago ikusten da hango eta hemengo aktoreak produkzio jakin baterako biltzen direla. Lan metodoa aldatu egin da, hortaz. Lehen, antzerki independientea eta komertziala bereizi egiten ziren; orain aldiz, bien arteko muga gero eta lainotsuagoa da merkatuaren eraginez. Bestalde, duela urte batzuk pentsaezina zen hemengo talde batek kanpoko obra baten eskubideak erostea, ba, horra hor, Txaloren `Xagu tranpa' edo Tanttakaren `El florido pensil'. Ados teatroak ere `Manolito gafotas'en eskubideak erosi berri ditu. Egunerokotasun horretan, euskaraz idatziko duten autoreak falta zaizkigu. Azken urteotan hizkuntzaren tresna euskaraz erabiltzen duen antzerkia gainbeheran joan da nabarmen. Lehen, talde batzuk euskara hutsean aritzen ziren, eta beste batzuk gazteleraz. Subentzioak iristean, bi bertsio beharrezko ziren. Aktore elebidunak ez dira nonahi agertzen. Horren ondorioz, normalizazio prozesu artifizial bat sortu da, euskarazko bertsioa beti ateratzen delako galtzaile. Presioa egin behar ote den edo modu natural batean sortu, hor dago koska. Kontuak kontu, bistan da gaur egun euskaraz egiten den antzerkia atzera doala, gure publikoa ere oso txikia da, gainera»
. Hitz gordinak badira ere, errealitatearen zantzu garbia damaigute. Espero dezagun, «Hau komeria» bezalako saioak gehi antzerki eskoletatik aterako diren aktore belaunaldi berriek euskal antzerkiari hats berri bat ematea, denon artean egoera hits honi itzulipurdi bat eman diezaiogun. Euskal antzerki zentru ofiziala bagenu, sikiera!