HAUR ETA GAZTE LITERATURA MERKATUAREN LEGEPEAN

Bi mende joan dira, Bizenta Mogelek 1804an, bere «Ipuin onac» lanaren argitalpenarekin, euskal haur eta gazte literaturaren historiari hasiera eman zionetik. Ez ziren hastapen horiek oparoegiak izan ordea. 1980a bitarte, haurrentzako euskal liburuen zerrenda ez zen 400 titulutara iristen. Azken hogei urteotan, berriz, 3.000tik gora liburu argitaratu dira esparru honetan. 1994. urtean bakarrik urteko produkzioa 400 aleren inguruan ibili zen. Hori bai, ordutik hona, kopuruak behera egiteko joera hartu du: 1997an 245era jaitsi zen dagoeneko eta azken bi urtetan ez da beheranzko joera hori aldatu.
Igoeraren arrazoiak nahiko agerian daude. Alde batetik, Frankismoaren amaierak haur eta gazteentzako liburuen gabezia utzi zuen agerian –1940-1959ko tartean soilik 6 liburu kaleratu zirela ikustea besterik ez dago–. Bestetik, hezkuntzan, euskal ereduan matrikulatzen diren haur kopuruak gora egiten duen neurrian, euskarazko lanen irakurle potentzialen kopurua ere igo egiten da. Egia da, telebista bezalako elementuek irakurzaletasunean eragin negatiboa dutela. Hala ere, haur bakoitzak, ikasketek beharturik, literatur lan kopuru jakin bat irakurtzen –edo, bederen, erosten– du urtero. Aurelio Erdozain Aizkorri argitaletxeko arduradunaren esanetan, 7 urtetik gorako haurrei zuzenduriko produkzioaren % 80 bide horretatik sartzen da, hots, irakaslearen aukeraren arabera saltzen da.


ESKAERA GORA, ESKAINTZA GORA.

Merkatua zabaltzen joan den neurrian, eskaintza ere zabalduz joan da. Eta ez soilik euskal argitaletxeek euren produkzioa handitu dutelako, argitaletxe berriak ere sortu direlako baizik. Testu liburuekin gertatu bezala, sarritan, etxe berri hauek Espainiako argitaletxe indartsuen itzalean jaio dira, hazten ari zen merkatu baten etekinen usainean. Horrela sortu dira azken urteotan, Santillanaren seme den Zubia, Edeberen Giltza edota Mensajeroren Gero azpi-argitaletxea. Joxan Ormazabal Elkarlanean argitaletxeko kidearen esanetan «

konpetentzia edo borroka bat badago. Gu urte luzez aritu gara honetan eta orain argitaletxe indartsuak etorri dira gu baino baliabide handiagoekin
». Ez dezagun ahaztu, haur eta gazte literaturan baliabideak funtsezkoak direla, bertan garrantzi berezia baitute marrazkiek, paperaren kalitateak, koloreak... eta horrek produktua garestitu egiten du.
Baliabideez gain, produkzio propioa ugaltzeak idazleak ere ugaltzea eskatzen du. Haur eta gazteentzat idazten dutenen kopurua handitu denik ezin ukatu eta, hala ere, itzulpenetara jo da sarri. 1980-1994 urteetan 2.785 lan argitaratu ziren. Horietatik 1.931 itzulpenak izan ziren eta 248 besterik ez kaleratutako sor lan berriak –gainontzeko 606ak berrargitalpenak izan ziren–.


EDIZIO-MUTUAK.

Argitalpen garestiak kaleratu ahal izateko edizio-mutuak usu erabiltzen dira gurean. Demagun azal gogorreko eta koloretako irudiz beteriko liburua argitaratu nahi dugula. Aurelio Erdozainen esanetan 10.000 aleko tirada saldu beharko litzateke berau errentagarria izateko eta «

1.000 ale saltzea ere kosta egiten da
». Hortaz, zer egin? Bada, argitaletxe indartsuek tirada handiko edizio-mutuak, hots, testurik gabeko liburuak egiten dituzte, ondoren, testua hainbat hizkuntzatan sartu eta herrialde ezberdinetan banatzeko. Erdozainen hitzetan «

espainol eta portugesei esker merkaturatu ditzakegu horrelakoak euskaraz
».
Ibaizabal argitaletxeak haur eta gazteentzat 15 liburu inguru jarriko ditu kalean hasi berri den ikasturtean, Gaztaro, Matxinsalto eta Ekin sailetan banaturik. Haur txikienei zuzenduriko sail berri bat ere jarriko du abian 6 bat titulurekin, Tento izenez, eta Edelvives etxeari erosiko dio sail osoa. Arrazoia garbi bota du Eukene Herrera arduradunak: «

askoz merkeago delako
».
Aizkorri etxea duela bi urte sortu zen. Euskal haur eta gazte literaturak ez omen zuen kolorerik eta xede horrekin ekin zioten lanari. Barne produkzioaz gain –ez dezagun ahaztu Euskadi Saria jaso berri duen Juan Kruz Igerabideren «Jonas eta hozkailu beldurtia» Aizkorrik argitaratua dela–, Aizkorrik Disney etxearen edizio-mutuak erabiltzen ditu estatubatuar erraldoiaren lanak kalitate handiz argitaratzeko.
Elkarlaneanek esparru honetako 25 lan inguru argitaratuko ditu aurtengoan, sail ezberdinetan. Eta orain arte guztiak etxean bertan burututakoak izan dira. Duela gutxi, ordea, Argitaletxe Elkartuak sortu berri dute Katalunia, Aragoi, Galiziako... beste sei argitaletxerekin batera. Bakoitzak lan orijinala jarri eta sei hizkuntzatara itzultzen da, ondoren. Joxan Ormazabalek ekimena oso positibotzat jotzen du. «

Horrekin ez diegu argitaletxe handiei itzalik egiten, baina gu indartu egiten gara eta produktua merkeago egitea lortzen dugu
».


ITZULPENAK BAI ALA EZ?

Edizio-mutuetako lanak itzuli egiten dira, noski. Baina, argitaletxeen produkzio propioan ere itzulpenek pisu handia dute. Zenbakietara begiratu besterik ez dago. Elkarlaneanek argitara ematen dituen liburuetatik, beti ere haur eta gazte literaturaz ari garela, erdia baino gehiago itzulpenak dira. Jatorriz euskaraz idatzitakoa ugaltzen ari da proportzioan, baina, oraingoz ez dago euskal idazle nahikorik produkzioa gehiengoan euskarazkoa izateko, eta, batzuren arabera, ezta beharrik ere. Zergatik da hobea bertakoa?
Eukene Herrerak uste du, haur literaturan ulermenak garrantzi berezia duenez, hurbiltasuna ulermenaren mesedetan dela eta bertako idazleak hori eskaini dezakela. Erdozainentzat produkzio propioak bultzatzea, hemengo idazle berriei aukera ematea da, eta positiboa, neurri horretan.
Baina guztiak bat datoz kalitateak ere zer esanik baduela diotenean. Alegia, teorian bederen, ezin emango zaio bertako idazle bati lan kaxkarra argitaratzeko aukera, bazterrean atzerriko lan on bat utzita. Ormazabalen aburuz, oreka bat aurkitu beharko litzateke. Baina, orekaren terminoak ere ez daude garbi. Kalitatea aipatzen da, baina, merkatua ere hor dago. «

Jatorrizko euskarazko produkzioa gehiago saltzen da
». Erdozain eta Herreraren iritzia da. Erdozain urrunago doa: «

Euskal Herriko produkzioa kanpokoaren mailaren azpitik dago, eta kalitate hori baztertu egiten da gehiago saltzen denaren mesedetan. Ez dut esango kalitatea kontutan hartzen ez denik, baina errentagarritasuna bilatzen dugu. Argitaletxe guztiek dugu pekatu hori
».
Badirudi ordea, euskal haur eta gazte literaturaren merkatuak muga jo duela. Produkzioa behera doa eta horretan jardutea ez omen da lehengo pagotxa. Beharbada, horrek kantitateen gainetik kalitatearen irizpidea nagusitzea ekarriko du


Azkenak
2024-12-13 | ARGIA
Euskarabideak 13,4 milioi euroko aurrekontua izango du 2025ean, iaz baino %9,7 gehiago

Nafarroako Legebiltzarrean datorren urteko aurrekontuak ixteko negoziazioetan ari dira egunotan alderdiak, eta horietan adostutakoaren arabera, euskararen Euskararen Nafar Institutuak iaz baino 1,3 milioi gehiago izango ditu.


Ipar Kataluniako udaletan katalana erabiltzea debekatu du Frantziako justiziak

Okzitaniako Tolosako Apelazio epaitegiak eman du epaia, eta horren arabera, udaletan ezingo da katalana lehen hizkuntza moduan erabili, eta izatekotan, frantsesez egin ondoren, hura katalanera itzuli ahal izango da.


Samira Belyouaou, amazigera hiztuna
“Ni, diasporako alaba, neure buruaren kontra borrokan bizi nintzen Alemanian”

Samira Belyouaou (Heidelberg, Alemania, 1994) diasporako alaba da. Gurasoak Rifen (Maroko) jaioak, Alemanian Samira alabak eta lau seme-alaba gehiagok amazigera izan zuten etxeko hizkuntza. Itzulpengintza ikasketak egina, software enpresa batean ari da, beren produktuak 80... [+]


2024-12-13 | ARGIA
Gipuzkoako Foru Aldundiaren dirulaguntzarik gabe abiatuko da KoopFabrikaren ekintzailetza eskola

Proiektu ekonomiko kooperatibo eta komunitarioak abian jartzeko grina duten pertsona eta taldeentzako doako eskola da KoopFabrika. Dagoeneko izena emateko epea irekita dago. Urtarrilaren 28an egingo da lehenengo saioa. Olatukoop, Gezki eta Lankiren baliabideei esker antolatu... [+]


Maritxu eta Katalina: Artxiboetan galdutako sexu eta genero disidenteen istorioak Historiaren parte direlako

XV. mende bukaeran edo XVI. mende hastapenean Belauntzako Katalina atxilotu, preso sartu, torturatu, guziaz desjabetu eta erbesteratu egin zuten, Oiartzungo Maritxurekin “haragizko harremanak” ukateagatik. 500 urtez isilean eta artxiboetan galdurik egondako... [+]


Nafarroa osoan euskararen ofizialtasuna bermatzeko lege aldaketak egitea eskatu die Kontseiluak alderdiei

Euskal Herri osoan euskara eta hiztun komunitatea larrialdi egoeran daudela berretsi zuen azaroan Kontseiluak eta, ostegun honetan, egoera hori Nafarroan zertan datzan azaldu du Iruñean. Era berean, herrialdean ataka horretatik ateratzeko egin beharrekoak azpimarratu ditu.


Kexaako monumentu multzoan hotel-spa bat eraikitzea proposatu dute

Estela Roca Rom arkitekto katalanak irabazi du Arabako Foru Aldundiak abiatutako ideia lehiaketa. Foru erakundeak proiektua finantzatzeko bide publiko-pribatuak bilatzeari ekingo dio.


2024-12-13 | Leire Ibar
Gerraren eta faxismoaren aurkako mobilizazioak antolatu ditu GKSk urtarrilaren 25erako

Mendebaldeko agintariek gerraren aldeko apustua egin dutela salatzeko mobilizazioak antolatu ditu Gazte Koordinadora Sozialistak Bilbon eta Iruñean. Faxismoaren gorakadaren aurrean mobilizatzeko deia egin du.


2024-12-13 | Julene Flamarique
Espainiako enpresarik handienetan, zuzendari exekutiboen soldata batez bestekoa baino 118 aldiz handiagoa da

Ia 24 milioi euroko ordainsaria jaso zuen Jesús María Herrerak, CIE Automotiveko zuzendari exekutiboak, 2023an. 2022an 20 milioi euroko aparteko prima jaso, eta sei bider handitu zuen urteko soldata. Iberdrolak ere lekua hartu du podiumean, eta 2023an, energia... [+]


2024-12-13 | Euskal Irratiak
Ardien mihi urdinaren eritasunaren ondorioei elkartasunez ihardetsi nahi die ELBk

ELB sindikatuak ardien mihi urdinaren eritasuna pairatu dutenendako elkartasunera deitzen du. Abendu hastapenean,departamenduko 650 ardi etxalde hunkiak izan dira. Kasu zenbaitetan, hamarka ardi galdu dituzte hazleek, bereziki marroak. Etxalde batzuek erraterako marroen %80... [+]


Foru Parlamentuko atean izandako istiluetan parte hartu zuten hemeretzi nekazari zigortu dituzte

Osoko bilkura egiten ari zelarik ganbera barrura indarrez sartzen saiatu ziren nekazariak. Akordioa lortu dute fiskaltzarekin instituzioen kontrako eraso delitua saihesteko.


Emakume zientzialariek esperientzia okerragoa dute komunikabideetan eta sare sozialetan

Ikertzaileen esperientziak komunikabideekin eta sare sozialekin duten harremanean” izeneko txostena argitaratu du FECYTeko Science Media Centre Españak (SMC), EHUko Gureiker ikerketa-taldearekin lankidetzan egindako inkesta batean oinarrituta. Emaitzen... [+]


Autonomia, urrats berria

EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.


Eguneraketa berriak daude