Erriberriko jauregitik Pitillasko aintzirako hegaldietara


2017ko azaroaren 28an
Aste honetako ibilbideak ez du inolako zailtasunik, egia esan ia ez dago aldaparik. Turismo pixka bat egiteko parada ederra dugu beraz. Gozamena erabatekoa izan dadin ibilbideko bi elementu natural kontuan izan behar dira. Batetik, txango honek bidegurutze aunitz du eta arreta jarri behar zaie. Bestetik, harriak eta haizea izango ditugu etsai, batak zein besteak gure hankak nekatu ditzakete. Gure ondare kulturaleko adibide galantak ditugu ikusgai eta gainera naturak eskainiko digu, bigarren zatian, gozatzeko beste aukera bat.
Abiapuntu gisa, gaztelu-jauregiaren aldamena aukeratu dugu, harresiaren atearen bestaldea, aparkaleku txikian. Hasieran nahiz bukaeran Erriberrik eskaintzen digun ondare oparoa ezagutzera behartuta gaude. Badira aukera aunitz erreferentzi gune diren eraikinak bisitatzen hasiz gero. Gaztelu-jauregia Karlos III.a errege nafarraren garaian eraiki zen, apika «praesidium» erromatar zaharraren gainean, eta 1925. urtean zaharberritzen hasi ziren. San Pedro parrokia estilo erromanikokoa da, bere klaustro eta atariarekin. Barnean gotiko garaiko horma margo dotoreak izan zituen garai batean; gaur egun Nafarroako Museoan dira ikusgai. XIII. mendean eraiki zen berriz, Santa Mariaren parrokia. Nabe bakarrekoa da eta atari xarmanta du. Gotiko garaiko arku multzo ederrak inguratzen du ataria. Hiribilduaren harresiaren arrastoak ere badira. Zenbait dorre eta ate agerian da oraindik ere eta hauen egiturak erromatar garaiko erreferentziak izan litezke. Hainbat txanpon erromatar eta eskultura txiki bat ere agertu dira. Ikerlari batzuk aurkikuntza hauetan oinarritzen dira Erriberriren sorrera erromatarraz hitz egiteko. Eraikin ospetsu hauek bisitatu eta gero, herria norberak bere kabuz bizitzea da hoberena. Etxe eta jauregi handiak, kale estuak eta freskoak eta bertako giroa ezagutzea gomendatzen dizuet.
Erriberriko kaleetan nahastu eta une batez gal gaitezke. Ez du ondorio handiegirik izango horrek, ez baita oso handia herri hau. Beste hainbeste gerta dakiguke herritik herrira goazela bidegurutzeetan.
Bidegurutze asko daude, baina bateren batean okertuta ere ez larritu, herriak ez baitaude bata bestearengandik oso urrun. Gure kasuan, krokisari begiratuko diogu eta bertako erreferentziak jarraituz ez okertzea espero dugu. Erriberritik ateratzeko harresia zeharkatu behar dugu San Martin Unx errepidea hartzeko. Hemendik gazteluaren beste aldea dakusagu eta buelta ematerakoan antzinako elurtegiari begirada bat emateko parada dugu. Errepidea jarraituz trenbidea gaindituko dugu eta Zidakos errekara iritsiko gara. Zubia pasa eta eskuinetik abiatzen den pistatik joanen gara, bertan «El chorrón» iturria dago. Zuzen jarraituz errepide berria zeharkatuko dugu, eskuinean ur-etorriaren neurketa-tokia dago erreferentziatzat. Aurrerago, pista bat zeharkatu, gero ubide bat gainditu eta (2,9 km) eskuinera jo behar dugu. Hemendik 200 bat metrotara bidebanatze bat aurkituko dugu eta (erdian etxola baten aurriak daude) ezkerreko aldetik segi. (3,8 km) bidegurutzean eskuinetik aurrera, beste pista bat zeharkatu San Martin trokatxoa gainditu, ezkerrean dagoen bordalde berri batera arte. Jarraitu 5,9 kilometroan dagoen hilerrira eta honen ondoren bidegurutzera arte. Ez ahaztu eskuinera begiratzea, hor baita Beire herria. Azpimarragarriak dira udaletxea, Ezpeleta familiako jauregia eta XIV. mendeko San Milian eliza.
Ezkerrera eta zuzen jarraituz, Beire herria utziko dugu. Mendibide bat zeharkatu eta aldapa gora egin, goiko terrazan dagoen bidegurutzera arte (6,9 km). Handik zuzen jarraitu Pitillasko aintzirarantz. Ezkerretik abiatzen diren pare bat pista utzita, zuzen Artzain Putzu troka gureganatuko dugu. Hemen bidegurutze bat aurkituko dugu, (9 km), ezkerretik trokara doana, gu ordea eskuinetik Pitillas herrirantz goaz. Bigarren honi jarraituz 200 bat metrotara ezkerretik abiatzen den pista jarraituko dugu, beste batekin topo egin arte. Oraingoan ezkerrera berriz Matea korralizara arte (10,4 km). Eraikin hau eskuinetik doan pistatik utziko dugu Santo Domingo tontorrerantz eta baselizarantz. Hau dugu aldaparik kaskarrena, batez ere lurzorua ez dagoelako batere ongi. Norberaren trebezia erakusteko ordua da. Gailurretik ibilbide osoa eta paisajea ikus ditzakegu. Jeitsi eta ezkerrera abiatu, troka zeharkatu ordez, ezkerretik doan mendibidea jarraitu, baina lasai, 400 metro geroago pista hobeago bat hartzen da-eta. Zuzen segi hurrengo bidegurutzera arte, (12,3 km), hemen eskuinera hartu eta zatitxo bat aurrerago baztertu ezkerrera, urmaelera zuzen doan pista batetik. Segi bide horretatik Erreserba Naturaleko ikurra ikusi arte. Lokatzik ez badago, hesia inguratuz, Interpretazio bulegora iritsiko gara (15,6 km). Behatoki honetan Pitillasko aintziran biltzen diren hegaztiak ezagutu ahal izango ditugu. Interpretazio bulegoan hegaztiei buruzko informazio anitz aurkitzeaz gain, zuzenean, aintziran plisti-plastaka edo hegan dabiltzan hegaztiak ikus daitezke.
Bisita egin eta gero, jaitsi eta ezkerretik errepidera jo, hau zeharkatu zuzen eta bidebanaketan eskuinera abiatu, (16,2 km). Korraliza batekin topo egingo dugu, aintziratxo batekin, ezkerretik jo hurrengo bidegurutzera arte, (17,2 km). Eskuinetik helduz eta Pitillasko herrira iritsiko gara. Herrian itzulitxoa eginda errepidera jaitsi eta ezkerretik tren gaineko zubira joan (20,5 km). Hau igarota eskuinetik beherantz pista bat hartuko dugu. Aurrera segi eta (23,7 km) eskuinera Beireko atsedenlekura doan bidea ikusiko dugu. Guk zuzen segiko dugu errepidera atera arte. Bide errazean, konturatzerako Erriberrin gara

Azkenak
Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean

"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]


Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]


Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.


Teknologia
Oinak lurrean

Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]


Materialismo histerikoa
Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]


Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]


Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]


Jendetasun zolatik, Kittof gogoan

Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]


2024-12-18 | Jesús Rodríguez
Borroka aro berria Herrialde Katalanetan

2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]


Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti
“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]


Eguneraketa berriak daude