Euskara Batuaz eta euskalkiez, ene ikuspegia iparraldeko euskaltzain batena da. Ez dut gehiegi sartu nahi hegoaldeko gora-beheretan, oso bestelakoa baita hemen bizi dugun egoera. Lehenbizi bereziko ditut alde batetik euskara mintzatua eta bertzetik euskara idatzia. Oraino aztergai dagoen atlasa bazter utzirik, ahoskeraz egin den lanarekin ahomihizkoaz arduratzen hasi berria da Euskaltzaindia. Beraz euskara mintzatuaren sail horretan, oroz gainetik zentzu onaz fidatu behar dugu momentuko.
Lehen aholku bat euskaraz dakiten guziei: euskaldun guztiekin euskaraz egin, ahal bezala, gero etorriko da hobeki egitea. Txarrena, ez egitea da. Bigarrena: mintzatzerakoan, ahal bezain goxo eta naturalki hitzegitea da onena. Bakoitzak erabil dezala lotsa barik ohiko mintzaira, eta emeki-emeki zabalduz ibil daiteke.
Iparraldeko irratietan, duela urte batzuk, belarrietan min egiten zidaten elestari batzuek, menderatzen ez zuten Batuan (gipuzkeran alegia) mintzatu beharrez, beren jatorrizko behe-nafarrera edo lapurtera ona funditzen baitzuten, inorentzat abantailarik gabe. Orain zuhurtzia gehiago nabaritzen dut. Ahomihizkoan pausoka, urraska ibili behar dugu, beti gure ahalak izartuz, baita entzuleenak. Horretan bat nago Zuazorekin, baina harek zokoak ikertuz erran du.
Euskara idatzian oinarritzen da Euskaltzaindiak Baturako ideki zuen bidea, eta nagusiki tradizio luzean. Ardatz bezala «erdiko euskalkia» aipatzen du Zuazok. Ene aburuz plurala behar da hor, «erdiko euskalkiak», biga baitira: gipuzkera «eta» lapurtera, literaturan historia nasaia baitu Axularren euskara horrek, Nafarroako zati on batekoa delarik ber denboran. Ezin da baztertu Batuaren muinetik, eta hori argi dago euskaltzainen artean, Koldo Michelena zenak hasi zuen ildotik. Ez dut ahantzia duela hogei bat urte behin eta berriz erran ziguna: gipuzkera eta lapurtera bat datozenean, hori da Batua. Baina beste hau ere aditu nion: erdikoak ez datozenean bat eta bi bazterrak aldiz bai, hori ere Batua da.
Beraz Batua ez da soilik gipuzkera osatua, zerbait gehiago da. Gipuzkoarrei eskari hau egiten diet: beren ateak ideki ditzaten, edo gehiago zabal, bereziki lapurterari, batez ere hiztegian. Baina iparraldekoek dugu erru eta hoben handiena, Axularri zor diogun tradizio luzea gehiegi bazter uzten baitugu, ekialdeko euskalkien eta gipuzkeraren arteko zubia hautsiz. Horrela ez dago egiazko Batu baten antolatzerik, azken batean elkarretarik urruntzeko bidea hartzen dugu, non ez dugun lapurtera berriz guretzen.
Lapurteraren beharra azpimarratu ondoren, idatzizkoa eta mintzatua berezirik, oso gustora nago Zuazok dioenarekin. Gogoeta baliosak dakarzki euskararen politika hobetzeko. Orokorki, Zuazok dioen bezala, euskalkia eta Batua behar ditugu biak. Euskalki bakoitza bere lekuan oinarri dagoela ohiko sail eta mailetan, baita lehenbiziko erakaskuntzan eta tokiko irratian edo kasetan. Batua goi mailan eta sail berrietan, frantsesak hartu duen lekura hupa eta zabal dezagun, horren parean. Euskalkia ez du Batuak hiltzen, frantsesak du hiltzen