"BELTZA IKUSTEN DUT INGURUGIROAREN EGOERA"


2021eko uztailaren 27an
L

ehenik eta behin, esaiguzu nola eta noiz sortu zitzaizun mendirako duzun zaletasun hori. Zerk erakarri zintuen bere garaian?
Gaztetxo nintzela, denetik egin nuen: arrauna, pilota, txirrindularitza pixka bat ere, baina ganora gehiegirik gabe. Pasai Donibaneko mendi-elkartearekin irteerak egiten hasi nintzen ondoren eta horrekin batera, nire eskuetan erori zen liburu batek, liluratu eta erakarri egin ninduen: Gaston Reboufat mendi-gidariaren «Etoile et têmpete» (euskaraz, Izarrak eta ekaitzak). Gizona eta mendiaren arteko erlazioa deskribatzen da bertan, mendi-gidari batek izandako esperientzietan oinarrituta. Oso poetikoa da, gomendatzen dizuet.

Harrezkero zein izan da mendizaletasunean zure bilakaera?
Mendian ibiltzearekin batera, kostaldeko harkaitz batzuetan eskalatzen hasi nintzen. Oso gustuko nuen. Hala ere,19 urterekin hasi nintzen eskalatzen. Gaur egun hori berandu da, hiru urterekin hasten baitira jada. Hurrengo pausoa, 15 metroko perlonezko soka, bi iltze eta mailua erosi eta harkaitzetan jolasean ibiltzea izan zen. Aukera izan nuenean, eskalada ikastaro bat egin nuen, zenbait urte beranduago nirekin Everestera etorriko ziren Luis Mari Abalde, Rikardo Gallardo eta Rodolfo Kirchekin. Leiho bat zabalik ikusi nuen eta zalantzarik gabe bestaldera egin nuen salto. Berehala sentitu nuen Himalayan ibiliko nintzela. Oroitzen naiz, 19 edo 20 urte nituenean, Aralarrera iraupen eskia egitera joan ginen batean, ez dakit, elurra zela-eta edo, nire kideari esan niona: «Badakit egunen batean Himalayara joango naizela». Handik 10 urtera joango nintzen lehendabizikoz. Aurretik, ordea, Alpe eta Piriniotan ibili nintzen, azken hauetan batez ere. Orduan, ez ginen egun egiten den moduan asteburuetan joaten. Irteeratxo bakarra egiten genuen negu partean, San Jose edo Aste Santuko jai-egunetan besterik ez. Udan berriz, behin joanez gero, ahalik eta denbora gehien pasatzen saiatzen ginen. Aterpez aterpe, bailaraz bailara, harkaitzetan lo egiten hilabetea pasatzen genuen mendiaren pasioa barneratuta genuenok eta bi baziren hobe. Gainontzean, asteburuetan etxe inguruko mendietan ibiltzen ginen, eta zubia izanez gero, Aizkorri edo Durangaldeko Atxartera hurbiltzea ohikoa izaten zen.

74an eman zenuen Himalayarako jauzia.
Bai, Everest igotzeko asmoz antolatu zen Tximist espedizioan, hain zuzen. 80an berriro itzuliko nintzen, Martin Zabaletak gailurra lortu zueneko espedizio arrakastatsu hartan. 85a arte, udaberrian Cho-Oyu eta udazkenean Manaslura igotzen saiatu nintzen orduan, ez nintzen zortzimilakoetara itzuliko, mendia ardatz izanik, nik neuk sortutako Mendiak eta Herriak mendi-gidari elkartean aritu bainintzen lanean. Datozen urteetan, itsasoan asko ibiliko nintzen eta 88ra arte ez naiz Himalayara itzuliko, orduan ere bi gailur gainditzeko asmoz, Kanchenjunga eta Makalu. 90ean atzera Everesta eta 91ean Makalura Iñurrategitarrekin, beraien lehen zortzimilakoa izango zena egitera. Geroztik, trekinak soilik egin ditut, mendi itzel hauen inguruan.

79an lehen zortzimilakoa igo zenetik 20 urte igaro direnean eta euskadunek jada 14 zortzimilakoak igo dituztenean, nola ikusten duzu egun puntako mendizaletasuna zuen garaikoarekin alderatuz?
Lehenengo Tximist espedizio haiek oso astunak ziren, 10 edo 11 espediziokide, 300 sherpa... dena den garai haietan burutzen ziren espedizio itzelekin alderatuz ez zen hainbesterainokoa. Horrelakoak ezagutu ditut, baina baita bestelakoak ere. 88an esaterako, Zulu, Ansa, Juanito eta lauok Kangchenjungan izan ginen bost durorekin estilo erabat arinean. Egun, oraindik arinagoak dira, lagun bat bakarka, bi lagun... Noski, bilakaera horretan gauza asko hartu behar dira kontuan. Batetik mendiari buruz dugun informazioa, bestetik mendi-materiala. Baita mendizalea bera ere, teknikoki, fisikoki eta psikikoki asko aldatu baita, mendia ezagunagoa izatean beste ikuspuntuarekin jartzen baikara mendiaren aurrean. Azkenik, mentalidadez ere aldatu da. Himalayako puntako espedizioak lehiakorragoak dira. Beti izan dira neurri batean, baina are gehiago gaur.

Euskal mendizaletasuna nola ikusten duzu?
Garen herri txikia izanik, mendizaletasuna oso garatua dagoela deritzot. Ez nago ziur, baina nere uste apalean, beste kirolekin alderatuz, txirrindularitza eta atletismoa esaterako, mendizaletasuna mailarik gorenen, puntakoen dagoena dela esango nuke. Arlo guztietan dugu puntako jendea, mendi handietan,

big-wall-
ean eta baita kirol-eskaladan ere. Oso ondo ikusten dut benetan.

hobbya dela esan ohi da. Zure kasuan, mendi-gidaria izaki, ezin gauza bera esan. Ez al zara aspertzen?
Zorionez, ez naiz aspertzen. Mendia lanbide dut, bai, baina

hobby
ere bai. Oporrak ditudanean, mendira, eskalatzera edota, negua izanez gero, eskiatzera noa. Mendiak pentsatzen asko laguntzen nau. Mendian gutxi ibiltzen naizenean, ez dut hain ondo pentsatzen, moteldu egiten naiz eta ez zaizkit ideiak etortzen. Beharra dut, nolabait.

Mendian izan zaren urte luze hauetatik, zein dira burura datorkizun oroitzapenik latzenak? eta ederrenak?
Latzenetakoa,Tximist espedizioan gailurreko saiotik eguraldi txarrarekin Hego lepora jaitsi ginenekoa izan daiteke. Gailurra egin ez genuelako zulo hori, eguraldi txarrarekin batera, oso latza suertatu zitzaidan. Ederrenak, berriz, ugari dira eta zaila da bat nabarmentzen. Mendi berak, gainera, garai ezberdinetan oroitzapen zeharo ezberdinak eskaini ahal dizu.

Mendirik gogokoen eta gogaikarrien?
Gogokoen, noski, Balerdi, nere txokoa baita. Bestalde ez dut mendi gogaikarrienik. Bizitza bezala, mendia beti hor dago. Jasandako bizipenen arabera moldatuko dugu mendiarekiko gure iritzia.

Igotzea izugarri gustatuko litzaizukeen mendiren batean egon ez izanagatik penarik ba al duzu?
Himalayan, adibidez, K2. Ez naiz sekula igotzen saiatu ere egin eta mendi oso ederra da. Groenlandia aldean ere, ezagutzen ez dudan fiordo batean harkaitz eta elurrezko tontor zorrotz bat igoko nuke. Dena den, oroitzapenari ez dio gailurra egiteak asko gehitzen.

Gailurra egiteari beraz, ez diozu garrantzia ematen?
Ez, ez, noski ematen diodala garrantzia. Mendira noanean gailurraren bila noa, fundamentala da, gainontzean mendizaletasunik ez zen izango. Gailurrak tristurak eta alaitasunak ematen ditu. Oroitzapenak, aldiz, beste plano intimoagoan daude.

Lanbidea utzi eta fabrika batean sartzea burutik pasa al zaizu inoiz? Ezbeharren bat gertatu denean beharbada?
Ez horregatik ez behintzat. Hori amorrua da eta nik ez diot amorrurik. Inola ere ez! Mendia lanbide bezala uzteko tentazioa izan dut, baina batez ere hasieran, gauzak oker zihoaztenean, presio ugari nituelako. Mendiak ez nau sekula presionatu.

Mota guztietako mendi-irteerak antolatzen dituzuela jakinda, zein jende mota da zuekin doana?
Guk urte osorako egitarau bat antolatzen dugu, ahalik eta arlo gehienak ukituz. Urtaro bakoitzari dagokiona. Behin proposamena eginda, antolatu, mamitu egiten dugu eta azkenik mendian gidatu. Bestalde, denetik datoz gurekin, ikasi nahi duten gazte prestuetatik hasita, mendizaletasuna lasaiago hartzen duten eta maila apalagoa duten helduetaraino, eguneroko bizitzak asko jaten zietelako gurekin irteten hasi zirenak eta oraindik dirautenak.

Euskal mendizaleak gailur batean ikurriña ipintzen duen moduan eta mendizaletasuna kirol bat dela kontuan hartuz, gainontzeko kiroletan ere, euskal kirolariek podiumean ikurriña erakusteko aukera eduki behar dute.
Esan hasteko, mendizaletasuna kirola baino gehiago dela, ez al da hala? Bai, egun ere, ipintzen dugu ikurriña gailur handietan. Mendizaletasunak duen askatasun kutsu horretan koka daiteke hori. Gu beti izan gara euskal espedizioa. Han, gero, paperetan,

spanish
eta horrelakoak jarri izan dizkigute. Baina guk beti aurkeztu dugu geure burua euskal espedizio moduan. Eta horrela egingo dugu aurrerantzean ere! Gainontzeko kiroletan, aldiz, Euskal Herria existitzen dela uste dudan aldetik, estatusa izatera iristen garenean eskubidez edukiko duguna, aldarrikatu beharra dugula deritzot. Aurretik badator, primeran, horrek lagunduko baitu bestea lortzen.

Eski-estazioetatik hasita, senderismo edo bidezaletasunera bitarteko ekintza ugarik mendiarengan duten eragin suntsikorraz, zer duzu esateko?
Muturreko ekintzak aukeratu dituzue, eski estazioek kalte ekologiko izugarria sortzen duten bitartean, senderismoak apenas eragiten du, zerbait bederen, eragin arren batez ere kasu puntualetan. Noski esplotatzen dela mendia, baina horren adibide garbiena eski-estazioak ditugu. Europa aldeko eski estazioak, gainera, ez dira Ipar Ameriketakoak bezala. Han, eski-estazio kontzeptua zeharo ezberdina dute, beste ikuspuntu batekin egiten diote so mendiari. Ahalik eta igogailu mekaniko gutxienekin eremu eskiable zabalena lortzen saiatzen dira. Eskia libreagoa da. Hemen mendiarekiko erasokorragoak gara. Ezin dira, beraz, eskia, alpinismoa, eskalada eta horrelakoak zaku berean sartu.

Azkenaldian hain sonatu egin diren parke eoliko eta mendi puntaraino doazen pistei buruz zer deritzozu? Ez al zaizu iruditzen, gizakiak behin bailara bereganatu eta suntsitu ostean, gauza bera egingo duela mendi gailurrekin?
Energia behar dugula gauza jakina da. Nonbaitetik atera behar, beraz. Baina momentu honetan, administrazioak, errota eolikoez mendia josteko duen egitasmoa aztertuta, zera galdetzea gustatuko litzaidake: Batetik, ea egia den, egitasmo hau osorik burutzean, Euskal Autonomi Erkidegoko energi beharren % 3a soilik lortuko denentz. Bestetik, hala bada, eta bestela ere, zenbatekoa da ordaindu beharrekoaren balioa? Hasi al dira noizbait baloratzen? Mendiak bere balorea du, ez bakarrik fisikoa, igandetan atseden bila doan jendearena ere eta bertatik bizi diren baserritar, artzain eta ni bezalako mendi-gidariena ere bai. Miseria bategatik saldu behar ditugu gure mendiak? Zeinek balio du gehiago? Eta noski, hau guztia plano ekonomiko batean ipintzen dut, erromantizismo zipitzik gabe.

Parke naturalak ere ari dira sortzen...
Momentu honetan parke naturalak izendatzea eskuak garbitzeko era bat da. Ez dut uste asmo txarrarekin ari direnik, baizik eta gertatzen ari denaz ez direla ohartzen. Politikan orain arte gertatu den moduan, norantza okerra daramate. Badirudi, behingoz, azken 20 urte lazgarri hauen ostean, politikan, Lizarra-Garazikoak behintzat, eseri eta hizketan jarri direla. Inflesio-puntu bat eman dela. Ingurugiroaren aferan ere, gauza bera gerta dadin exijitu behar diogu administrazioari. Eseri eta eztabaidatu dezatela baserritar, mendizale, ekologista eta gainontzeko kaltetutako talde guztiekin.

Beraz, politika aldaketa bat eskatzen duzu...
Zalantzarik gabe. Orain arte, herri txiro baten politika eraman dugu ingurugiroaren aferan, Zaire, Ruanda edo Sierra Leonak eramaten dutenaren parekoa, hirugarren mundukoa, alegia. Alda dezagun eta ingurugiro politika aberats bat egin dezagun aurrerantzean. Azter dezagun serioski, naturarekiko politika ez erasokor bat gizartearen aurrean. Bada garaia lurrarekin pakeak egin ditzagun.

Gainontzean...
Oso herri ederra dugu eta naturarekiko gure harremana aspalditik dator. Baina tamalez, gauzak berehala aldatzen ez badira, nahiz eta errota horiek txuriak izan panorama zeharo beltza ikusten dut mendiarentzako


Azkenak
2024-10-04 | ARGIA
Hego Euskal Herriko umeen %8,3ak ikusmena zaintzeko zailtasunak ditu

EAEko haurren %6,4ak eta Nafarroakoen %10,2ak ikusmen pobrezia du. Visión y Vida elkarte espaniarrak egin du estatuko azterketa. Txostenaren arabera, ikusteko arazoak dituzten haurren eragozpen larriena da ez duela minik egiten, eta familiek, baliabide ekonomikorik ez... [+]


Gazako genozidioak urtebete: gertaera nagusiak

Urtea bete da Hamasen urriaren 7ko erasoak gertatu zirenetik. Ordutik, Israelek Gaza suntsitu du eta guda inguruko herrialdeetara zabaltzen ari da pixkana. Urtebete honetako gertaera nagusiei errepasoa emango diegu kronologia honetan.


2024-10-04 | ARGIA
Guardia Zibila omenduta, biktima batzuk berriz biktimizatzen direla salatu du Memoria Osoak

Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]


2024-10-04 | Gedar
Gasteizko udaltzainek ere taser pistolak izango dituzte

Bi T10 pistola elektriko erosiko ditu udalak, baina beste sei erostea eskatu dute poliziek. Arma zurien erabileraren ustezko gorakada hartu dute aitzakiatzat, erabilera justifikatzeko. Gero eta udaltzaingo gehiagotan ari dira taser pistolak eskuratzen; Ertzaintzaren BIZKOR... [+]


Bizitza luzea Entzia Bonelli arrano gazteari

Arabako Mendiak Aske elkarteak zorionak eta eskerrak eman nahi dizkio Arabako Foru Aldundiko Natura Ingurunearen Zerbitzuari, Bonelli arranoa gure lurraldean berriro sartzeko Aquila a-Life proiektuarekin lortutako arrakasta dela eta.
Guztiz kontziente gara proiektu honek... [+]


2024-10-04 | Irutxuloko Hitza
Donostiako Udalak gaikako bilketa betetzen ez duela salatu du Eguzkik

Donostiako Udalak iragan osteguneko udalbatzarrean iragarri zuen moduan, zaborren tasa % 26,5 igoko du, 2025eko urtarriletik aurrera, Hondakinen 7/2022 Legeak horretara behartzen duela argudiatuta. Eguzkik, ordea, salatu du legea kostuei begira aplikatzen duela soilik, eta... [+]


Garbitzaile batek gurpil-aulkian ekin behar izan dio lanari Iruñeko Mendigoiti ikastetxean

Maria Elena Escudero 56 urteko emakumea azkenean Mendigoiti ikastetxeko bere garbitzaile lanera itzuli behar izan da ostegun honetan, Iruñeko Mendillorri auzoan. Asteazkenean ez joateko esan zioten Zaintzen enpresakoek eta ostegunean berriro baietz, aurkezteko lantokian.


Haurrekin alzheimerraz mintzatzeko gakoak

Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.


Wikipediaren hizkuntza gutxituen biltzar batean bizitakoak

Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria... [+]


Lapurdi zeharkatzekoa duen AHT proiektuaren aurka mobilizatzeko deia luzatu dute

Lapurdi zeharkatuko lukeen AHT egitasmoa aitzina doala salatu du ingurumenaren alde dabiltzan elkarteen artean osaturiko CADE kolektiboak. Urriaren 12 eta 13rako jarri du hitzordua, Gironda eskualdean Lurraren Altxamenduak sareak antolaturiko protestari sostengua erakutsiz.


Uri Tzafon mugimendua: Jainkoaren izenean, Libano kolonizatzera

Uri Tzafon 2023ko martxoan sortu zen, ehunka batzuk kide dira, baina milaka jarraitzaile ditu jada eta tinko jarraitzen du bere ideia nagusia saltzen: Libanoko Litani ibaitik hegoalderako lurraldea Galilearen iparraldea da, beraz, "koloniza dezagun".


2024-10-03 | Leire Ibar
UGTk Euskotreneko hizkuntza eskakizunen aurka jarritako eskaera atzera bota du EAEko Justizia Auzitegiak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak atzera bota du UGT sindikatuak Euskotreneko egonkortze prozesuko euskara eskakizunen aurka egindako eskaera. UGT sindikatuak horren aurka eskaria egin zuen eta epaileak azpimarratu du eskakizunak UGTk berak sinatutako lan-hitzarmenean onetsita... [+]


Nafarroako Gobernuak etxebizitza publikoen eskariaren %3 baino ez du asetzen

Alfaro kontseilariak “aurreko hamarkadetako politika espekulatiboak” kritikatu ditu eta kolaborazio publiko-pribatuaren aldeko apustua egin du Foru Legebiltzarrean. Helburu gisa jarri du Europa erdialde eta iparraldeko datuetara heltzea. Etxebizitzaren esparruan lan... [+]


Eguneraketa berriak daude