E

.

Hasieran bai. 1985ean Juan Cruz Alli alderdiaren lehendakari izendatzen saiatu ginenean hori posible ikusten genuen. Orduan ezin izan genuen eta alderdiaren organuetan sartzeari ekin genion ideia berdinarekin, baina batzuen botere goseak operazioa porrotera eraman zuen.

Ez, inondik inora. Koalizio gobernua espero genuen, baina gure asmoa zen UPNren alderakoa izan beharrean, bestalderakoa izatea. Moderatuak izan gara kaltetuenak hauteskunde hauetan eta, azkenean, ezin izan da gauzatu gobernu alternatiboa.

Bai, EH aldatzen ikusten genuen eta bere mezua UPNri gobernu alternatiboa eratzearena zen. Baina PSN erabat itxita agertu izan da gobernu alternatibo honen aurrean; PSNkoak nabarristak kopiatzen saiatu dira eta horretarako hautesleak nahiago du benetazko nabarristak bozkatzea.

Bai, eta hori zaila zen; baina EHk bere botoak eskaintzea UPNren gobernu bat ez egotearen truke posible zen. Hori zen gure formula.

Bai, seguruenik bai, gobernua ez dizute doan ematen eta. Dena den, EHk instituzioetan normaltasun osoz jokatuz gero, guretzat nahikoa zen. Euskal Herriaren eraikuntza nazionala eta abarrekoak instituzioen bidez eraman ditzala, bide demokratikotik, eta ez bitarteko biolentoen bidez.

Ez, hura keinu bat besterik ez zen izan; UPNk gurekin itunik nahi ez zuela eta PSN UPNrekin akordioa lortzeko desiatzen ari zela agertarazi nahi genuen.

Ez dut uste, lau urte ondoren ez dut uste liskar pertsonalik dagoenik, areago azken legealdian gobernuarekin aurrekontuei buruzko ituna egin genuenean. Hiruko gobernuaren esperimentua berriro errepika ez zedin egin dute indar hemengo botere guztiek eta jokaldia ondo atera zaie.

UPNk alderdi sozialista zuen buruan eta oso zaila izango zen guri eskaintzaren bat egitea. Gobernuan parte hartu gabe PSNk laguntza emanez gero, UPNrentzat ez zuen zentzu handirik koalizio gobernu bat eratzea. Gobernu alternatiboan egon nahi genuen, bestelakorik ia segurtasun osoz genekin ezin izango zela.

Emaitzen araberakoa izan zitekeen. Udaletxean PSNk baino emaitza hobeagoak lortu izan bagenitu, guk gidatuko genuke udaletxea eta gobernua beraiek. Dena den, jadanik zentzurik ez duten hipotesiak dira, PSNk ondo lurperatu dituenak.

Egia da, bai, baina orain Alderdi Sozialista dagoen egoeran, Araban eta Nafarroan PPrekin akordio kontuetan, euskal nazionalismoarekiko edo nafar nazionalismoarekiko –hau da gure kasua– akordioak baztertuak dituzte. Beraz, UPNk lau urteak ondo lotuak ditu.

Zaila da bai, hemen nazionalismoa euskal nazionalismoarekin lotzen delako. Arturo Kanpioni edo mende hasierako beste pertsonai batzuei lotutako nafar nazionalismoari buruz ez du ikasi jendeak eta, beraz, zailagoa da gure mezua zabaltzea. Horrez gain, alderdiaren barruan bada ikuspegi honekin adostasunik ez duen jendea. Beraz, alderdiak ez du bere burua zehazki nazionalistatzat definitzen, baina ponentzien kutsua erabat nazionalista da. Hori bai, euskal nazionalismoarekin erkatuta, gurea nazionalismoa konstituzionala da. Naziotzat dugu Nafarroa, bai bere historiagatik baina baita Konstituzioak ere horrela adierazten duelako.

Baina Arturo Kanpion ez zen euskal nazionalista, nazionalista nafarra baizik. Arturo Kanpionen artikuluak eta idazkiak aztertu dituen edonork ikusi dezake hori. Euskal kulturaren defendatzaile handia izanik ere, eta folklorearena, etniarena... sakonean bere ustez nazio nagusiena Nafarroa zen eta ez zuen beharrezkoa ikusten beste euskal lurraldeen batasuna. Bere ustez, Nafarroak nahiko identitate zuen berezko entitate gisa eta baskongadak instituzionalki beste gauza bat ziren; honek ez du esan nahi beste gauza bat denik kulturan, folklorean eta beste gauza askotan.

Bai, badago. Sabinoren garaiko nazionalismotik gaur arteko jauzia sekulakoa izan da, edo trantsizio garaikotik hona, eta zeresanik ez EHrena. EHk asko aldatu du nazionalismoarekiko bere mezua. Nafarroan, adibidez, EHk ez du ikurrinarik atera, ez da bere banderaren erreferentea izan.

Baina gutxi. Nafarroako bere erreferentea Nafarroako bandera da eta ikurrina gehiago beraien eraikuntza nazionalaren erreferente gisa dute, edo kultura eta hizkuntza oso baten sinbolotzat. Jakina, Arturo Kanpioni batetik eta bestetik begiratzeko modua desberdina da.

Bai, duela hiru urtetik jada inkestek jaitsiera handia iragartzen ziguten. Neurri batean espero genuen, baina kolpea ez da atseginagoa horregatik.

Batetik polarizazioa dago. Estatuko gobernuak, nazionalismo desberdinen aurkako diskurtsoa gogortu du eta horrek botoa polarizatu du, batetik nazionalismo espainiarraren aldera –PP nagusiki– eta nazionalismo erradikalera bestetik, EHra batez ere, ERC, BNG... Alderdi nazionalista moderatuek –EAJ, EA, PAR, CiU, gu Nafarroan–, aldiz, botoak galdu ditugu. Bestetik, askok gure jaiotzan Juan Cruz Allik gidatuko zuen zentro-eskuineko indar berri moduan ikusi gintuen eta horregatik eman ziguten botoa; baina, noski, gu ez gara hori eta agian orduan botoa eman zigutenek ez dute berdin egin orain.
Azkenik, legealdi honen bukaeran UPNrekin egin genuen akordioak ere botoak kendu dizkigu. Nora joan ote diren botoak? Asko abstentziora, beste asko UPNra eta besteak berriz alderdi desberdinetara.

Pena da, guk nafar nazioaren barruan nafar guztien integrazio prozesu bat bultzatzen dugulako, baina hautesleek horrela erabaki dute.

Mayor Oreja hor ari da etengabe erasoan, zaunka ia. Dioenez ez dute bake prozesuan sinesten, su-etenarena gezurra dela... horrek tentsio handia sortzen du eta herritarrak ez dira tentelak. Badakite bake prozesua sendoa dela, EH mezua aldatzen ari dela... Jendeak EHren mezu aldatze hori saritu du.

Ez dut uste. PSOEk bere leialtasun ezaren adierazle asko ditu: hiruko gobernuarekiko leialtasun eza, berdin Eusko Jaurlaritzan, UPNrekiko aurrekontu itunean... Beraz, une batean egungo akordioa ere apurtuko duelakoan gaude.

Seguruenik bai. Gainera, botoemaile sozialistaren memoria historikoa oso txikia dela ikusten da, eta PSOEk egindakoak eginda ere, botoa ematen diote, berdin da dauden amarrukeriak edo buruzagi batzuk talde terrorista erahile baten kide izatea, edo lapurretan jardutea, edo eskuinarekin ez dutela itunik egingo esatea eta gero egitea...

Oso zaila da baina egingo ditugu ahaleginak. Hamar parlamentariorekin hirurekin baino askoz errazago egiten da oposizioa. EAk, IU-EBk eta guk eserleku kopuru berdina dugu, EH erreferente biolentorik gabeko alderdi gisa egituratzen den neurrian, oposizioaren dinamikan ere sar liteke, eta 17 eskainuekin jardun dezakegu elkarrekin. PSOEk, kasualitatez, noizbait oposizio gogorra egiten badu, atera dezakegu zerbait aurrera; aurreko legealdian bezala badabil, orduan ez. Noizean behin egin beharko dio keinuren bat bere hauteslegoari, batez ere eremu sozialean eta abar.

Gobernuaren egiturek UGT erosia dutela esan liteke, UGTk menpekotasun handiak ditu, formakuntza dela eta Europatik datozkion fondoak, kurtsoak... CCOO ez da ausartuko publikoki laguntzarik ematen UPNri, baina antzera ibiliko da.

Barne mailan oraindik ondo aztertu behar ditugu hauteskundeetako emaitzak eta gero 2000. urteko hasieran egingo dugun kongresua prestatu behar dugu. Hortik aterako da gure estrategia eta parte hartuko dugun edo ez hauteskunde horietan.

Bai, zalantza hori azaleratzen da. Batzuek argi dugu gure proiektu politikoa beharrezkoa dela Nafarroarentzat –alderdiko gehiengoa uste dut–, oraindik ez da gizartearen gehiengoarena baina 15-20 urtera izan daiteke. Pentsatzen duenak alderdiaren izakera ez dela idatzia duguna, egun garena aldatzen saiatuko da edo alde egingo du