EUROPAKO KONBERGENTZIAN NAFARROA PUNTAKOEN PARE
- Ekonomi hazkundeak, errenta per capitak eta langabezia tasak garbi erakusten dute ekonomia horren sendotasuna, eta horretan zerikusi handia izan du atzerriko inbertsioak.
Hauek Ezequiel Uriel eta Joaquin Maudosek BBV Fundazioarentzat egindako txosten zabalaren ondorioak dira. 332 orriko lan hori apirilean aurkeztu zuten Nafarroako hiriburuan, «Nafarroako ekonomiaren kapitalizazioa eta hazkundea 1955-1997» izenburupean.
Lanaren funtsezko helburua Nafarroak 50eko hamarkadatik 90ekora bitartean izan duen kapitalizazioa eta ekonomia hazkundea aztertzea izan da. Kapital fisiko eta giza kapitalaren prestakuntza, enplegua, errenta eta produktibitatea izan dira azterketan kontuan hartutako arloak, Espainiako ekonomi testuingurunean kokaturik beti ere. Egileek diotenez, beren helburua irakurleari ekonomi horrek izan dituen funtsezko joeren deskribapena eskaintzea da, eta «
Espainiako ekonomiarekin edo beste eskualde batzuetako ekonomiarekin alderatu ahal izatea
Integrazio ekonomikoak EBeko herrialdeei merkatu zabalago batean aritzeko eta espezializaziorako aukera handiagoa eskaintzen die. Integrazioak dakartzan abantailetako bat atzerriko inbertsioak erakartzearena da. 1987tik 1997ra bitartean –hau izanik datu ofizial ziurrak dituen azken urtea– Nafarroan izan diren atzerriko inbertsioei buruzko datuak oso esanguratsuak dira. Nafarroak 1987 urtean zuen atzerriko inbersioa 1.263 milioi pezetakoa (50 milioi libera) zen, eta 1997an berriz, 130.000 milioikoa. Igoera garrantzitsuena 1993-1994 urteetan gauzatu zen, 84.000 eta 130.500 milioi pezetako inbertsioekin, hurrenez hurren. Igoera nabarmen hori, batez ere, Wolkswagen multinazionalak egindako inbertsioen ondorio da. Nafarroan atzerriko inbertsioek izan duten gorakadaren adierazgarri da ondorengo datua: 1987an Espainiarekiko % 0,17 zen, eta 1997an, berriz, % 5,4. Europako Batasunak nafar esportazio eta inportazioen geroz eta ehuneko altuagoa bereganatzen du.
Espainia EBean sartu ondoren gertatutakoaren laburpen gisa, adierazgarri makroekonomiko multzo bat bildu dugu beste orrialdeko taulan, Nafarroa Espainiako eta Europako testuingurunean kokatzeko balio dutenak.
Nafarroako ekonomiaren ezaugarri nagusiak, azterketa honen arabera, ondorengoak lirateke: herrialdearen neurri txikia, geografikoki (Espainiako azaleraren % 2 hartzen du), demografikoki (Espainiako biztanleriaren % 1,35, 1997an) eta ekonomikoki (% 1,50 Balio Erantsi Gordinaren ikuspegitik –ekoizpena– 1997an); biztanleriaren dentsitate txikia; egoera oso ona Espainiako ekonomian; aldagai makroekonomiko nagusietan Europarekiko antza handiagoa Espainiarekiko baino; espezializazio produktiboa, batetik Espainiako batez bestekoa baino industri presentzia garrantzitsuagoa izanik eta, bestetik, zerbitzuen sektorea gutxiago garaturik; eta Espainiako ekonomian gertatzen den bezalaxe, ahalegin txikia Ikerketa eta Garapenean (I+G), EBk I+Gko gastuetarako eskaintzen duen BPGaren % 1,9aren ondoan, Nafarroakoa % 0,9 baita.
Ikerketa eta Garapenaren alderdi hori da Nafarroako ekonomiaren alderdi ahulenetakoa. Adituek diotenez, inbertsio ahalegin garrantzitsua egin beharko litzateke ikerketaren arloan, produktibitatean eta lehiakortasunean aurrera egiteko
Nafarroako ekonomiaren kapitalizazioa eta hazkundea 1955-1997» azterketa zazpi ataletan egituratzen da. Lehenengoan Nafarroako ekonomia Espainiako hazkundearen testuinguruan jartzen da eta, aldi berean, Europako konbergentzian duen bilakaera aztertzen. Bigarrenean, eskualdeko ekonomiaren bilakaeraren ezaugarri nagusiak bereiztea ahalbideratzen duten funtsezko aldagaien jarraipena egiten da: biztanleriaren bilakaera, produkzioarena eta eskualdeko errenta per capitaren aurrerakada. Horrekin batera, 1955-1997 bitartean Nafarroako produkzio egiturak izandako aldaketak aztertzen dira. Tarte horretan nekazaritzak garai batean zuen garrantzia neurri batean galdu egin du eta industriak garrantzi handiagoa hartu du. Geroago, zerbitzuak ere indartu dira.
Kapital fisikoak eta giza kapitalak duten hornidura maila da hirugarren atalak lantzen duen arlo nagusia. Kapital fisikoaren stocka bere oinarrizko osagaien arabera aztertzen da: kapital pribatua eta kapital publikoa. Herrialde honetako inbertsio publiko eta pribatuaren jarraipena ere aztertzen da. Laugarrenean, produktibitatea eta bere hazkundearen iturburuak aztertzen dira.
Bosgarren atalean biltzen da herrialdearen produkzio egituraren azterketa nagusia. Azterketa, lehenik, herrialde honetako lau esparru nagusietan –nekazaritzan, industrian, eraikuntzan eta zerbitzuetan– produkzioak eta enpleguak izan duten aldaketen bidez egin da. Bertan aztertzen dira Nafarroak atzerriko herriekin dituen harremanak.
Seigarren atalaren helburu nagusia, herrialde honek mende erdiaz geroztik izan duen hazkundearen ondorioz izan dituen banaketa arazoak aztertzea da. Bertan errentaren banaketa funtzionala eta pertsonala, eta errentaren banaketa familiarra eta erregionala lantzen dira. Azkenik, zazpigarren atalean, ondorio modura, Nafarroako ekonomiaren kapitalizazio eta hazkunde prozesuaren gertakariak laburbiltzen dira
Eskuratutako lorpenek XXI. mendearen atarian egoera ezin hobean kokatu dute Nafarroa. Aipatzen ari garen txostenaren egileen ustez, hazkundearen zergatia kapitalaren metaketa prozesu biziari, produktibitatearen hazkunde garrantzitsuari eta biztanleriaren hazkunde txikiari zor zaio.
Nafarroako kapital pribatuaren stockak gora egin du, urteko batez besteko % 3,81eraino, Espainiako ekonomiarena (% 4,41) baino txikiagoa izanik. Hala ere, 1985etik 1994ra bitartean hazkunde hori biziagoa izan da Nafarroan, Espainiako batez bestekoa baino ia puntu bat gehiago igo baita.
Metaketa prozesuaren igoera are nabarmenagoa da azpiegitura publikoetan, 1964tik 1994ra bitartean bere balioak 6,3 bider egin baitu gora, guztizko kapitalaren stockean zuen garrantzia bikoiztuz eta 1994an guztiaren % 22 izatera iritsiz. Kapital publikoak garrantzi berezia du Nafarroako ekonomian, 1994ean biztanleko kapital publikoaren stocka Espainiako batez bestekoa baino % 61 handiagoa baitzen. Nafarroa batez besteko horren gainetik dago (% 38) biztanleko kapital sozialari dagokionez ere.
Giza kapitalaren metaketa ere ez da apalagoa izan. Biztanleen hezkuntza mailako hobekuntzak produktibitatearen hazkunde garrantzitsua ulertzen laguntzen du. Espainiako batez bestekoarekin alderatuz, Nafarroak biztanle kualifikatuen ehuneko handiagoa du –gutxienez erdi mailako ikasketak dituen biztanleriari dagokionez– eta, gainera, alfabetatugabeen ehuneko txikiagoa du.
Kapitalaren metaketa prozesuaren bizitasunak eta Nafarroan enpleguak izan duen hedapenak hazkunde garrantzitsua eragin du kapitala-lana erlazioari dagokionez –nahiz eta Espainiako batez bestekoaren azpitik egon–. 1993an sektore pribatuan langile bakoitzeko kapital hornidura 6,6 milioi pezetakoa (264.000 libera) zen, eta hornidura hori Espainiako ekonomiako sektore pribatukoa baino milioi eta erdi pezeta handiagoa zen
Ardatzean haur filosofia izango duen Galdera Basatiak podcastak, ez alferrik, haur filosofia tailerretan barneratzeko asmoa du. Horixe hitzeman digu Iñigo Martinezek lehen atal honetan. Podcastaren zimenduak ezarri dizkigu, markoa marraztu, eta, batik bat, haurtzaroaz... [+]
Guardian Llodio fabrikako behargin gehienek epaitegira jotzeko bidea bertan behera utzi ondoren, multinazionalak lortu du nahi zuena: enpresa errentagarri bat ixtea erabateko inpunitatearekin. Ez da egun batetik bestera sortutako estrategia, eta bide luzea izan arren, erabat... [+]
Testu hau balorazio bilera baten ondorio dela esan genezakeen agian. Ordea, balorazio bilerek sarritan uzten dute aho zapore lehor eta gazi-gozoa. Astearte arratsalde eguzkitsu bat da. 16:53. Balorazio bilerara konektatu, eta erabaki dugu limoizko karamelu bana sartzea... [+]
Aurtengo Lokizaldeako Euskararen Eguna Murieta herrian ospatu dute, larunbatean, goizean hasi eta ordu txikiak handitu arte. Zita garrantzitsua eta gozagarria da Nafarroako Lizarra ondoko eskualdeko euskaltzaleentzako.
Komunitateari buruzko artikulu segida honekin hasi nintzenean, Antoine eta Antoine zeuden etxean, gazta-ganbara hutsik zegoen, hiltegirako bueltak asterokoak ziren eta hiru egunetik behin egiten genuen gazta. Hau idazten hasi naizenerako, Picardieko lagunak jaioterrira joan... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]