argia.eus
INPRIMATU
OKZITANDAR ELEDUN KOPURUA BEHERA DOA
Mikel Asurmendi @masurmendi 2021eko uztailaren 27a
Sarrerako hitzak inorentzat asaldagarriak izatea nahi gabe, ezin dugu ezkutatu Okzitaniaren etorkizuna larria dela. Pauera eginiko bisitan halaxe antzeman dugu. Okzitanieraz mintzo dutenen datuon sinesgarritasuna beti da zalantzakorra, hizkuntz guttitu honi buruzko azterketa zehatz eta sakonik ez baitago. Edonola ere, bere larritasunean, badaude egon okzitanieraz bizi eta Okzitaniaren alde ari den okzitandar multzo preziatu bat. Hain da zabala Okzitania, ordea.


INSTITUT OCCITAN.

Okzitanismoaren erakunde aitzindari modernoa 1946an sortu zen: IEO (Ikaskuntza Okzitanoaren Institutua). Gaur egun, Okzitandar Institutu bat indarrean dago (Institut Occitan), haren segida dena nolabait. Ekimen honek buletin bat kaleratzen du hilero, eta berean Okzitaniako aktualitatearen berri ematen da. Okzitanieraz zein frantsesez idatzia, eta frantses instituzioen aldetik eginiko ahalegin minimotzat jo daiteke berau. Okzitandar politikariek leku zabala dute berean, ezari-ezarian ahitzen ari den hizkuntz guttitu honentzat asmo eta promesa ugariz idazten dute, baina funtsezko deusik aportatu ez. Esaterako, iazko ale batean, Claude Allegre Frantziako Hezkuntza Nazionaleko ministroak aniztasun errepublikarra aldarrikatzen zuen, eta okzitaniar izateaz harro eta fidela agertu ere:

«Ni dibertsitatearen gizona naiz, eta okzitanoa gure heziketa proiektu nazionalean integratzearen aldekoa»
zioen. Egun hauotan, berriz, Frantziako Kontseilu Konstituzionalak hizkuntz guttiekiko izaniko jarrera berretsi izan du Errepublikako Jacques Chirac presidenteak. Lan gaitza izanen du Claude Allefrek heldu den mende berriaren hasieran, Okzitaniako eta bere nortasuna atxikiko baditu.
Inolako zalantzarik gabe, aro teknologiko honetan, hizkuntz minorizatuen biziraupena hedabideetan hartzen duten denbora eta lekuaren arabera jokatzen da. Okzitaniera ez da egunero egiten den hizkuntza bizia, eta militante batzuen arabera, bere egoera dramatikoa da. Familia bidezko transmisioa gero eta eskasago den honetan, mintzatzen dutenen % 7k baino ez dute irakurtzen –okzitandartzaleen ustez 1.200.000 bat lagunek baino ez dute ondo egiten okzitanieraz, orain hiru urte egiten zenaren erdia; haien hitzetan beti ere–. Testuinguru honetan argitaratzen da «La Setmana» astekaria Pauen. Astekari okzitano honek 200 ale baino gehiago zabaldu ditu engoitik. Kalandreta urteurrena kari 203. ale berezia atera zuelarik. Berean, kultura eta gizarte gaiek lekua dute bereziki, eta emeki-emeki erreibindikazio soziopolitikoa lekua egiten ari da ere. David Grosclaude da «La Setmana»ko zuzendaria.


BOTEREAK KONFISKATUA.

Ikerketa soziolingustiko batek erakutsi berri duenez, populazioaren % 6k okzitanieraz eginiko eguneroko bat nahi du. Militante okzitanoen iritziz, ordea, herrialde honetan zaila da jendearen kontzientzia bizkortzea eta erreibindikazioak gauzatzea. Frantses botereak konfiskatzen ditu ahalegin tipienak ere. Okzitanoa ez da errekonozitua ez ofiziala, eta gutxiengo batek baino ez du horrela izan dadin benetako nahikaria erakusten. 12.000.000 milioi biztanletik 1.550 gazte ari dira kalandretan hezitzen eta alfabetatzen. Aski ote dira aitzinatzean bizirik atxikitzeko? Anartean, «La Setmana» astekariak atxikitzen ditu okzitandar kontzientziadunen borondatea eta nahia.


RADIO PAIS.

Iparraldean gertatzen den antzera, irratiak dira egoera larrian bizi diren hizkuntzen bitarteko euskarri sendoena. 1980 urteaz geroztik, Mitterrand deitu legeaz baliaturik, Okzitanian ere martxan jarri ziren irrati libreak. Irrati libreak eta kasurako okzitanieraz ari direnak. 1993tik aitzina, Radio País irratia da okzitandarren proiektu nagusiena. Proiektu honetan, Biarno, Bigorre, Landak eta Gers departamenduentzako emititzen dute lau estudio ezberdinetatik. Beren uhinek Okzitaniako mendebaldea hartzen dute. Hau da, Gaskoia bezala ezagutua den lurraldea. Radio País proiektu pribatua da, Ipar Euskal Herriko Euskal Irratiak elkartearen gisakoa. Bere ondoan, Radio France ari da, entzute handiko irrati publikoa, okzitanieraz egiten duena ere, baina minutu sinboliko batzuk besterik ez. Funtsean, Radio France irrati publikoaren tokian tokiko emisorek hizkuntz guttituetan ari diren irratien interesen aurkakoa da erabat. Radio País irratiak dituen tresna eta bitartekoak kontuan harturik, bere uhinen hedapenak ez ditu eremu guztiak hartzen. Bere programazioa ez da okzitanieraz osoro lantzen gainera. Beharrak agindurik, % 70 okzitanieraz egiten da, gainontzekoa frantsesez. Radio País-ek, kosta ala kosta, lan eskerga burutzen du informazioaren esparruan. Informatiboekin batera, erreportajeak eta eztabaidak eskaintzen ditu eguneroko lan gaitzari esker. Kultura eta musika anitzaren zabaltzailea izaki ere, errekonozimendu eskasa egiten zaio frantses estamenduetatik