"BEREBIZIKO ZAIT MUSIKAZ ETA TALDEZ ALDATZEA"

  • munduan profesional gisara. Paueko musika fakultatean ikasi zuen. 1976tik 1987ra bitartean Canicula taldeko kide izan zen. Harrezkero, hamaikatxo ekoizpen burutu ditu.

2021eko uztailaren 21ean
Ibilbide musikal oparoa da zurea, hainbat taldetan aritutakoa eta makina bat disko kalean duena. Nola hasi zinen musikan?
Musika oso gauza hurbila izan dut txikitatik. Euskal Herriaren mugan sortua naiz, Saliesen, eta oraindik oroitzen dut tipia nintzela, nire amatxik Arrangoitzera eraman ninduela Luis Marianoren hilobia bisitatzera. Musika eta kantu tradizionala gure haurtzaroaren parte izan dira.

Zure heziketa musikalari erraparaturik, formazio oneko musikaria zara.
Beno, normala. Musika eskola beste ikasketekin batera jarraitu nuen. Musika falkultatera ez nintzen oso gogotsu joaten. Eskolan musikarako grina kendu zidaten, eta hamasei urterekin ene kasa hasi nintzen berriz kitarra ikasten. Gero, kalandreta sortu zen garaian, bizpairu kantu konposatu eta handik goiti, nolabait, behartua izan nintzen gehiago ikastea.

Musika gaskoiaren agerlea zaitugu. Nolakoa izan da musika gaskoiaren bilakabidea azken hogei urteotan?
Musika gaskoian bi aldi dira. 1980. urterarte hitzak eta mezu politikoak ziren inportanteena; Euskal Herrian bezalatsu edo. Hamarkada haren hasieran musikariak profesional eta artistago bilakatzen joan ziren, ni neroni barne.

Kantari profesionala zara. Noiztik?
Paueko Letretako falkultatean ikasi eta musikaren ildotik segitzea erabaki nuenetik. 1974an deliberatu nuen nire ibilbide musikala urratzea, eta musika tradizionalaren ildoan abiatzea ere. Konposizioa eta akustika pixka bat ikasia, Canicula taldea osatu nuen, musika gaskoi tradizionala berreskuartzea eta eguneratzea xedea izaki. Caniculak 1987rarte iraun zuen.

Zure diskografia ikusirik, musikari eklektikoa zara zinez.
Bai. Tradizionalarekin batera, beste musikak esperimentatzea dut gogoko. Gure musikaren sustrai tradizionalari jazza eta rocka erritmoak erantsi nahi izan dizkiot; beste kulturetako musikariek bezalatsu. Beste musikoen –Frank Zapa, nire kasuan– eragina saihestezina da musika konposatzerakoan.

Musika ugari eta talde ugarirekin aritzen zara aldi berean...
Bai. Caniculan ari nintzen bitartean, beste taldeekin lau disko burutu nituen. 1989a urtemuga garrantzitsua izan zen. Canicularekin «Musika gascona» izeneko bigarren diskoa argitaratu ondoren, hura agurtu eta Suber Albert taldea antolatu nuen. Talde honekin arestian aipaturiko jazz eta rock kantuak grabatu nituen «Biarnes cap e tot» izeneko diskoan.

Landerida dantza taldean jo zenuen eta Verd e Blu taldea osatu ere. Dagoeneko hiru disko argitaratu dituzu formazio honekin. «Musica de Gasconha», «Musicas a dancar» eta «Ompra o só?». Zer da proiektu hau hain justu?
Verd e Blu
87an sortu nuen Maria-Caludia Hourdebaigt, Crestian Josue, Crestina Mosques, Miqueu Lahiteta eta Marc Castanetekin batera. Canicularen ildotik, musika gaskoi tradizionala berreinterpretatzen dugu gure gisara. Landak eta Biarnoko aireak bildu ditugu orain arte.

«Ompra o Só?» diskoaren aireak ez zaizkit arrotzak egiten.
Zuberoko musika ezagutzen baduzu, ez prefosta. Zuberoar musikak eta gureak fondo komun bat dute. Erritmoak aise antzematen ditugu elkarrekin jotzen dugunean. Xirula eta tuntuna jotzen ditugunez, printzipio musikal berak ditugu; dantzarako joera eta izpirituak bertsuak.

Euskal Herriarekin biziki lotua zara.
Xiru festibala edo Urdiñarbeko jaialdietan parte hartu ohi dut usu. Mixel Etxekopar zuberotarrak parte hartu du bakarkako nire azken lanean; «Camelica» diskoan. Lapurdiko Basusarriko Patxi Perez dantzariarekin proiektu bat lantzen ari naiz, eta Hegoaldean ere aritu naiz. Getxoko jazz festibalean jo dut eta Gasteizen Joseba Tapiarekin joko dut udan.

Zu bezalako musikariek erraz gainditzen dituzue mugak, antza.
Lagunak ez ditugu egiten bide hurbilenetan beti ere. Joseba Tapia eta biok Italiako jaialdi batean ezagutu genuen elkar.

Asko mugitzen zara. Talde ezberdinekin eta Okzitaniatik kanpo ere.
Niretzat berebizikoa da taldez eta musikaz aldatzea. Ezingo nuke talde finko batekin aritu eta musika bakarra egin. Musikari ezberdinekin aritu beharra daukat eta musika ezberdina jo ere.

«Manufactures Verbales» proiektuan ari zara, bestalde. Zer da hori?
Musika garaikidea eta tradizionalaz eginiko «Cpuills de ñau» obra eszenan jokatzen dugu. Ius Bernet da koreografoa eta musika nik idatzia da. Lau dantzari, hiru musikari eta ehun kantarik parte hartzen dugu.

Zein da zure oraingo estatusa?
«Intermittante des espectacles» gisa ari naiz. Frantzian nire gisako askok darabilten lan moldea. Zaila da kalkulatzen, baina Okzitania osoan ehun bat pertsona ibil gaitezke modu honetara. Urtean laurogei bat agerraldi musikal burutu ohi ditut, gehienak Okzitania aldean; baina Frantzia eta Europa aldeko aretoetan ere dezente jotzen dut

«Nuova canzone» fenomenoa ere Okzitanian

Kataluniako «Nova canco» mugimenduaren antzeko bat sortu zen Okzitanian ere 60ko hamarkadan: «Nuova canzone» izenez ezagutua. Okzitaniaren berpizkunde garai berria ekarri zuen «Nuova canzone» fenomenoak. 60ko hamarkadan hogeita hamar bat kantarik protagonizatutako mugimendu kultural eta sozial hark okzitandar abertzaleen gogoan dirau egun oraindik ere. Bere kulturarekiko jakingura zuen publikoa ernatu zen kantari eta musikari berrien abarora. Matxinada eta errebolta garaiak izan ziren; okzitandar kantuek maitasun eta etsipenezko mezuak helarazten zituzten garaiak. Garai haren hastapenean –1959. urtean– Partito Nazionale Occitano sortu berria zen, eta beranduago, 1970 urte aldean, Lotta Occitana eratu zen. Alderdi eta mugimendu politiko okzitandarrak, alabaina, ez dira gauza izan oinarrizko alternatiba politiko bat eraiki ahal izateko. Kultur eremuan lantzen diren espresioak dira okzitandarren aldarri sendoenak. «Ez dok amairu» fenomenoa gurean bezalatsu, «Nuova canzone»ren uholdeak okzitandarren gogoan dirau oraindik ere.


CLAUDI MARTI ENBLEMATIKOA.

70eko hastapenean kantari enblematiko batek arrasto ezabazeina utzi zuen geroko musikari okzitandarren baitan. Claudi Marti kantaria dugu bera. Errebelazio moduko bat okzitandar munduarentzat, ahitzen zihoan kultura baten agerlea eta okzitandar militatateentzako berealdiko erreferentea. Kantari honek musika zirkuitu bat zabaldu zuen garai zail haietan. Hark zabalduriko bideari, pixka bat beranduago, Patric izeneko kantariak jarraipena eman zion hamarkada bukatu bitartean. Patricek gainera areago landu zituen mezu erreibindikagarriak. Arestian aipaturiko alderdi eta mugimendu politikoen babesera ibili ziren Patric eta bere garaikideak. Nazionalismoa eta klase borrokaren kontzientziaren mezulariak ziren orduko kantariak.


NADAU TALDEAREN SORRERA.

Nadau taldea da oraindik ere Okzitanian musika erreferentea. Nadau gaskoia da, eta okzitaniartasunaren aldarrikatzaile izan da azken hogei urteotan, baita arrakasta handia bildu ere. Jean-Jacques Casteret, kalandretaren 20. urtemugaren antolatzailearen aburuz, kalandreta eskolen sorreran eragin garrantzitsua izan zuten Nadau taldeko kideek. Musikari eta literatur egile okzitandarrek beren aletxoa jarri zuten orduan, eta urtez urte, kalandretaren festan parte hartzen dute doan.


MUSIKA TALDE ELEBIDUNAK.

Joan den hamarkadan okzitandar musikak arrakasta handia bildu izan zuen. Kantari edo musikari bakarlaririk ia ez dago ordea. Musika taldeak dira gehienak. Marseillako Massilia Sound System eta Tolosako Fabulous Trobadors dira talde ospetsuenak. Hauek folka eta tradizionala jorratzen dute eta okzitandarrez abesten. Bernat Lubat jazz musikaria, musika tradizionalaren ildotik at ari da eta okzitanieraz abesten du ere. Bera da gaskoiez urtero egin ohi den festibalaren arima. Azken urteotan, Nax Vonica izeneko taldea okzitandar gisa agertu da, baina frantsesez kantatzen dute baita ere. «Nouva canzone» fenomeno historikoarekin fidel segitzen dutenentzako ordea, seinale txarra da espresio okzitandarra frantsesez nahastua agertzea


Azkenak
2024-10-18 | ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.


Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]


2024-10-18 | Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.


Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]


2024-10-18 | Hala Bedi
Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako

“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]


Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.


2024-10-18 | Urumeako Kronika
‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin

Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.


2024-10-18 | Uriola.eus
Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia

Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.


Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du

Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.


“Beti gainerakoei jartzen diegu oxigeno maskara, eta denbora badago, norberari”

Krisi egoeran idatzitako gogoetak eta lagungarri egin zaizkion tresnak jasotzen ditu Iratxe Etxebarria kazetariaren 7.300 miligramo eszitalopram liburuak.


Eguneraketa berriak daude