PANPINAK ORKESTRAREN MAGALEAN AIENEKA


2021eko uztailaren 20an
Donibane-Lohizunen gertatu zen istorio hau. Garai hartan, batez ere arrantzale herria zen. Eta bertan, egunero, kalez-kale, arrainak saltzen neskatila gazte bat ibiltzen zen: Kattalin Txiki; arrantzale zahar baten alaba, neskatila azkarra eta arina. Baina bazuen ezaugarri nabarmen bat: txikiegia zen. Bere ustez, oso txikia. Bazuen, beraz, txiki konplexua. Eta horrek min handia ematen zion bihotzean. Aspalditik zuen pentsatua gizon handi batekin ezkontzea, horrela seme alabak ere luzeak sortuko zitzaizkion itxaropenez. Aitaren itsasuntzian zebilen Jesus Apur izeneko arrantzaleari ez zion inoiz jaramonik egin, bera bezain txikitxoa baitzen. Jesus zeharo maiteminduta zegoen berarekin. Biek antzeko tamaina zutenez, elkarri laguntzeko eta elkar ulertzeko modu ona zutela iruditzen zitzaion. Kattalin Txikiri aitaren itsasuntzian zebilen beste arrantzale bat gustatzen zitzaion: Juantxo Argala. Hura mutil luzea! Nolako gogoetak egiten zituen Kattalin Txikik Juantxo Argalarekin! Baina egun batean. Isabela Lizarrarekin jarri zen senargai eta Kattalin Txikiren ametsak pikutara joan ziren. Orduan Kattalin Txikik eskutitz bat igorri zion Altzoko Erraldoiari, ea berarekin ezkondu nahi ote zuen galdetzeko. Baina Erraldoiak beste eskutitz batez erantzun zion. Letra handiz eta estalki galantaren barruan, hauxe idatzi zion:

«Eskerrik asko, neskatxa, zure eskaintzagatik. Ez dut uste ordea, betirako uztartzeko erabakia inoiz hartuko dudanik
». Erraldoiaren erantzunak oso betilun utzi zuen Kattalin Txiki eta, etxeko leihoan negarrez ari zelarik, handik suertatu zen Pospolo Farolo, herriko mozkorrik handiena. Neskatxa hain goibel ikusirik hala galdetu zion:

«Zer gertatzen zain, Kattalin Txiki?» «Gizon garai eta luze batekin ezkondu nahi dudala. Baina horrelako inork ez du nirekin ezkondu nahi». «Ezkont hadi ba nirekin!»
Kattalin Txikik bazekien ongi Pospolo Farolo kupel ustela zela, baina begiratu batean jabetu zen oso altuera handia zuela. Eta barruko irrikiak bultzaturik, bapatean baietz esan zion. Pospolo Farolok, orduan, eragozpen bat gogorarazi zion:

«Ezkontzeko, baina, etxea eta gauza asko beharko ditugu. Eta nik dirurik ez daukat». «Ez dio axolarik»
erantzun zion Kattalin Txikik eta, berehalako batean, gelatik ekarri zituen bere aurrezki guztiak eta Pospolo Farolori eman. Harek diru haietxen bitartez, mozkorraldi luzea igaro zuen eta hiru hilabeteetan ez zen berriro herrian agertu. Itzuli zenean, ez zuen sakelean sosik. Ezta buruan oroitzapenik ere. Kattalin Txiki etsita zegoen. Jesus Apurrek laster jakin zuen Kattalin Txikiri jazotakoa. Joan zitzaion eta honela esan zion:
«

Kattalin Txiki, badakit ez nauzula maite, epotxa bezain motza naizelako. Baina nik zu bihotzez maite zaitudanez, har itzazu nire bizitza guztiko aurrezkiak. Horiekin agian beste gizon luze batekin ezkonduko zara eta zoriontsu izango. Eta zu pozik ikustean, ni ere zoriontsu izango naiz, bihotzak negar egingo badit ere».
Hitz horiek entzutean, Kattalin Txiki konturatu zen zein bihotz zabala zen Jesus Apur, eta benetan gizon maitagarria zela. Eta senargaitzat hartzea erabaki zuen. Denbora asko baino lehen ezkondu egin ziren eta zoriontsu bizi. Geroztik, Kattalin Txikiri honela kantatzen zioten karriketan arrainak saltzen ibiltzen zenean:

«Kattalin Txiki Txiki, Kattalin arina, Nola epotxarekin ezkondu zara ba?»
Eta berak umore onez, era honetan erantzuten zien:

«Emaztea da motza, senarra epotxa, elkarturik bihotzak, hau da gure poza!».

BALLETA IZATEKO SORTUA.

Ipuina Jose Inazio Ansorenak sortu zuen duela hamalau bat urte. Garai hartan, «Txirri, Mirri eta Txiribiton» pailazoak «Don Don Kikilikon» saioa egiten hasi ziren ETBn. Eta bertako Amona Martxelonen ipuinak atalerako idatzi zuen kontakizuna. Urte batzuk geroxeago, Tomas Aragües eta Ansorenak Donostiako Kontserbatorioan elkarrekin lan egiten zutela, Ipuin Sinfonikoen Lehiaketa baterako deialdia egin zuen Eusko Jaurlaritzak. Bien artean hitz egin ondoren, ipuintxoa eraberritu eta Aragüesek musikatzea erabaki zuten Ballet tankera har zezan. Kontuak kontu, lehiaketa hartan Txotxongiloren «Erreka Mari» obra garaile gertatu eta Victoria Eugenia antzokian estreinatu zuten. «Kattalin txiki» ordea, bigarren geratu zen. Orain baina, iritsi zaio txanda. Eta, ballet itxuran eskaini beharrean, irabazi zioten berberek egin dute antzezpena.


HARIZKO TXOTXONGILOAK.

Duela hogeita zortzi urte Manolo Gomez eta Enkarni Genua senar emazteak «Txotxongilo» taldea sortu zuten panpinen mundu liluragarria bultzatzeko asmoz. Denbora honetan, ume eta helduen miresmena lortu dute, gutako asko beren txotxongiloak ikusiz hazi baikara. Emanaldi honetarako ordea, erronka berri bat dute, harizko txotxongiloak mugiaraztea, alegia. Betiko estilotik ateratzen den lana da, txotxongiloek ez dute deus esaten eta lehentasuna musikak du. Oholtzara igo baino lehen harrapatu dugu Enkarni,

«orain arte eskukoak, itzalak eta erabili ditugu, baina harizko panpinak inoiz ez. Beraz, abentura bat da guretzat eta erraza ez den arren, ekinaren ekinez lortzen da. Jatorriz ballet izateko egina dago, orduan, beste modu batera egin dugu egokitzapena. Alde batetik saiatu gara ipuinak kontatzen duena eta musikak adierazten duena irudikatzen. Zentzu horretan, guretzat oso pozgarria da Euskadiko Orkestrarekin lan egitea».
Lan hau egiteko bi lagun minen laguntza eskertu nahi dute, Alberto Saavedra panpinen osatze lanetaz eta Pilar Genua berriz jantzietaz arduratu dira.


BAKOITZARI BERE DOINUA.

Tomas Aragües maisua Euskal musika garaikidearen handietako bat da. Teruelen 1935ean jaioa, musikaren irakaskuntzan, koru eta orkestra zuzendaritzan jardun du; konposagile gisa ere nabarmendu da, Suite Erromantikoa (1982), edo Euskal Requiem (1991), besteak beste.

«Esan didate dramatikoegia atera zaidala, baina tira. Oberturan pertsonaien doinu guztiak laburbilduta entzuten dira. Herri izaera azpimarratzeko txistuak hartzen du protagonismoa»
adierazi du Tomas Aragüesek. Unerik dramatikoena berriz, binako dantza iruditzen zaio,

«Apurrek adierazten dionean maite duela, arbuio bakoitzaren ondoren, onomatopeia gisa. Beste momentu bereziak ere badira: Pospolo Faroloren agerraldia eta Apurrek bere aurrezkiak eskaintzen dizkionean».
Estreinaldi honek jarraipena izatea nahi luke Aragüese musikagileak.

«Hemen lan mordoa estreinatzen diren arren, emanaldi bakarrean geratzen dira»
.
Ipuintxo zuzena da, gizakion itsukeria ongi jasotzen duena, ikasbide eta guzti. Horretan iaioa da Jose Inazio Ansorena, konplexuen gainetik gure burua onartu behar dugula, itxura fisikoa aparra baino ez dela. Emanaldia ikusirik, esan behar da Aragüesen musikak istorioaren muinetik aterata dirudiela, entzumenaren bidez sentimenduak helarazi eta kontakizuna koloreztatuz (EOS-eko 36 musikarik bikainki joa eta Juanjo Menak zuzenduta).
Dena den, badago zerbait funtzioa hankamotz uzten duena. Hain zuzen, haurrei begira egina dagoenez, obrak irabazi egingo luke alde bisuala gehiago markatuko balitz. Esate baterako, eszenaratzeak ez du laguntzen ikuslea istorioan gehiago murgil dadin.
Nahiz eta obran musikak protagonismo osoa duen, iruditzen zaigu txotxongiloen jarduna nolabait estalita geratzen dela, albo batean zokoratuak daudelako baino gehiago, argitasuna falta zaielako. Txotxongiloek argitasuna, itzalak, dizdirak, kolore biziak behar dituzte haien xarma gureganatu dezagun. Enkarni eta Manolok trebetasuna erakusten dute, panpinen mugimendu bakoitza biziki zainduz, airean flotatzen baleude bezala. Ea hurrengoan antzoki handiago batean txotxongiloak hobeki kokatuta eta argiztatuta ikusten ditugun


Azkenak
2025-01-21 | Hala Bedi
Ekaitz Samaniego (All In Da Haus): “Hemen irabazle bakarrak preso politikoak dira”

Joan dira All In Da Hauseko hiru final aurrekoak. Oñati, Gernika eta Hendaiako Gaztetxeetaraino iritsi da freestyle txapelketaren bederatzigarren edizioa. Orain arte egindako bide honen balorazio positiboa egiten dute antolatzaileek, "Euskal Herriko txoko hauetan,... [+]


Moriartitarrek ere badute Urrezko Danborra

Aitor Arregik, Jon Garañok, Jose Mari Goenagak, Asier Achak eta Xabier Berzosak osatzen dute ekoiztetxe donostiarra, eta euren lana aitortu nahi izan du Donostiako Udalak.


Umeek debekatuta dute Debako liburutegian egotea, denboraren zati handienean

6 urtetik beherakoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute liburutegian egon Deban, eta 2 urtetik beherakoek zuzenean debekaturik dute. Bestelako neurri baztertzaileak ere jasaten dituzte. Ageriko diskriminazioak haurrak literaturatik aldendu baino ez ditu egiten, eta borroka luzea... [+]


Depresioarekin lotutako hainbat gene identifikatu dira lehenengoz, mundu osoko populazioetan

Dibertsitate genetikoaren ikuspegitik inoizko metaanalisi zabalena egin dute, depresioaren arriskuarekin lotutako geneak identifikatzeko. Horri esker, aurrez ezagutzen ez zituzten 700 aldaera eta 300 gene inguru aurkitu dituzte.


Migratzaileen aurkako ehiza abiatuko duela hitzeman du Trumpek, larrialdi egoera ezarrita Mexikorekin mugan

"Ameriketako Estatu Batuen gainbehera aldia amaitu da", esanez abiatu du kargu hartze ekitaldiko diskurtsoa Donald Trumpek. Besteak beste, trans eta pertsona ez-bitarren eskubideak deuseztatuko dituela hitzeman du, baita energia berriztagarrien aldeko politikekin... [+]


2025-01-20 | ARGIA
Otegi buru, “belaunaldi berri batek” hartuko du EH Bilduren gidaritza

EH Bilduk astelehen honetan abian ipini du mahai politikoa berritzeko barne prozesua. Zuzendaritzak zerrenda proposatu du. Arnaldo Otegik buruzagi izaten segituko du.


2025-01-20 | Julene Flamarique
Iruñeko Erorien Monumentua eraistea eskatu dute

Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]


2025-01-20 | Leire Ibar
Ortuzar prest agertu da EAJren buru izaten segitzeko

Abian da EAJren barne prozesua. Lehen fasea urtarrilaren 20tik otsailaren 2ra bitartean egingo da. Gaurtik aurrera, Ortuzarrek alderdiaren buru izaten jarraituko duen erabakitzeko aukera izango dute EAJko afiliatuek.


2025-01-20 | Julene Flamarique
Sunsundegiren aldeko manifestazioa: “Sakanan bizi eta lan egin nahi dugu”

Sunsundegik “produktua eta merkatua” dituela azpimarratu dute Altsasun eginiko manifestazioan. “Nafarroarentzat enpresa estrategikoa” izan daitekeela defendatu dute langileek, eta itxiera “aukera gisa ulertzen ez dutela” ziurtatu.


2025-01-20 | ARGIA
Nazioarteko eskuin muturrak inguratuta hartuko du presidente kargua Trumpek

Donald Trumpek asteleheneko 18:00etan (12:00ak Washingtonen) egingo dio zin AEBetako presidente izateari. Europako eta beste hainbat herrialdetako eskuin muturreko estatu buruak gonbidatu ditu inbestidura ekitaldira. Egun bakar bat lehenago emandako mitinean aurreratu duenez,... [+]


2025-01-20 | Leire Ibar
Su-etena indarrean, Israel eta Hamas hasi dira bahituak trukatzen

Igandetik indarrean da Hamasek eta Israelek nazioarteko bitartekaritzarekin adostutako su-etena. Lehen egunean 69 emakume eta 21 nerabe askatu ditu Israelek, horietako bederatzi adingabeak, eta Hamasek hiru israeldar. Gazara laguntza humanitarioko 630 kamioi ere sartu dira.


Eguneraketa berriak daude