"EUSKAL DEPARTAMENDUAREN INGURUAN ARINKERIA ASKO DAGO"


2021eko uztailaren 21ean
Z

ure curriculumean ageri denez, kargu eta ardura askotxoko politikaria zara. Nezakal munduan sortua, eta bertan ere berebiziko ardura duzuna. UDFko partaide zara aldi berean...
Nik kristau-demokratatzat jotzen dut ene burua. Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko (UDF) kidea naiz, alderdi honek ekonomiari lehentasuna ematen baitio, betiere giza dimentsioari kasu eginez. Gainontzeko alderdiek baino gehiago bilatzen du humanismoa nik uste. Ezkerrak bilatzen badu ere, gureak ekonomiako merkatu libre eta irekian eta gizabanakoaren defentsa egiten du. Ezaugarri hauek kristau erroetan aurkitzen dira.

Francois Bayrou, Alain Lamassoure... UDF batasunak Europa berriaren etorkizunean esperantza handiak jarriak ditu. Untzi berean zoaz zu ere?
Bistan da. Europako Parlamenturako Francois Bayrouren zerrendari sostengua ekartzen diot arrazoi sinple batengatik: lurralde honetako herritarrak hauta ditzan Europari dagozkion aferez soilik, eta ez frantses politikari buruzko aferez. UDFk Europari buruz duen ideia azaldu nahi du eta beren bozen berezitasuna entzunarazi, kristau-demokraziaren ildoan doan boza. Kristau-demokraziak betidanik defenditu du Europaren ideia, bere sorrerarik; ez da azken urteotako nahiera, historiak urratzera bultza gaituen ildoa da.

Euskal Herrira etorriaz. Orain pare bat urte, Bidaxune herriaren jatorriari buruzko eztabaida bat protagonizatu zenuen Iparraldeko prentsan. Bidaxune herriaren euskalduntasuna zalantzan jarri zenuen. Zergatik? Euskalduntzat (basque) edo gaskoitzat jotzen duzu zure burua?
Euskalduna batez ere. Modu bizi-bizian erreakzionatu nuen euskaraz erakutsiko zen gela bat ezartzearen aurka; ene komuneko eskola publikoan hain justu. Garai hartan esan nuen –eta ez dut justifikatu beharrik egun– euskararen irakaskuntza ez zela funtsez eginiko eskaera bat. Ongi ezagutzen dut zein zen gibelasmo hura. Hizkuntz guttitu bat ezin da garatua izan eskolan erakutsiz soilik ene ustez. Euskara bere inguru naturalean eta errealitate lokalarekin naturalki garatuko den ingurune batean erakutsi beharra dago. Hori ez da Bidaxuneko kasua, ene ustez.

Zergatik ez da Bidaxuneko kasua?
Aturri ibaiaren magalera dauden beste herri batzukin batera, Bidaxune Euskal Herriaren barnealdean dagoen herri diferente bat da, eta bere berezitasuna errespetatu behar da. Ene familia Bidaxuneko familia zaharrenetariko bat da. Euskal erroak ditut, eta gaskoiak ere bai. Badaude anitz hala ere, euskal erroak eta kontzientzia batere ez dutenak. Debatea mantendu zuten irakasle eta historialari haiek ez dira ene herrian bizi. Nik diferentziaren eskubidea errebindikatzen dut. Gure eskualde honetan errealitate ezberdinak daude, eta ohartzen naiz, ezberdinatasuna ez dela beti errespetatua izan pertsona horiengandik.

Bidaxune Euskal Herria bada ere, euskara erakutsi al izanen da etorkizunean, edo ez?
Guraso multzo handi batek, gehiengo batek, desiratzen badu euskarazko gela elebidunak irekitzea, bistan da, nik ongi hartuko dut ekimena. Prest nago eskaera berrikusteko. Elkarrekin bizitzea bilatzen dut. Aurreko eskaera, ene konbikzioa da, ez zegoen ongi funtsaturik.

Hitz egin dezagun Aturri inguruaren lurraldeaz, iraganaz eta etorkizunaz...
Aturri inguruko lurraldea, eskualdea, berezia da. Departamenduak sortu zirenean, Aturrri ibaia mugarritzat hartua izan zen. Landak eskualdearekiko muga bat altxatu zen; kulturaren garapenaren aurkako neurri bat funtsean. Pays de l'Adour edo Aturri herrialdean, Aturri ibaiaren ezker eta eskuinaldean, kultura, ohiturak, eta garapen ekonomikoak antzekoak dira. Herrialde honetan bi kultura bateratzen dira. Gaskoia kultur okzitanoaren barnean dago, lurralde zabala. Herrialde oso irekia eta tolerantea da, eta izaera hau ene herrian atxikia izan dadila nahi dut.

Ipar Euskal Herriko antolaketa eta garapenerako Eskema garatzen ari zarete. Aturri herrialdeko herriek eskema honen barruan ikusten al dute beren burua?
Lurralde honetan biltzen diren herriak eta komunak beren burua ikusten dute Euskal Herrian eta Landetan. Gainera, Baionatik are hurbilago diren herrietako bizilagunak are euskal herritarrak sentitzen dira; hori da eboluzio eta joera eta horretara moldatu behar dugu. Baiona hiriaren garapena Aturri ibaiaren eskuinaldeko herriekin eginen dela konbentzituta nago. Aukera aunitz zabalik da alde horretatik. Lur eremu zabala baita bertan, enpresak ezartzeko errazago, etxebizitza planak garatzeko merkeago. Nik bederen argi ikusten dut, Baionak lurralde horrekin bizitza komuna garatu behar du.

Eraman dadila aurrera, beraz. Zerk oztopatzen du?
Aturri herrialdearen garapena Ipar Euskal Herriaren garapenaren batera egin behar da, eta gainera gakoa ere badela uste dut. Ordea, bertako biztanleek ez dute `Euskal Herriarrentzako departamendu bat' delako debatea ulertzen.

Zuk ere ez?
Ez. Euskal departamendua, euskal identitate kulturalaren aldeko neurri administratibo eta politiko bat baita. Neurri kulturalak eta identitatekoak arazo administratibo eta politikoekin nahasten ditugu, eta ez da zuzena.

Jakina da ez zarela Euskal Departamenduaren aldekoa...
Ez naiz aldekoa, ideia horren aurka naiz. Departamendu honek ez baititu gure arazoak soluzionatuko, aitzitik, uste dut arazoak are korapilatuko dituela. Pertsonalki, eta hau ez da kontu politikoa, nire baitan zatiketa bat bezala biziko nuke Euskal Departamenduaren sorrera. Politiko gisa, berriz, egungo departamenduaren aurrekontua eta eskuduntzak ezaguturik, ez dut uste Euskal Herriak dituen arazoak soluzionatuko dituenik. Oraingo Kontseilu Nagusian ez dira hizkuntza, irakaskuntza edota azpiegiturak arautzen. Estatuak eta erregioak arautzen dute ekimen hauen kudeaketa. Hartaz, nik Ipar Euskal Herriaren garapena Europako erregioen garapenaren ildotik ikusten dut.

Departamendu propio baten ideia gero eta atxikimendu gehiago bereganatzen ari da, ordea. Udalerri gero eta gehiago alde paratzen ari da.
Ez da guztiz egia. Donibane Lohitzune nahiz Baionako Herriko Etxeak udal batzarretik kanpo espresatu dira. Herri handietako udal bozka horiek, ohiko batzar ofizialetatik kanpo burutu dira. Hautetsi askok ez du benetako engaiamendu bere gain hartu boz hori ematean. Boz horrek ez du balio, ene irudiko ez du hautetsien benetako sostengua ekartzen. Berriz diotsut, ene ustez, instituzio hori desfasatuta dago.

6.000 manifestari bildu ziren Baionan eta 10.000 bilduko duen manifestazio bat izan daiteke urte bukaeran...
Egia da aurreratze nabaria dagoela. Baina hori ez da aski esateko hemengo herritarrek Euskal Departamendu bat nahi dutela. 10.000 biztanle baino gehiago bizi gara Ipar Euskal Herrian. Baliteke egunen batean Euskal Departamendu bat egitea, eta hala bada, nik berarekin bizi nahit dut. Baina Euskal Departamenduaren aferan arinkeria gehiegi dago, eta ez du deus onik ekarriko.

Zergatik diozu arinkeria asko dagoela?
Lehen aipaturiko Eskema ekimenaren barnean, eremu, sail eta alor guztietako pertsona, herritar nahiz profesionalak ari gara lanean. Ezagutzen ditugunean gizarte honen barne bizitza eta elkarteen funtzionamendua, eta azken urteotan zer-nolako ardura eta erantzukizuna hartzen ari garen, erregioa, estatua eta Europarekiko, eta ikusten duzularik zein erraz planteiatzen den Euskal Departamenduaren afera, zein fite nahi den egin, bada, arinkeria eta arrisku handia dagoela diot.

Hautetsien Kontseiluaren presidentea zara, eta Lurralde Eskemaren baitan Hizkuntz Kontseilua sortzeko bidea zabaldu duzunetariko bat. Elkarte zenbaitek ez du berezko instituzio horren kudeaketa Euskal Kultur Erakundearen (EKE) esku uztea ontzat jo. Zein da zure iritzia?
Elkarteen lana berebizikotzat jotzen dut, eta aurka azaldu diren elkarte hauek oso garrantzitsuak dira. Badut uste eta inpresioa haatik, ezen soluziobide gisako bat aurkitzen dugunean, muturreko jokamoldeak dituzten zenbaitzuk gogaituak sentitzen direla. Hizkuntz Kontseiluaren txostena erabat geratuta zegoen, lur jota. Nik hartu nuen ardura, eztabaidatu, ahalbideak bilatzen entseatu, zeintzuk izan behar diren bere eskudantzak aztertu, eta handi-handika ados jarri ginen. Tamaina honetako plangintza bat ez da inprobisatzen egun batetik bestera. Erregioaren eskuduntzen markoan eraiki behar badugu Kontseilua, estatu eta erregioarekin batera negoziatu behar da bere antolaketa, egitura bat muntatu, eta juridikoki bere lekua hatzeman ere bai. Erregioko Kontseiluaren egutegi eta aurrekontuari lotu behar zaie, Erregioak dituen eskudantza eta beharretara egokitu behar dugu gure txostena. Soizu! EKErekin batera zabaldu dugun bide honen aurka azaldu izan banintz, elkarte horiek alde azalduko lirateke, ziur baietz!

Frantses Estatuak sinatu du Europako Hizkuntz Gutxituen ituna, baina zuhurtzia handiz? Noizko euskararen ofizialtasuna?
Nik Europako Ituna sinatzea nahi dut, eta osorik sinatua izan dadin. Itunak jarraikortasun eta eraginkortasuna izan dezan nahi dut, itxurakeriarik gabe eta artikulu guztiak gainera. Euskararen ofizialtasunaren alde nago, eta irakaskuntza estatuaren obligaziotzat jotzen dut. Europako Ituna osorik sinaturik, hori guztia errealitatea izatea espero dut

ATURRIKO EUSKAL GASKOIA
ATURRIKO EUSKAL GASKOIA
1954an sortu zen Bidaxunen, euskal kultura eta kultur gaskoia biltzen diren Aturriko lurraldean. Ezkondua eta bi seme-alaben aita. Laborari semea da, laborantzan aritua, eta Lur-Berri nekazal kooperatibako presidentea. Force Democrate (FD) alderdiaren kidea da, UDF batasunaren barruan biltzen diren alderdi kristaudemokrateetako bat. Europaren ideiaren aldeko frantses euskal-gaskoia.


Azkenak
Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”

Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]


Haur Hezkuntzako irakasleen %94 emakumeak dira

Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]


2025-04-24 | Gedar
Indarkeria matxistaren aurkako babesa: Hego Euskal Herrian, salatutako kasuen %31tan ez ziren neurriak hartu

Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.


Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu

Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]


Pertsonon datu-pribatutasuna ezbaian, delinkuentziaren aitzakian

Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.


2025-04-23 | Jon Torner Zabala
Madrilgo mugimendu ekologistan infiltratutako beste polizia bat atzeman dute

2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]


2025-04-23 | El Salto-Hordago
Arun Kundnani: “Arrazakeriak gizarteko baliabideen banaketarekin du zerikusia”

Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.


Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara

Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.


Ukrainarako “irtenbidearen” bila, edo ez?

"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]


2025-04-23 | Jon Torner Zabala
Gipuzkoako klub batean jokatzeko ez da derrigorrezkoa izango eskola kirolean parte hartzea

EAEko Auzitegi Nagusiak agindu ostean eskola kirolaren aurkako epaia berehala betetzeko, Gipuzkoako Diputazioak jakinarazi du erabakia "onartu eta errespetatu" egingo duela, helegiterik ez duela aurkeztuko, eta aurrez Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako kasazio... [+]


Herritarren kexuaren gainetik pasaz, aitzina doa Gatika-Cubnezais itsas azpiko kable elektrikoaren eraikuntza

Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]


2025-04-23 | Behe Banda
barra warroak
Unpopular opinion

Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]


Almidoitik eratorritako mikroplastikoak kaltegarriak izan litezke osasunerako

Almidoiarekin egindako plastiko biodegradagarrietatik sortutako mikroplastikoek saguen osasuna kaltetzen dutela ikusi dute esperimentu batean. Ikertzaileek ohartarazi dute ezinbestekoa dela bioplastikoen segurtasuna hobeto ikertzea, haien erabilera handitzen jarraitu aurretik,... [+]


Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan

Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]


Eguneraketa berriak daude