Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2025eko urtarrilaren 07an
«JAKOBINO ETA GIRONDINOEN ARTEKO DEBATEA BEHAR DUGU»
Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuna (UDF) alderdiaren lehendakariordea zara, Démocratie Libérale joeratik dimisionatu ondoren. Zer falta zaio Frantziako zentro-eskuinari, (UDF-RPR) ezker-anitzaren alternatiba bat osatzeko etorkizun hurbilean?
gaullismoa
Gainerako eskuinak, Fronte Nazionala (FN) alderdiak ere zer ikusia izan du horretan guztian azken urteotan...
Zerk eragin du Jean Mari Le Penen alderdiaren krisia, zure ustez?
Europako hauteskundeak burutuko dira ekainean. UDF eta RPR bereiz aurkeztuko dira. Zeintzu dira beren diferentziak eta zein zure asmoa UDFren baitatik?
Politika lokalera etorriaz, BAM distrituaren presidentea zara. Aglomerazio Erkidegoa izatera pasatuko da laster, fiskalitate bakarrarekin. Bere hautetsi propioak izatea proposatu zenuen ere bai. Zertan da afera?
Bere txikian ere, Ipar Euskal Herrian –BAM buruan buru– kostapartearen garapen azkarrak barnealdearen txirotzea ekar lezakeen beldurra dago...
Bide egite horretan aski al da Ipar Euskal Herriaren garapenerako Garapen Eskema deitua? Zein da honi buruzko zure balorazioa?
Pays
Departamendua aipatu duzu. Ez al duzu Ipar Euskal Herriarentzako departamendu baten beharra ikusten?
Europako erregioak aipatzean, Ipar Euskal Herriak Hego Euskal Herrira begiratzea da naturalena. Egitura komun bat izatea logikoena ere.
Horien artean Jean Pierre Chevenement barne ministroarenak. Ez dirudi begi onez ikusten duenik ere Donostia eta BAMen artean lantzen ari den euskal euro-hiria proiektua.
Euskal Departamendu baten gauzatzeak balkanizazio gisako bat ekar zezakeela ere esan da. Ez al da gehiegitxo esatea?
Lizarra-Garaziko akordioa Iparraldera zabaltzea hemengo politikan sartzea ote da? Hainbestekoa al da?
Euskal Departamendurik gabe, instituzio propio bat ontzat hartuko zenuke? Hizkuntz Kontseilua bere gain hartuko zukeena bederen...
Frantzia, askatasunaren seaska deitua, Europarekiko desfasaturik hatzematen dut nik.
Azkenik, zer deritzozu frantses sozialistek departamenduari buruz daramaten politika?
UDF zentroko alderdi bat da, eta RPR alderdiaren parte bat ere zentroan dago. Hortaz –Frantzian dagoen eraketa politiko dela-eta–, ez da ageri zentroko eta eskuineko alderdi bat modu argi batez. Dugun hauteskunde sistemak –bi itzuliko sistema– bi alderdi garrantzitsuak ezkerrean eta beste bi eskuinean izatera eramaten gaitu. Gainera,
gaullismoa
delako fenomeno bitxiagatik RPR jarri dugu beti eskuinean, eta gainerakoa bere ezkerrean. Funtsean, UDF eta RPR arteko ezberdintasun politikoak ez dira oso argiak. Hori bizitza politiko frantsesaren arazo handia da, aipatzen duzun ezker-anitzaren alternatiba izateko gainditu behar duguna.
Gainerako eskuinak, Fronte Nazionala (FN) alderdiak ere zer ikusia izan du horretan guztian azken urteotan...
Bai. FN alderdiak arazo zaila ekarri zuen frantses politikara, bere agintarien posizioa eskuin-muturreko botoemaileen posizioa baita. Nahiz jakina den FNk boto desesperatua, langabetuena eta Frantzia mundurantza zabaltzeak dakarren beldurren bidez lortzen dituela botuak. Alderdi biziki berezia da FN, eta begibistan denez, FNren hazkundeak rol zinez garrantzitsua jokatu du eskuinaren kaltetan eta ezkerraren garaipenean. Nolanahi ere, orain hiru hilabete FNren baitan izan den haustura oso izan da garrantzitsua eta horrek lagunduko du zentro-eskuin-anitza osatzen.
Zerk eragin du Jean Mari Le Penen alderdiaren krisia, zure ustez?
FNk zerabilen argudio pisuzkoena hauxe zen: «Gu beste alderdietatik ezberdinak gara. Gu herritarrez arduratzen gara, eta besteak politikakeriaz». Diskurtso hori, jakina, politikan ardurak ukan aitzin mantentzen ahal zuen. Politika egitean kontradikzioak jalgi dira bere baitan, bere aurkako prozesu juridikoak izan dira eta kontradikzio horietan alderdi klasikoek baino are okerrago –nolabait esanda– jokatu du.
Europako hauteskundeak burutuko dira ekainean. UDF eta RPR bereiz aurkeztuko dira. Zeintzu dira beren diferentziak eta zein zure asmoa UDFren baitatik?
UDFk RPRrekiko dituen alde nabarmenak Europa eta Europako erregioei buruzkoak dira. UDF Frantzia guztiz deszentralizatua eta Europa federalaren alde dago. RPR Frantzia zentralistaren alde –Frantzia jakobinoa– dago, eta hortaz ez da UDF bezain europazale. Europako hauteskundeetarako ene asmoa Francois Bayrou sustengatzea da. Bere zerrendan izanen naiz. Ni neu oso motibatua eta pasionatua nago Europako hausteskundeetarako lanetan. Europaren eraikuntza gure belaunaldi politikoaren eginbehar handienetako bat dela uste dut.
Politika lokalera etorriaz, BAM distrituaren presidentea zara. Aglomerazio Erkidegoa izatera pasatuko da laster, fiskalitate bakarrarekin. Bere hautetsi propioak izatea proposatu zenuen ere bai. Zertan da afera?
Parisko Asanblea Nazionalean indarrean dagoen legearen bitartez, hiri bakoitzeko bozkak baliatzea proposatu nuen BAMeko hautetsiak aukeratzeko. Legeak ez du hori posibilitatzen eta, antza, aglomerazio handietan baino ez dira eginen hauteskunde zuzen hauek. Gurean ez berehala behintzat, ez gara nahiko handiak.
Bere txikian ere, Ipar Euskal Herrian –BAM buruan buru– kostapartearen garapen azkarrak barnealdearen txirotzea ekar lezakeen beldurra dago...
Horixe da BAM kudeatzen dugunok saihestu nahi duguna. Gure proiektua Euskal Herriko Auzapezen Biltzarrera aurkeztua izan zen. Biltzar honek biziki ontsa ordezkatzen ditu Ipar Euskal Herriko laboral herriak. Gure aglomerazio proiektuak nolabaiteko partzuergoa proposatzen du kostaparte eta barnealdearen artean. Esaterako, BAMaren inguruan diren hogei herri –50.000 bizilagun– gure proiektura bildu ahalko dira, haiek hala erabakitzen badute.
Ekonomia nahiz turismo zein kultura eta informazio alorrean garatzen ari garen aglomerazioa oso hurbil dago barnealdetik; ireki dugun Internet gune komuna lekuko. Konbentzituak gara, barnealdea eta kostapartea elkarrekin garatu behar ditugula. Jende kopurua eta aberastasun handiena kostapartean izanda ere, kultur tradizioa eta izpiritua barnealdean aurkitzen dela kontziente gara. Beraz, aldi berean bide egin behar dugu.
Ekonomia nahiz turismo zein kultura eta informazio alorrean garatzen ari garen aglomerazioa oso hurbil dago barnealdetik; ireki dugun Internet gune komuna lekuko. Konbentzituak gara, barnealdea eta kostapartea elkarrekin garatu behar ditugula. Jende kopurua eta aberastasun handiena kostapartean izanda ere, kultur tradizioa eta izpiritua barnealdean aurkitzen dela kontziente gara. Beraz, aldi berean bide egin behar dugu.
Bide egite horretan aski al da Ipar Euskal Herriaren garapenerako Garapen Eskema deitua? Zein da honi buruzko zure balorazioa?
BAM distritua hasieratik dago «Euskal Herria 2.010» proiektuari atxikia. Niri dagokionez, Aurrekontuetarako ministroa izan nintzeneko gobernuak Ipar Euskal Herria
Pays
bezala ekarri zuen. Haren ondorioz, lurralde lege berria antolatua izan zen, eta hemengo alderdi politikoekin batera onartu zen Eskema deitua. Oso egokia iruditzen zait. Bistan da, luzerako proiektu bat da, Departamendua eta Erregioko instituzioekin batera landu beharrekoa.
Departamendua aipatu duzu. Ez al duzu Ipar Euskal Herriarentzako departamendu baten beharra ikusten?
Bi gauza honi buruz. Euskal Departamenduari buruzko eztabaida pozoindu da erabat Frantzian. Hasieran proposamen administratibo bat zena debate politikoa bilakatu da, anbiguoa. Nire ustez debatea ez da interesgarria, formula administratibo departamentala ez baita formula aktiboa. Frantses Iraultzaz geroztik departamendutan banandu zen Frantzia, orduko laboral lurraldera egokitutako formula izaki. Frantzia ordea, herrialde urbanizatua bilakatu da. Gaur egun, hiri-aglomerazio eta erregioen inguruan antolatu behar dugu Frantzia. Departamenduaren formula zaharkitua geratu da.
Europako erregioak aipatzean, Ipar Euskal Herriak Hego Euskal Herrira begiratzea da naturalena. Egitura komun bat izatea logikoena ere.
Egitura komunetako bat –eta izan daiteke gehiago ere– Baionako Ituna da. Europako arazoetarako ministroa izan nintzenean, negoziatu eta sinatu nuena; egun indarrean dagoena. Oso garrantzitsua, bai sinbolikoki bai juridikoki. Itun honek kolektibitate publiko frantsesak kolektibitate espainolaren barnean modu juridiko batez parte hartzea ahalbideratzen du, eta alderantziz. Bere lehen aplikazioak Irun-Hendaia-Hondarribia herrien arteko partzuergoa ekarri du. Hori muga alde honetatik ikusita, benetako iraultza bat da. Horren lekuko zenbaiten aldetik izan diren erreakzioak.
Horien artean Jean Pierre Chevenement barne ministroarenak. Ez dirudi begi onez ikusten duenik ere Donostia eta BAMen artean lantzen ari den euskal euro-hiria proiektua.
Nik bai ordea. Ene egiteko politiko guztietan mugak haustea izan da ene xedea. Bidasoako mugaren eraispenean parte hartu dut, Frantzia Shangai deritzan akordioan sartzen lagunduz. Honen bitartez kendu zen pertsonen kontrola mugetan. Geroztik, Baionako Ituna, BAM eta Gipuzkoaren arteko euskal euro-hiriaren proiektua gauzatzen lagundu dut, eta gainera diot, oso gustura egiten dudala.
Euskal Departamendu baten gauzatzeak balkanizazio gisako bat ekar zezakeela ere esan da. Ez al da gehiegitxo esatea?
Nik uste dut beldur horiek gainditzeko tenorea heldu dela. Hegoaldeko bake prozesuari aiduru nago. Egiten ahal dugun hoberena da alde bat bestearen aferetan ez sartzea. Eta hala izanik ere, bake prozesuaren ondorioen zain egon gabe, gure harremanak aitzina joan behar dira. Eta hori egiten ari gara eusko euro-hirian. Moneta bakarreko eta mugez gaindiko Europa egiteko gure arteko bizitza erraztu behar dugu, beldurra uxatuz, baina betiere demokraziaren izpirituan eta gizabanakoaren eskubideak errespetatuz.
Lizarra-Garaziko akordioa Iparraldera zabaltzea hemengo politikan sartzea ote da? Hainbestekoa al da?
Zenbaitetan Hegoaldeko nazionalistak Iparraldeko aferetan sartzen dira. Hemengo debate politikoan eragiten dutenean gainera, hemengo hiritarren izpirituan kontrako eragin bat sortarazten dute, zinez. Ez dakit hainbesteko ote den, baina Lizarra-Garaziko partaide diren indarrek akordioa ez dadila krispazio sortzeko izan lan egin behar dute. Badaude, elkarrekin aritzeko bideak, eta partaide naiz horretan. Ordea, hasten bagara esaten Iparraldean ditugun arazoak Hegoaldean dituztela soluziobidea, ez. Baditugu puntu edota arazo komunak, baina funtsean guk geure arazoak ditugu, eta nork bere arazoak soluzionatu behar ditu. Esaterako, ni ez naiz Baiona edo Angeluko aferetan sartzen, nahiz finean elkarrekin lan egitea xede dugun. Era berean, BAM eta Gipuzkoako Diputazioa proiektu komun bat ari gara lantzen, baina ez gara sartzen Diputazioaren aferetan, ezta bera gurean ere.
Euskal Departamendurik gabe, instituzio propio bat ontzat hartuko zenuke? Hizkuntz Kontseilua bere gain hartuko zukeena bederen...
Belgiarren exenplutik ikasi behar dugu nik uste, eta berezi zer den antolatze politikoa eta linguistikoa. Gure estatus kultural eta linguistikoa ez dugu osatua. Nahiz badugun EKE eta herrien arteko sindikatu bat, euskararen ezagutzaraino joan behar dugu. Horretarako Frantziak Europako karta delakoa sinatu behar du. Gobernuan izan nintzen bitartean karta sinatzeko aurkeztu nuen, nik neronek konpartitzen ez ditudan argudio juridikoengatik errefusatua izan zena. Anartean, modu praktiko batez, gauza konkretuak aitzina eramaten saiatzen naiz. Internet gune komun bat zabaldu dugu BAM eta Donostia artean, informazio eta zerbitzua eskaintzen duena Hegoalde eta Iparraldearen artean, eta euskaraz egin ere. Urrunago joan behar dela? Ados.
Frantzia, askatasunaren seaska deitua, Europarekiko desfasaturik hatzematen dut nik.
Europan bi kontzepzio historiko ezberdin politikoak dira. Estatu multinazionalaren tradizioa eta eskubide kolektiboak ezagutzen dituena, eta tradizio uninazionalak eta gizabanakoen eskubideak baino ezagutzen ez dituena. Frantziak bigarrena ezagutu du orain arte. Frantzia herritarren eskubideen deklarazioa sortu duen herrialdea da. Iraultzak jende guztia maila berean jarri zuen, eta bi mendeen ondotik, guk egiten dugun akatsa, berdintasuna –égalité– eta uniformitatea nahastea ote den nago. Jakobinista eta girondinoen arteko debatea bizkortu behar dela uste dut.
Azkenik, zer deritzozu frantses sozialistek departamenduari buruz daramaten politika?
Euskal sozialistek gaizki jokatu dute abertzaleekiko. Bigarren aldia da dagoeneko. Mitterrandek erabili zuen demagogia kritikatu nuen jadanik bere garaian. Politikan dena da zilegi. Departamenduaren alde edo kontra egon zaitezke, baina ezin da jendearen izaera eta sentimentuekin jolasean ibili
EUROPARI BEGIRA
1944 sortu zen Pauen. Jatorriz biarnesa eta euskal herritarra adopzioz. Euskal Herrian ez dago bera bezain goian ibilitako politikorik: Europako arazoetarako eta aurrekontuetarako ministroa izana da zentro-eskuineko gobernuetan, baita eurodiputatua ere. UDFko lehendakariordea da, baina betiere alderdi honen lemari atxikia. UDF alderdi demokrata liberala izaki, eskuinera lerratzearen kontra dihardu.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
#3
Gorka Bereziartua
#4
Nagore Zaldua
Azkenak
2025-01-07
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Gazteen soldata %10 igo den heinean, prezioak %31 garestitu dira 2010etik
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 18 eta 34 urte bitarteko gazte soldatadunen hileko batez bestekoak lehenbiziko aldiz gainditu du 1.500 euroko langa. 2010arekin alderatuta, ordea, 142 euro besterik ez da igo.
2025-01-07
Leire Ibar
‘Behin betiko’ lelopean egingo du Sarek urtarrilaren 11n Bilboko manifestazio nazionala
Konponbide prozesuari eta etxeratze prozesuari behin betiko amaiera emateko aldarrikatuko dute, eta euskal preso behin betiko etxean nahi dituztela. Laguntza ekonomikoa jasotzeko Bizumkada Nazionala ekimena jarri dute martxan.
2025-01-07
ARGIA
Robert Hirigoien hil da, Herri Urratsen sortzaileetakoa
Urtarrilaren 4an hil zen Robert Hirigoien euskaltzalea (Larresoro, Lapurdi, 1944). Ostegunean eskainiko diote azken agurra, jaioterrian (10:00etan). Herri Urrats festaren sortzaileetako bat izan zen, baita Lapurtarren Biltzarraren, Kanboko ikastolaren eta euskara eta euskal... [+]
.jpg)
2025-01-07
Leire Ibar
Baztango Batzar Nagusiak elkartasuna adierazi die Aroztegiko obra gelditzeagatik auzipetutako zazpi herritarrei
Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazi eta absoluzioa eskatzeko mozio bat onartu du Baztango Batzar Nagusiak. Urtarrilaren 2an egindako bileran, mozioaren aldeko bozketan aldeko 25 bozka, kontrako bi eta hiru abstentzio izan dira.
2025-01-07
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Ultraeskuinari proposatu diote gobernua osatzeko Austrian, hesia ezarri ziezaioketen arren
Irailean egin ziren hauteskundeak eta aise nagusitu zen FPÖ alderdia, botoen ia %30 eskuratuta. Bazen aukera ultraeskuinari hesia ipintzeko, baina ez dira ados ipini demokristauak eta sozialdemokratak.
Laborantza bozen usaina
Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]
2025-01-07
Jon Torner Zabala
Autobus zerbitzua zabaldu dute Ipar Euskal Herrian, mugikortasuna hobetzea helburu
Urtarrilaren 6az geroztik autobus linea berriak daude Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Halaber, zerbitzuen maiztasuna ere hobetu da, Euskal Hirigune Elkargoko Mugikortasun Sindikatuak eta RATP konpainiak elkarlanean bultzatutako egitasmoari esker. Bestetik, 12 urtez... [+]
.jpg)
2025-01-07
Leire Ibar
Barakaldoko hilketa matxista salatzeko asteartean mobilizazioak antolatu dituzte
84 urteko andrea erail zuen bere semeak urtarrilaren 3an euren etxebizitzan. Kolpeka hil zuela azaldu dute zenbait iturrik. Astearte arratsaldean egingo dira elkarretaratzeak Barakaldon eta Euskal Herriko lau hiriburutan.
2025-01-07
Gedar
Beste eraso arrazista bat Miarritzen
Uber gidari batek jasan zuen erasoa: bortizki jo eta irain arrazistak egin zizkion bezero gazte batek. Baionan eta Arrigorriagan ere izan dira eraso arrazistak berriki.
2025-01-07
Mikel Aramendi
ANALISIA
Itsasontzigintzaren itzal luzea ageri da Hego Koreako krisian
Hego Koreako krisia autoktonoa ala inportatua ote zen galdetzen nion neure buruari duela hilabete hura sutu zenean. Baretu ez baizik mindu egin denez auzia, batere argi ez dudan erantzunaren bila jarraitu beharko dugu. Geografikoki urrutiko kontua bada ere, oso gertuko ondorioak... [+]
2025-01-07
Mikel Garcia Idiakez
Errege Magoen desfilean zati lasaiak tartekatu dituzte, autisten elkarteek aldarrikatuta
Dezibelio eta argiztapen muturrekoak ohiko diren makro-ikuskizunen eta makro-estimuluen garaiotan, autismodun haurren bueltako elkarteek aspalditik egindako eskaera zabaltzen ari da pixkanaka, baita Errege Magoen desfileetan ere: ez musika, ez argiztapen, ez abiadura... [+]
2025-01-06
Jakoba Errekondo
Elkarren beharra bizitzeko
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Eguneraketa berriak daude