LANGABEZIAREN AURKAKO KONGRESUA, MAMIRIK GABEA

Nazioarteko adituek, enpresariek eta administrazioak lanaren etorkizunaz eztabaidatu asmo zuten martxoaren 9tik 12ra bitartean Bilbon burututako kongresuan. Alta, mamirik eta imajinaziorik gabeko kongresua gertatu zen. Honek, datozen bilkuretarako, gogoeta egitera bultzatu behar lituzke antolatzaileak –Club de Roma eta Unesco Etxea–.
«

Eztabaida

» horietan, bakarrizketa aspergarriak asko, langabezia murrizteko eta enplegua areagotzeko «

proposamenak

» aditu ahal izan dira. Eztabaida hauek «

enpleguaren arazoa, lanaren etorkizuna

»ri buruzko Orio Garini eta Patrick M. Liedtkeren txosten nagusia izan dute abiapuntu.
Txosten honek hiru ardatzetan oinarritzen zuen bere estrategia. Lehena: gaur egun merkatu librearen ekonomiak ezartzen duen lan mota ez den aukerarik ez da aintzat hartzen. Bigarrenik, kontraprestaziorik gabeko laguntzen desegitea aztertzen du. Hartara, egun bolondresek egiten dituzten lanak –zaharren eta haurren sorospena, inguruaren zaintza...– langabezian dauden pertsonek egingo lituzkete, horregatik ordainduak izanik. «

Ezer ez egiteagatik langabezi saria eman beharrean, egungo laguntza soldatan bilaka dadila

». Hirugarren ardatzak pixkanakako erretiroa aztertzen du. Apurka lan kopurua gutxitzen joango litzateke, langilea egoera berrira egokituz.

ETEKINAREN BERRINBERTSIO SOZIALA.

Txosten marko horretatik abiatuz, langabeziari aurre egiteko hainbat proposamen luzatu da. Bi nabarmenduko ditugu. Bata, Arrasateko talde kooperatiboaren enplegu sortzea duelako abiapuntu; eta bestea, indarrez sartu diguten ideologia neoliberal tradizionalean kokatzen delako.
Ereduzko proposamenetako bat Mondragon Corporación Cooperativako (MCC) presidente Antonio Cancedok egindakoa da. Enpresa handiek jarraitu beharko luketen proposamena da, baina hauen egungo irabazizko planteamenduak –zeinetan benetako inbertsioak, lana sortzen dutenak, finantz-operazioen pean dauden– aldatzea eskatzen duena.
42.000 langile dituen enpresa taldea zuzentzen duen Cancedok lanaren eztabaida lanegunaren murrizketan oinarritzea kritikatu zuen. Laguntza publikoa lanpostuak sortzera bideratu behar dela esan zuen, eta ez lanorduak murrizteko programak ordaintzera. Enpresek langabeziaren aurka konpromisorik ez dutela frogatzeko, Cancedok zera esan zuen: «

enpresa batek bere plantila murrizten duenean, bere akzioek gora egiten dute burtsan

». MCCk, 900.000 milioi pezeta inguruko (5420 milioi euro) fakturazioarekin, 1998an soilik 70.000 milioi pezeta inbertitu zituen.
MCCko presidenteak bere taldea jarri zuen adibidetzat, oinarrizko helburuen artean etekinaren berrinbertsio soziala eta enpleguen sortzea duelako. «

Guretzat enplegua konpromiso bat da eta ez beste faktoreen ondorio bat

». Honen haritik, Cancedok esan zuen 1995az geroztik 14.000 langile berri sartu direla berak zuzentzen duen enpresa taldean.
Ikuspegi neoliberal eta kapitalistago batetik, OCDEko espainiar enbaxadore Jose Luis Feito kalte-ordainak merkatu, langabezi laguntzak aldatu eta lan kostuak murriztearen alde agertu zen. Malgutasuna jo zuen lanaren desegitea mugatzeko irtenbidetzat. «

Beharrezko malgutasuna

» lortzeko lan kostuen murrizketa –batez ere koalifikazio baxuko langileentzat– proposatu zuen. Kaleratzearen baldintzak aldatzea eskatu zuen «

ez soilik kalte-ordainen kostuan, baita arauan ere

». Langabezi-sariari dagokionez, Feitok «

egitura zentzukoago bat

» proposatu zuen, «

eta ez dadila saria kobratzea lan bat onartzea baino errentagarriagoa izan

».
Langileen prestakuntza, birziklapen profesionala, gazteen artean zaletasun enpresarial berrien eratzea, imajinazioa eta arriskua dira, besteak beste, Bilboko kongresu pobre horretan entzun diren kontzeptuak. Honi guztiari, euskal eta espainiar administrazioek lanastearen murrizketaren edota ordezkapen kontratuen inguruan dituzten proposamen ezagunak gehitu behar zaizkio

Enpleguaren aldeko hitzarmen sindikal europarrerantz

Europako sindikatuek milioka pertsonari eragiten dion (1.300 milioiri garatzen ari diren lurraldeetan, 35 milioiri OCDEko estatuetan) langabeziari irtenbideak bilatzeko europar mailako egitasmoak garatu behar direla uste dute. Hori ondoriozta daiteke Bilboko kongresuan Europako Instituzio Sindikaleko zuzendari Reiner Hoffmannek esandakoak jakin eta gero.
Hoffmannen ustez, moneta batasunaren eta politika fiskal eta ekonomikoen bateratzearen ondorio logikoa Europako Batasuneko herrialde guztiak engaiatuko dituen lanaren aldeko egitasmoetan aurrera egitea da. Proposamen honek herrialdeen artean elkarrizketa soziala bultzatzea ekarriko luke. Bere ustez, Europako Batasun mailako patronal eta konfederazio sindikala erronka berriei aurre egiteko eta langabeziari irtenbideak bilatzeko mahai baten inguruan jesarri daitezke.
Buruzagi sindikal honek uste du lanegunaren murriztea neurri bat gehiago baino ez dela, baina langabezia geldiarazten lagun dezakeena, «

beti ere legez inposatzen ez bada, irtenbide txartzat hartua izan daitekeelako

». Sindikatuak handinahia azaldu behar dutela uste du, eta asteko 37 orduetatik (Europako batez bestekoa) 32ra jaitsi, era honetan lau lanegunetara igaroz, langileen erakundeen konfederazioak (CES) onartu bezala. Neurri alternatibo bat ere azaldu zuen: laneguna bizitza laboralean neurtu (70.000 ordutakoa da egun) eta 50.000ra arte jaitsi.
Murrizketa hori martxan jartzeko zenbait neurri har daiteke. Reiner Hoffmannen ustez, bata «

aldez aurretiko erretiroa fasetan

» zatitzea da, 60 urte betetzean lanegun murriztu batekin tartekatuz. Neurri hau emakumeek gero eta gehiago darabilte. Bestea, prestakuntza eta birziklapen profesionalari denbora bat eskaintzea. Alemanian denbora tarte honek bizitza laboraleko hiru urte bete ditzake. Eskandinabiako ordaindutako baimenen eta urte sabatikoen eredua ere hor dago

Testigantza hutsezko euskal enpresa proposamena?

Datorren urtean mundu osoko euskal enpresariak, bertakoak eta diasporakoak, bilduko lituzkeen balizko kongresua izan da martxoaren 9tik 12ra burutu den kongresuan azaleratu den proposamenetako bat.
Boluntarista ala ez, testigantzazkoa ala ez, proposamena euskal arbasoak dituen enpresari estatubatuar batek bota du, Ray Aspirik. Eta ez du bota bakarrik, Bilboko bere egonaldia aprobetxatuz, hainbat euskal instituzio eta enpresa elkarterekin egon da proposamena errealitate bihurtzeko asmoz.
Estatu Batuetan azken urteetan 1.500 lanpostu eragin dituen hainbat enpresa txikiren sortzaile, Ray Aspirik bere proposamena potentzialtasun handikoa dela uste du, «

euskal herritar gehiago baita Euskal Herritik kanpo bertan baino, horien artean euskal munduarekin identifikatzen diren euskal jatorriko enpresari asko

». Aspiriren ustez, mundu mailako sare hau sortzeak «

aukera imajinaezinak

» eskain ditzake elkarrekin negozioak egiteko.
Enpresari honek proposamenaren bideragarritasuna Txinaren aurrekarian oinarritzen du. Bere ustez, «

txinatar enpresariek, 60 herrialdetan zehar txinatar jatorriko 57 milioi pertsona daudela baliatuz, badaramatzate zenbait hamarkada elkarrekin negozioak egiten

». Txinatar enpresariek kongresu bat egin zuten, non munduan zuten presentziari buruzko base informatiko bat egitea erabaki zuten, eta horren ondorioz «

gaur egun Indonesia, Filipinak edota Malasian, txinatarrek, biztanleriaren % 2 edo % 3 soilik izanda ere, fakturazioaren % 50-80 dute bere gain

».
Zein harrera izango du proposamen honek euskal instituzio eta enpresarien artean? Testigantza hutsezko keinu batean geratuko al da? Posible al da egiazki munduan dauden euskal enpresarien arteko sare bat eratzea? Balioko al luke enplegua sortzeko? Ala, aitzitik, zenbait euskal enpresari pribilejiaturen negozioak loditzeko balioko du? Oraindik goiz da jakiteko. Denbora lekuko. Anartean, proposamena hor dago, beste ezer baino testigantzazkoagoa irizten diogun proposamena