EUSKALKIAK ETA BATUAREN ARTEKO ZUBIA ZUTITU NAHI

  • izenburu duen liburua izkiriatu berri dute. Herriko euskalkia eta euskara batua uztartzea du xedetzat bi euskal filologoen idazki honek.

2021eko uztailaren 19an
Joan den asteko egunkarietan, euskarazko liburuen ranking-a aipatzen den tartean, fikzioa ez direnetan gehien saldu den liburutzat hartzen zen Eneka Maiz eta Iñaki Mundiñano etxarriarren «Etxarrieratik Sakanerara» idazkia. Honen berri emanez ekin genion solasaldiari. Hortaz, haiek horrelakorik jakin bazekitela zioten, bainan zenbat saldu diren, kopuru zehatzetan, gustatuko litzaiekeela jakitea, bai. «

Herrian eta zonaldean dexente saldu dela esan digute, besterik ez
», azaldu zuen, bada, Mundiñanok.
Hartara, bi idazleen euskaltzaletasunak ikasketa berdinak burutzera eraman zituen, bat bertzearen atzetik. «

Herriko euskara taldean elkar ezagutu genuen. Gero, Enekak euskal filologia ikasi zuen. Eta bere atzetik, nik ikasketa berdinak egin nituen
», argitu zuen, berriz ere, Mundiñanok. «

Bai, nik bukatu eta hurrengo urtean hasi zinen zu
», zehaztu zuen Eneka Maizek. Alabaina, zonaldeko euskalkia aztertu eta euskara batuaren arteko loturak zehaztea helburutzat duen liburua idazteko asmoak «Guaixe» aldizkariarekin eman zituen aitzineko arnasak, aditzera eman zutenez: «

1991. urtean sortu zen Sakana aldeko «Guaixe» herri aldizkaria, eta euskalkietan idazteko erabakia hartu zen hasiera hasieratik. Noski, bakoitzeko berri emaleak ahal zuen bezala idazten zuen, nahi zuen bezala batzutan, eta oinarrizko arau batzuk zehaztea beharrezkoa zela ikusi genuen
», azaldu zuen Iñakik. Lan honetan, arras onuragarriak agertu zitzaizkien gainera ikasketa garaian egin zituzten zonaldeko euskararen azterketa sistematikoak, filologikoak edo dialektologikoak. «

Honi guztiari izaera dibulgatiboago bat, praktikoagoa eta herritarragoa ematea zen, beraz, hurrengo urratsa eta horrela sortu zen liburua
».


ZUBI HIZKERA.

Sakana aldeko euskara zubi hizkeratzat jotzen da. Izan ere, ez da bete betean mendebaldeko euskalkian, erdialdeko euskalkian edo nafarreran sartzen; horietako guztietako zenbait ezaugarri bere egiten baititu. Honetan bat datoz filologo biak: «

Bonapartek egindako euskalkien sailkapenean, Gipuzkeran sartu zuen. Dena den, Zuazoren azkeneko banaketaren arabera, zubi euskalkien multzoan sartuko litzateke Sakana aldekoa. Nafarreratik zerbait badugu, gipuzkeratik berdin, eta mendebaletik ere. Honexegatik, zubi hizkera da, dudarik gabe, bertako euskalkia
».
Alta, egia da zonaldeko herri ezberdinetan euskarak egun duen egoera ez dela antzekoa. Zenbait herri arrunt euskaldunak diren moduan, izan badaude bertze batzuk erdaldunak direla gehiago. Honen inguruan, horrelakoa zen Enekaren mintzoa: «

Arbizu herri euskalduna da eta bertako euskalkia bizi bizirik dago. Altsasun berriz, jatorrizko hitz egiteko modua ia kasik galduta dago. Horrela, UEMAn sartzeko moduko herriak daude batetik, baina bestetik, erabat erdaldunak direnak ere
». Ondorioz, hau ere kontuan hartu dutela liburuan agertzen dituzten ereduak ezartzerakoan erran zuten: «

Ziorditik Irurtzuneraino hedatzen da Sakana eta tarte horretan aldaketak oso nabarmenak dira
».


HELBURUA.

Liburuaren atzekaldean dagoen oharrak ederki asko agertzen du zein den lan honen xedea: Herriko hizkeraren eta euskara batutzat jo ohi denaren arteko zubi-lana egitea, herriko hizkera euskara estandarrean txertatzeko asmoz. Horrela, batua eta euskalkiaren arteko aukeran «

guk erdi bidetik jo dugu
», azpimarratu zuten idazleek. Batua ala herri hizkeraren arteko eztabaida antzua dela euren aburuz, aspaldian gaindituriko eztabaida izanik, eta horregatik «

batuaren defendatzaile porrokatuak garen moduan, euskalkien alde ere egiten dugu
», erran zuten. «

Biak uztartzen baditugu askoz hobe. Batuak euskalkiez aberastu behar du, hornitu, eta bide berdinean, euskalkiak batuarekin jantzi
», erantsi zioten aurrekoari.
Hargatik, Etxarri Aranazko euskaratik abiatu dira liburuak duen lehendabiziko zatian, ezaugarri nagusienak aipatuz, «

ahalik eta modu errazenean, jendeak uler dezan
». Baina, bigarren zatian, eta uztartzeko nahi honekin, Sakanako euskara batua dute aztergai, «

hemen egiten den euskara ere batua dela erakusteko asmoz. Kontuan hartu behar da kulturalki Gipuzkoarekin lotuago gaudela eta ondorioz, gipuzkeraren alde egiten dugula askotan, ustez, nolabait, bertako hitz egiteko modua batua ez dela. Hau ere agertu nahi dugu liburuan, biak direla erabilgarriak
».
Goiburukoak azaltzen duen bezala, etxarrieratik sakanerara egin dute bidea, bizkitartean zenbait geldialdi egin badute ere: Etxarriko etxeen izenak agertzen dira, hiztegia, zenbait marrazki haurtxoen egoteko moduak agertuz, `tripegua' kasu, buruz gora etzanik daudela adieraztearren... «

herritarrarengana hurbiltzeko guztia
», idazleen irudikotz. «

Gustatuko litzaiguke gainera, jendeak bide honi eustea, erdiko bati, hizkuntza bera aberasten baitugu
», erantsiz azkenekotz


Azkenak
Sail Ofiziala. 8.eguna
Sinets nazazu


Elon Muskek bilatzen ditu Trumpen botoak AEBetako estatu giltzarrietan

Munduko gizon aberatsenetakoa den Elon Muskek bultzatzen du America Pac ekimen politikorako batzordea, The Guardian-ek jakinarazi duen arabera. Bere zeregina da AEBetako hainbat estatu giltzarritan Donald Trump-entzat botoak biltzea.


700 hildakotik gora Libanon eta Israelen lurreko erasoa gero eta gertuago

Israelek jarraitzen du Libanoko hegoaldeari eta Beiruteko hainbat auzori airez eraso egiten eta, nazioarteko eragileen deiak gero eta handiagoak badira ere, oraingoz ez da su-etenerako aukerarik ikusten.


2024-09-27 | Gedar
Palestinako Agintaritzak erresistentziaren kontra betetzen duen lana salatu dute berriz milizianoek

Palestinako Agintaritzaren segurtasun-indarrek rol aktiboa dute erresistentziako kideen kontra: jazarpena, lapurretak, boikotak eta abar aipatu dituzte, beste behin ere.


Anglosaxoi hitza arrazista da?

Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]


Victoria Woodhull, lehen hautagaia

New York, 1970eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]


2024-09-27 | Ahotsa.info
Urtarrilaren 11n izanen da presoen etxeratzeko ohiko hitzordu nazionala Bilbon

Datorren urtarrilaren 11n Bilbon Sare Herritarrak deitutako mobilizazioaren leloa “Behin betiko konponbidea” izanen da, eta urtero bezala milaka lagunen babesa espero du Sarek.


2024-09-27 | Eneko Atxa Landa
Donostia Zinemaldia 7.eguna
Bikaintasun esplikagaitza, berriz


Zaintza eta euskara: “Korapilo handia” askatzeko tresnak bilatzen

Euskalgintzaren Kontseiluak Zaintza eta euskara. Sareak eraikitzen jardunaldiak egin ditu irailaren 26an, Donostian. Idurre Eskisabelek, Kontseiluaren idazkari nagusiak, lehen hitzaldian adierazi du “urgentziazkoa” dela gaiari heltzea. Jardunaldien helburua ez da... [+]


2024-09-27 | Euskal Irratiak
Amaia Fontang
“Hau da etorkinen geroa gobernu berriarekin: kontrola, kanporaketak eta kriminalizazioa”

"Segurtasun gehiago, inmigrazio gutxiago". Bruno Retailleau barne ministro frantsesa argi mintzatu da, kargua hartu berritan. Etorkinen gaineko kontrola azkartu nahi du Michel Barnier lehen ministro eskuindar-kontserbadorearen gobernuak, eta jada Retailleauk aitzinatu... [+]


Eguneraketa berriak daude