NAGEL "BIDE BAZTER": ETIKETARIK GABEKO ARTEA

  • ikusgai dira apirilaren 24a bitarte Donostiako Koldo Mitxelenan, «Bide bazter» izenburupean. Beruna, beira--zuntza, olioa, poliesterra edota zinka topatuko ditu bertaratzen denak. Eta guztien nahasketan gizaki, animalia eta objetuak. Forma horien atzean artistaren ideiak daude. Atzean baino, gainean. Formak bitarteko besterik ez baitira.
Esan dezagun, horretarako garaia heldu baita, lehendabiziko argia ikusi zuen hiri berean bizi dela N. jaun artista: pipiño-saldo bat bezain langilea da hiria, eta esne usaina du, kaktusaren esnetan sortutako basamortuko hiri hark bezalaxe». Anjel Lertxundiren

N. jaun artista
Andres Nagel da eta

esne usaina
duen hiria, berriz, Donostia, bertan 1947an jaio baitzen eta egun bertan bizi eta lan egiten baitu Nagelek.
1968an bere lehen erakusketa zabaldu zuenetik hona, etengabe aritu da erakusketak egiten mundu osoan zehar. Azkena bere jaioterrian, duela bizpahiru aste zabaldu zen eta apirilaren amaiera aldera arte izango da zabalik. «

Egunero ari zara lanean, baina erakusketa daukazunean akordatzen dira zutaz
» eta «

erakustea guk dugun madarikazioa da
» esaldiak artistak berak esanak dira eta, hala ere, gustura ageri da Koldo Mitxelena Kulturunean zabalik duen erakusketarekin. «

Koldo Mitxelenako espazioa zoragarria da, lanek arnasa hartu dezakete
». Normalean, artista baten lanak, izkina batean, beste obra batzuk jaten dutela, erakutsi ohi direla-eta kexu da Nagel.
Gustura dago, era berean, Anjel Lertxundi idazleak bere obraren inguruan idatzitakoarekin. Ana Salaberria Koldo Mitxelenako kideak, «Fuera de servicio-Bide bazter» erakusketa honetarako katalogoa osatzeko, gaztelerazko sarrera testuaz gain, beste testu bat behar zela erabaki zuen, testu literarioa eta euskarazkoa gainera. Emaitza Anjel Lertxundiren «Muga-mugako zirriborroak. (Edo pipiñoen aurkako kanpaina baten lehendabiziko zirriborroak)» testua izan da. Artistari testuko pasarteren bat aipatu eta «

Andu oso indiskretoa da
» bota du, barrez, eta geroxeago beretzat ohore handia dela aipatu du, oraingoan serio. Oriotar idazleak lorategiko behia, esnea darion kaktusa, auzoko Pipiñomari, artistaren estudioa eta postaria ditu hizpide, modu horretan, zeharka bada ere, Nagelen mundua azalduz eta baita, nolabait, kritikoen eta publikoaren mundua ere.
Orain arte, jende ugari bildu da erakusketa honetara. «

Lanean ari naizenean bost axola zait jendeak nire lanari buruz zer pentsatzen duen
» bota digu artistak, baina publikoa horrelako erakusketetara joatea garrantzitsua dela dio aurrerago. Oso pertsona gutxik ulertzen du artea, Andres Nagelen esanetan, baina «

ez da beharrezkoa ikusleak artea ulertzea obra batekin konektatzeko
». Eta konexio hori erakusketetara maiz joanda, lan ugari ikusita, lortzen omen da.


IDEIA FORMEN GAINETIK.

KMko erakusketa honetara hurbiltzen denak, animaliak topatuko ditu, objetuak, pertsonaiak, gorputz-atalak, paisajeak... Pintura eta hiru dimentsiotako prozedurak nahasturik aurkituko ditu, materialak bezala: beruna, burdina, beira-zuntza, olioa, poliesterra, zinkak, altzairua... Muntaia, collagea eta konbinaketa dira nagusi Nagelek 90eko hamarkadan buruturiko lan bilduma honetan. Baina formak bitarteko soilak dira egilearentzat, ideia azaltzeko bitartekoak. Horrek ez du esan nahi teknika baztertzen duenik. Alderantziz, oinarri teknikoa garatzea ezinbestekotzat jotzen du, modu horretan, ideiari mugarik ez jartzeko, artistak ideia traba teknikorik gabe azaleratu dezan. «

Azkenean balio duena ideia da, koadro bat beste batengandik desberdintzen duena ideia da, planteamendua. Horren faltan, artista baten koadro guztiak, irudi desberdinak izanik ere, berdinak lirateke
».
KM Kulturuneko beheko solairura sartu eta poliesterra eta beira-zuntza erabilita eginiko hiru piezako lanak egiten dio ongietorria bisitariari.
Ezkerretara joz gero, eskultura da nagusi: metalak, zuntzak, alanbreak... gizakiak, animaliak eta beste irudikatuz. Hor dira gizon eta emakume baten irudiak, buruan poltsa bat daraman zaldia... Alde horretan ere, bada gela bat, non etengabe Nagelen lanen diapositibak eskaintzen diren musikaz lagundurik.
Eskuinaldean, koadroak topatzen dira maizago, bi dimentsioetatik irten eta Nagelen ohiko material eta prozedura nahasketen ondorioz, bolumena hartzen duten koadroak. Hemen ere animaliak eta gorputz atalak nagusi. Tamainaz erakusketako lanik handiena dute kuadrook erdian; kanpotik metalezko eta zuntzezko planoak fluoreszentez hautsirik ageri dira, baina gela itxurako lan honek luzatzen duen barrurako gonbiteari jarraiki, kanpoko argiek sortzen dituzten irudiak ikus ahalko ditu bisitariak.
Inguruko gela batean maketa moduko lanak dira nagusi: Ulia, Hondarribiko aireportua, artistaren etxearen inguruak... ageri dira horietan.
Horretaz guztiaz gain artistaren tamaina txikiko aleak kokatu dituzte nonahi: hegazti bat eraikinaren arku baten zirrikituan, buru bat gaineko solairuarekin mugan, hanka bat hemen, esku bat han, belarri bat hor...
Zorua ere erabili du Nagelek bere lanak kokatzeko eta altzairuzko emakume baten eta gizonezko baten itzalak ipini ditu lurrean.
Esan daiteke, beraz, bere lanetan baliabide guztiei etekina ateratzen dien donostiar honek, KMko areto honi ere probetxu guztia atera diola eta ikuslea ez duela soilik hormetara begira jarriko. Lurrera begiratzeko aukera zabalik uzten du, eta gora begiratzekoa eta artelan baten barruan sartzeko parada ere badu publikoak.


IZENIK GABEKO LANAK.

«N. jaun artistak gogoan ditu bere asmabide plastikoak iradokizun literario ederreko izenburuekin izendatzen zituen garaiak: `Zahagi Xarki', `Zenbaki-sorta txapelduna', `Ignazio auto sabairik gabean', `Galerista madrildarren jarduna Benidormen', `Marisorgin kartetako'... Kritikariek kriskitinka ospatzen, txalotzen, goratzen, laudatzen, hauspotzen zuten N. jaun artistaren lana... Baina zalantza sortu zitzaion N. jaun artistari: ospatu, txalotu, goratu, laudatu eta hauspotu, zer baina? Eta galdera horrek zirritu bat zabaldu zuen. Eta, zirrituan, erabateko ilunbe batek egin zuen, kolore bizienez, eztanda. Ordutik, N. jaun artista plastikoak gutxitan izendatzen ditu bere asmabide plastikoak...» Hauek Anjel Lertxundiren hitzak dira. Beste hauek, berriz, N. jaunak berak esandakoak: «

Tituluak jendea despistatu egiten du. Ikuslea istorio bat osatzen saiatzen da titulu horren arabera, eta ikusleak ikusten duen horretan oinarritu behar du
».
Finean, aurreiritzirik gabeko hurbilketa nahi du egileak; izenbururik ez die jartzen bere lanei eta, gainera, bere estiloa sailkatzearen aurka agertu izan da beti.


NON KOKATU?

Hauxe izan da hainbat kritikok urtetan Andres Nagelen obraren aurrean euren buruei eginiko galdera antzua. «

Hori kritikoen segurtasun gabezia da
» dio estilo oso pertsonala lantzen duen donostiar honek –eta

kritiko
hitza ezinbestean erabili du, une horretan ez baitzaio pertsona horiek definitzeko hitz egokiagorik burura etorri–. Segurtasun gabezia horrek dena sailkatzera eramaten omen ditu

kritiko
horiek, baina «

azkenean balio duena analisia da, obraren izatearen eta intentzioaren araberako analisia, eta ez obrak kutxatan sartzea
». Anjel Lertxundiren hitzak ere Nagelen iritziaren isla dira: «N. jaun artistaren auzoko Pipiñomari artista petoa da ezagutzen ez duenari buruzko iritzi ezin argiagoak emateko orduan. Oroz gain, arteaz hitz egiterakoan sentitzen da artisten».
Kritikoekin eta oro har artearen merkatuaren munduarekin ez du harreman estuegirik. Katalogoaren amaieran egileak «Dokudrama» bat erantsi du, gainera, eta bertan hainbat galerien arteko arazoak azaldu. Ez al dago gustura Andres Nagel galerien funtzinamenduarekin? «

Oraingoz ez da gure lana saltzeko sistema hoberik asmatu. Eta gu hortaz bizi gara, horiek dira gure erakusleihoak
».
Egunotan, bederen, erakusleiho zabala paratu du Donostian, bere hirian, eta aukera ederra eskaini die hiritar eta bisitariei –aditu izan beharrik gabe– erakusleihoan sartzeko. Horrelakoek, Lertxundiren N. jaunaren postariari behintzat, on egiten diote: «Ez naiz aditua, ez naiz aditua. Baina agian zuk argituko zenidake aspaldi honetan gertatzen zaiten fenomeno estrainio bat: erakusketaren batera noanean eta denbora pixka bat jartzen badut arte-obra baten aurrean, ez dut hanketako minik sentitzen. Postaria naizela kontu egiten baduzu, ez zaizu harrigarria iruditzen?»


Azkenak
2025-01-07 | ARGIA
Robert Hirigoien hil da, Herri Urratsen sortzaileetakoa

Urtarrilaren 4an hil zen Robert Hirigoien euskaltzalea (Larresoro, Lapurdi, 1944). Ostegunean eskainiko diote azken agurra, jaioterrian (10:00etan). Herri Urrats festaren sortzaileetako bat izan zen, baita Lapurtarren Biltzarraren, Kanboko ikastolaren eta euskara eta euskal... [+]


2025-01-07 | Leire Ibar
Baztango Batzar Nagusiak elkartasuna adierazi die Aroztegiko obra gelditzeagatik auzipetutako zazpi herritarrei

Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazi eta absoluzioa eskatzeko mozio bat onartu du Baztango Batzar Nagusiak. Urtarrilaren 2an egindako bileran, mozioaren aldeko bozketan aldeko 25 bozka, kontrako bi eta hiru abstentzio izan dira.


Ultraeskuinari proposatu diote gobernua osatzeko Austrian, hesia ezarri ziezaioketen arren

Irailean egin ziren hauteskundeak eta aise nagusitu zen FPÖ alderdia, botoen ia %30 eskuratuta. Bazen aukera ultraeskuinari hesia ipintzeko, baina ez dira ados ipini demokristauak eta sozialdemokratak.


Laborantza bozen usaina

Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]


2025-01-07 | Jon Torner Zabala
Autobus zerbitzua zabaldu dute Ipar Euskal Herrian, mugikortasuna hobetzea helburu

Urtarrilaren 6az geroztik autobus linea berriak daude Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Halaber, zerbitzuen maiztasuna ere hobetu da, Euskal Hirigune Elkargoko Mugikortasun Sindikatuak eta RATP konpainiak elkarlanean bultzatutako egitasmoari esker. Bestetik, 12 urtez... [+]


2025-01-07 | Leire Ibar
Barakaldoko hilketa matxista salatzeko asteartean mobilizazioak antolatu dituzte

84 urteko andrea erail zuen bere semeak urtarrilaren 3an euren etxebizitzan. Kolpeka hil zuela azaldu dute zenbait iturrik. Astearte arratsaldean egingo dira elkarretaratzeak Barakaldon eta Euskal Herriko lau hiriburutan.


2025-01-07 | Gedar
Beste eraso arrazista bat Miarritzen

 Uber gidari batek jasan zuen erasoa: bortizki jo eta irain arrazistak egin zizkion bezero gazte batek. Baionan eta Arrigorriagan ere izan dira eraso arrazistak berriki.


2025-01-07 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Itsasontzigintzaren itzal luzea ageri da Hego Koreako krisian

Hego Koreako krisia autoktonoa ala inportatua ote zen galdetzen nion neure buruari duela hilabete hura sutu zenean. Baretu ez baizik mindu egin denez auzia, batere argi ez dudan erantzunaren bila jarraitu beharko dugu. Geografikoki urrutiko kontua bada ere, oso gertuko ondorioak... [+]


Errege Magoen desfilean zati lasaiak tartekatu dituzte, autisten elkarteek aldarrikatuta

Dezibelio eta argiztapen muturrekoak ohiko diren makro-ikuskizunen eta makro-estimuluen garaiotan, autismodun haurren bueltako elkarteek aspalditik egindako eskaera zabaltzen ari da pixkanaka, baita Errege Magoen desfileetan ere: ez musika, ez argiztapen, ez abiadura... [+]


Urtarrila, intxaurrondoaren loaldia

Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.


2025-01-06 | Nagore Zaldua
Itsas-bare kantauriarra
Ohartarazpenaren artelanak

Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]


2025-01-06 | Jakoba Errekondo
Elkarren beharra bizitzeko

Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]


Eguneraketa berriak daude