NAGEL "BIDE BAZTER": ETIKETARIK GABEKO ARTEA

  • ikusgai dira apirilaren 24a bitarte Donostiako Koldo Mitxelenan, «Bide bazter» izenburupean. Beruna, beira--zuntza, olioa, poliesterra edota zinka topatuko ditu bertaratzen denak. Eta guztien nahasketan gizaki, animalia eta objetuak. Forma horien atzean artistaren ideiak daude. Atzean baino, gainean. Formak bitarteko besterik ez baitira.
Esan dezagun, horretarako garaia heldu baita, lehendabiziko argia ikusi zuen hiri berean bizi dela N. jaun artista: pipiño-saldo bat bezain langilea da hiria, eta esne usaina du, kaktusaren esnetan sortutako basamortuko hiri hark bezalaxe». Anjel Lertxundiren

N. jaun artista
Andres Nagel da eta

esne usaina
duen hiria, berriz, Donostia, bertan 1947an jaio baitzen eta egun bertan bizi eta lan egiten baitu Nagelek.
1968an bere lehen erakusketa zabaldu zuenetik hona, etengabe aritu da erakusketak egiten mundu osoan zehar. Azkena bere jaioterrian, duela bizpahiru aste zabaldu zen eta apirilaren amaiera aldera arte izango da zabalik. «

Egunero ari zara lanean, baina erakusketa daukazunean akordatzen dira zutaz
» eta «

erakustea guk dugun madarikazioa da
» esaldiak artistak berak esanak dira eta, hala ere, gustura ageri da Koldo Mitxelena Kulturunean zabalik duen erakusketarekin. «

Koldo Mitxelenako espazioa zoragarria da, lanek arnasa hartu dezakete
». Normalean, artista baten lanak, izkina batean, beste obra batzuk jaten dutela, erakutsi ohi direla-eta kexu da Nagel.
Gustura dago, era berean, Anjel Lertxundi idazleak bere obraren inguruan idatzitakoarekin. Ana Salaberria Koldo Mitxelenako kideak, «Fuera de servicio-Bide bazter» erakusketa honetarako katalogoa osatzeko, gaztelerazko sarrera testuaz gain, beste testu bat behar zela erabaki zuen, testu literarioa eta euskarazkoa gainera. Emaitza Anjel Lertxundiren «Muga-mugako zirriborroak. (Edo pipiñoen aurkako kanpaina baten lehendabiziko zirriborroak)» testua izan da. Artistari testuko pasarteren bat aipatu eta «

Andu oso indiskretoa da
» bota du, barrez, eta geroxeago beretzat ohore handia dela aipatu du, oraingoan serio. Oriotar idazleak lorategiko behia, esnea darion kaktusa, auzoko Pipiñomari, artistaren estudioa eta postaria ditu hizpide, modu horretan, zeharka bada ere, Nagelen mundua azalduz eta baita, nolabait, kritikoen eta publikoaren mundua ere.
Orain arte, jende ugari bildu da erakusketa honetara. «

Lanean ari naizenean bost axola zait jendeak nire lanari buruz zer pentsatzen duen
» bota digu artistak, baina publikoa horrelako erakusketetara joatea garrantzitsua dela dio aurrerago. Oso pertsona gutxik ulertzen du artea, Andres Nagelen esanetan, baina «

ez da beharrezkoa ikusleak artea ulertzea obra batekin konektatzeko
». Eta konexio hori erakusketetara maiz joanda, lan ugari ikusita, lortzen omen da.


IDEIA FORMEN GAINETIK.

KMko erakusketa honetara hurbiltzen denak, animaliak topatuko ditu, objetuak, pertsonaiak, gorputz-atalak, paisajeak... Pintura eta hiru dimentsiotako prozedurak nahasturik aurkituko ditu, materialak bezala: beruna, burdina, beira-zuntza, olioa, poliesterra, zinkak, altzairua... Muntaia, collagea eta konbinaketa dira nagusi Nagelek 90eko hamarkadan buruturiko lan bilduma honetan. Baina formak bitarteko soilak dira egilearentzat, ideia azaltzeko bitartekoak. Horrek ez du esan nahi teknika baztertzen duenik. Alderantziz, oinarri teknikoa garatzea ezinbestekotzat jotzen du, modu horretan, ideiari mugarik ez jartzeko, artistak ideia traba teknikorik gabe azaleratu dezan. «

Azkenean balio duena ideia da, koadro bat beste batengandik desberdintzen duena ideia da, planteamendua. Horren faltan, artista baten koadro guztiak, irudi desberdinak izanik ere, berdinak lirateke
».
KM Kulturuneko beheko solairura sartu eta poliesterra eta beira-zuntza erabilita eginiko hiru piezako lanak egiten dio ongietorria bisitariari.
Ezkerretara joz gero, eskultura da nagusi: metalak, zuntzak, alanbreak... gizakiak, animaliak eta beste irudikatuz. Hor dira gizon eta emakume baten irudiak, buruan poltsa bat daraman zaldia... Alde horretan ere, bada gela bat, non etengabe Nagelen lanen diapositibak eskaintzen diren musikaz lagundurik.
Eskuinaldean, koadroak topatzen dira maizago, bi dimentsioetatik irten eta Nagelen ohiko material eta prozedura nahasketen ondorioz, bolumena hartzen duten koadroak. Hemen ere animaliak eta gorputz atalak nagusi. Tamainaz erakusketako lanik handiena dute kuadrook erdian; kanpotik metalezko eta zuntzezko planoak fluoreszentez hautsirik ageri dira, baina gela itxurako lan honek luzatzen duen barrurako gonbiteari jarraiki, kanpoko argiek sortzen dituzten irudiak ikus ahalko ditu bisitariak.
Inguruko gela batean maketa moduko lanak dira nagusi: Ulia, Hondarribiko aireportua, artistaren etxearen inguruak... ageri dira horietan.
Horretaz guztiaz gain artistaren tamaina txikiko aleak kokatu dituzte nonahi: hegazti bat eraikinaren arku baten zirrikituan, buru bat gaineko solairuarekin mugan, hanka bat hemen, esku bat han, belarri bat hor...
Zorua ere erabili du Nagelek bere lanak kokatzeko eta altzairuzko emakume baten eta gizonezko baten itzalak ipini ditu lurrean.
Esan daiteke, beraz, bere lanetan baliabide guztiei etekina ateratzen dien donostiar honek, KMko areto honi ere probetxu guztia atera diola eta ikuslea ez duela soilik hormetara begira jarriko. Lurrera begiratzeko aukera zabalik uzten du, eta gora begiratzekoa eta artelan baten barruan sartzeko parada ere badu publikoak.


IZENIK GABEKO LANAK.

«N. jaun artistak gogoan ditu bere asmabide plastikoak iradokizun literario ederreko izenburuekin izendatzen zituen garaiak: `Zahagi Xarki', `Zenbaki-sorta txapelduna', `Ignazio auto sabairik gabean', `Galerista madrildarren jarduna Benidormen', `Marisorgin kartetako'... Kritikariek kriskitinka ospatzen, txalotzen, goratzen, laudatzen, hauspotzen zuten N. jaun artistaren lana... Baina zalantza sortu zitzaion N. jaun artistari: ospatu, txalotu, goratu, laudatu eta hauspotu, zer baina? Eta galdera horrek zirritu bat zabaldu zuen. Eta, zirrituan, erabateko ilunbe batek egin zuen, kolore bizienez, eztanda. Ordutik, N. jaun artista plastikoak gutxitan izendatzen ditu bere asmabide plastikoak...» Hauek Anjel Lertxundiren hitzak dira. Beste hauek, berriz, N. jaunak berak esandakoak: «

Tituluak jendea despistatu egiten du. Ikuslea istorio bat osatzen saiatzen da titulu horren arabera, eta ikusleak ikusten duen horretan oinarritu behar du
».
Finean, aurreiritzirik gabeko hurbilketa nahi du egileak; izenbururik ez die jartzen bere lanei eta, gainera, bere estiloa sailkatzearen aurka agertu izan da beti.


NON KOKATU?

Hauxe izan da hainbat kritikok urtetan Andres Nagelen obraren aurrean euren buruei eginiko galdera antzua. «

Hori kritikoen segurtasun gabezia da
» dio estilo oso pertsonala lantzen duen donostiar honek –eta

kritiko
hitza ezinbestean erabili du, une horretan ez baitzaio pertsona horiek definitzeko hitz egokiagorik burura etorri–. Segurtasun gabezia horrek dena sailkatzera eramaten omen ditu

kritiko
horiek, baina «

azkenean balio duena analisia da, obraren izatearen eta intentzioaren araberako analisia, eta ez obrak kutxatan sartzea
». Anjel Lertxundiren hitzak ere Nagelen iritziaren isla dira: «N. jaun artistaren auzoko Pipiñomari artista petoa da ezagutzen ez duenari buruzko iritzi ezin argiagoak emateko orduan. Oroz gain, arteaz hitz egiterakoan sentitzen da artisten».
Kritikoekin eta oro har artearen merkatuaren munduarekin ez du harreman estuegirik. Katalogoaren amaieran egileak «Dokudrama» bat erantsi du, gainera, eta bertan hainbat galerien arteko arazoak azaldu. Ez al dago gustura Andres Nagel galerien funtzinamenduarekin? «

Oraingoz ez da gure lana saltzeko sistema hoberik asmatu. Eta gu hortaz bizi gara, horiek dira gure erakusleihoak
».
Egunotan, bederen, erakusleiho zabala paratu du Donostian, bere hirian, eta aukera ederra eskaini die hiritar eta bisitariei –aditu izan beharrik gabe– erakusleihoan sartzeko. Horrelakoek, Lertxundiren N. jaunaren postariari behintzat, on egiten diote: «Ez naiz aditua, ez naiz aditua. Baina agian zuk argituko zenidake aspaldi honetan gertatzen zaiten fenomeno estrainio bat: erakusketaren batera noanean eta denbora pixka bat jartzen badut arte-obra baten aurrean, ez dut hanketako minik sentitzen. Postaria naizela kontu egiten baduzu, ez zaizu harrigarria iruditzen?»


Azkenak
Langile bat hil da AP-15 autobidean Nafarroan, kamioi batek harrapatuta

Eguerdian gertatu da istripua, 25. kilometroan, Nafarroako Martzilla herriaren inguruan. 2025ean hil den zazpigarren lagilea da.


EITBren Bilboko egoitza aurrean kontzentrazioa egingo dute, zuzendaritza postuak euskalduntzea exijitzeko

"EITB euskalduna, zuzendaritzatik hasita!" lelopean, otsailaren 25ean egingo dute elkarretaratzea, asteartean, EITBko ELA, LAB eta ESK sindikatuek nahiz Aldatu Gidoia ekimenak deituta.


Lizarrako UPNk eskoletako bertsolaritza programa eten du

Lizarraldean euskara sustatzeko lana egiten duen Bagara elkarteak egin du salaketa: "Sorkuntzarako gaitasuna bultzatzen da eta pentsamendua kritikoa lantzen, hori guztia ikuspegi ludikotik, gozamenean oinarrituta".


EAEko gazteen %88aren ustez buru osasuneko tratamenduak Osakidetzaren gain egon beharko lirateke

Future Game proiektuak EAEko gazteen osasun mentalaren inguruko ikerketa egin du. 18-35 urteko gazteen %87,7ak osasun mentaleko tratamenduak osasun publikoak bere gain hartu beharko lituzkeela pentsatzen du; %64,5ak osasun mentalaz hitz egitean haien iritzia kontuan hartzen ez... [+]


AEBak eta Errusia batzartuko dira gaur Saudi Arabian, Europak albotik behatzen duen bitartean

Ukrainako gerra hasi zenetik, bi potentziak ez dira mahai beraren bueltan eseri. Negoziatu egingo dute nola amaitu gatazka belikoa. Ukrainako presidenteak, ordea, esan du ez duela mahai horretan adosten den ezer onartuko, bera ez baitute gonbidatu.


Guggenheim Urdaibai: nork nori entzun eta zertarako?

2021ean hasi ginen Guggenheim Urdaibai proiektuaren inguruko lehen oihartzunak entzuten…Bai ala bai egingo zela esan zigun orduko Unai Rementeria ahaldun nagusiak. Bere esanak indartzeko, 40 milioi euro utzi zituen “blindatuta” museoak eraikitzen zirenerako... [+]


Lau urteko espetxe zigorra ezarri diote Irungo irakasle bati, Txingudi Ikastolan ikasle bati sexu abusua egiteagatik

Lau urteko kartzela zigorra, zazpi urteko inhabilitazioa eta hiru urtez 12 urteko biktimarengandik urruntzeko agindua eman du Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak. Neskari 6.000 euro ere ordaindu beharko dizkio erasotzaileak kalte-ordainetan.


Kripto-txanponekin eginiko iruzur batek krisi betean murgildu du Milei

$LIBRA izeneko kripto-txanponean inbertitzeko deia egin zuen Argentinako presidenteak sare sozialetan. Une batean 4.500 milioi euroko balioa izatera iritsi zen arren, ordu gutxiren ostean behea jo zuen kripto-txanponak eta galera asko eragin zizkien bezeroei. 100 salaketa baino... [+]


2025-02-18 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Gorabehera ekonomikoak otorduraino heltzen direnean: arrozaren krisia

Estatu Batuen muga-zergak nahiko buruhauste ez balira, pasa den asteko albiste xalo samar batek dardara-uhinak helarazi ditu mundu-parte handi bateko otordu-mahaietaraino: Japoniako gobernuak bere arroz-gordekin estrategikoetako 210 mila tona merkaturatzeko agindua eman du,... [+]


Martxoak 3a “askatasunez” oroitzeko aldarria egin dute

ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea... [+]


2025-02-18 | Mara Altuna Díaz
Scott Zuñiga, Estatu Batuetako tiktoker euskaltzalea:
“Euskara ikasteko nire superboterea da etengabe hitz egitea, lotsa alde batera utzita”

44 urte ditu, ama mexikarra, eta eskoziarra aita. Mexiko Berrian jaio zen, Utah-n hazi, eta duela hogei urte izan zuen euskararen berri, Cadizen Zinemagintza ikasten ari zela, norbaitek abizen euskalduna zuela esan zionean. Duela bi urtetik Donostian bizi da eta euskara ikasten... [+]


HezkuntzArtea taldeak manifestua aurkeztu du: “Moda pedagogikoak bata bestearen atzetik ezarri dituzte”

Irakasleek urtetan pilatutako jakintza kontuan hartzea, klaustroek erabakiak hartzeko autonomia bermatzea, IKTen “uneoroko erabilera” sustatzen duten planak geldiaraztea, eta ikasgeletan aldaketa metodologikoak sartu aurretik dituzten ondorioak tentuz aztertzea... [+]


Ekainaren 1 era atzeratu dute Iparraldetik zirkulatzeko ingurugiro agiriaren derrigortasuna

Apirilean zen sartzekoa araua baina atzeratzea erabaki dute. Derrigorrezkoa izanen da ibilgailuetan agiria eramatea, ez soilik hiri eta herri nagusienetan sartu ahal izateko, baita kostalde osoko errepideetan mugitu ahal izateko ere.


Sabotaje algoritmikoaren alde

«I will overturn, overturn, overturn, it[…]»
Ezekiel 21:27 – King James Version

«Algoritmo guztien gainetik, algoritmo guztien azpitik»
Xabier Landabidea

Deseroso nago, deseroso gure jendarteak teknologiarekiko hartu duen jarrera kasik... [+]


Eguneraketa berriak daude