IZOTZ ONDOKO EGUZKI


2007ko otsailaren 21ean
Bilboko trafikoaren erdian nenbilen, gidatzeari utzi gabe korbata kentzeko ahaleginean. Bussines is bussines, euskal kulturan ere, aixkiria: ordezkatzen dugun enpresak behar duen irudia eman dezala, eta bere promozio bazkaritara konbidatu gaituen erakundeak ere senti dezala gure ahalegina.
Irratian denbora-pasako irratsaioren bat zegoen. Ijiji, ajaja. Eta Lizardi orkesta festibalero batez beztiturik agertu zitzaidan. Ai, Benito, zer egin ziok Alemaniaratutako musikari tolosar horrek hire "Oi Lur" hari? Tarteka ipini ohi diat binilo zaharra oraindik:

Oi goiz eme, parre gozoz ernea (...) Nekazari gizandi bat iduri...
(eta hemen tronpak, trenetik Gipuzkoa-Bizkaia bukoliko haien udazkenari begira zihoan poetaren bihotz taupadak ilustratzeko)

soroan zut, bejondaizula zuri!
Kopon! Hau kanta izorratzeko modua, hau abesti epiko bat Benidormeko festivalerako makilatzeko postura...
Irratia mututu nuen. Eta etxera biderako disko baten bila hasita, hor azaldu zen Lete, Xabier. Zenbat urte! Ez nuen intentzio berezi batekin hautatu, aitor dut. Baina gitarraren bibrazio xumeek harrapatu ninduten lehenbizi, eta apal hasita ia oihu bilakatzeraino gorpuztuz zihoan abotsak konkistatu gero.

Ni naiz erreka zikinen iturri garbiak/ aurkitu nahi dituen poeta tristea...
Zer dauka hezurretaraino barnatzen zaigun kantakera honek? Zergatik zaizkit hain sinesgarri eta beteak bertsook beren biluztasunean?

Ni naiz burrukaren erdian, ilunpetan etsita/ amur ematen duen pizti bildurtia...
Hesteetatik lehertuz ateratako sentimentu baten egia dario Leteri abots zakarrez. Kantatu sentiarazteko; entzunez sentitu.

Ni naiz txori hegalari bat lurtasun zabarrari/ etsipenez loturik dadukan katea...
Bizi bat sentiarazten dute kantok. Indarra daukate beti. Gaztearen kemena. Haserrea, behin eta berriro. Tristura, sarri. Itxaropena ere bai. Egiten ari denaz duen ziurtasunak ia oharkabean irenstera garamatza gaur ulertzen gaitz egiten zaigun Lizardi zaharraren hitza.

Berriro igo nauzu ene mendira/ oroitzapen zaharrei maitez begira...
Ez da oroimina. Lete bere bertsoak aletuz joan zaidanean ez naiz hasieran oroitu duela 25 urte kantokin berekin Bilboko Santiago aretoan emandako kantaldiaz. Erabat gaurkoa sentitu dut. Gaurkoak eta betikoak ditugun gaiak era berezian kantari.

Bai baitatza eria ogean erio/ atzapar itsusia luzatzen ario/ Berpizkunde berria maiteak yario/ itzik ezin ta irria ain ezti dagio...
Malko bat baino gehiago eragingo zuen Lizardik bere egunean, eta Eibar parean autopistatik doan euskaldunari oiloipurdiak aterarazten dizkio gaur ere. Berdin oroituz hildako aitaz edo Granadan gose-greban hezurretan geratu den Imanol adiskideaz.

Nafarroa arragoa/ lur beroen sabel emankorra/ nahiaren eta ezinaren/ borrokatoki ekaitzez betea...
Bertso-kanta biribilak dira. Aberatsak. Umoak. Errioxako ardo zaharrak ahoa bezainbat barrenak betetzen dituztenak.

Nafarroa arragoa/ mahats eta gari/ maitasun eta gorroto/ gezur eta egia gurea...
Seguru nago Tomas Araguesen armonizazio eder batekin, ganbara orkesta ttiki batez, obra gogoangarriak izango zirela. Eta aldiz, Valverderen laguntzaz egingako moldakuntza xumeekin ere, harribitxiak dira itotzear gauzkan lokaztiaren erdian, hagin triste edo arte dotore inguratzen gaituzten kanta-eukalipto eta cd-intsinisen artean.
Gizakion handitasuna, kateatzen gaituzten beldurrak, muga ditugun miseriak, grinak... hainbeste aldatu ote dira denborarekin? Ez al dira berdintsuak hemen eta Ushuaian?

Makurka ta poliki/ arrastaka bidean/ bizkarrezurra oker/ zerbitzuko lanean/ bururik altxa gabe/ munduan zehar doa/ giza-aberea...
Betiko gizakia, eta herri honen zauri zahar-berriak. Orain itxi nahi omen dugun ziklo berri baten hasiera baino lehenagokoak dira kantok. Lizarra-Garazi, Ajuriaenea, Estatutoa eta Amejoramentuak berak, baino lehenagokoak, Franco bizi zenekoak. Eta gaitzak berak dira, minak berdinak; agian mikrobioak orduan baino egoskorragoak.

Urrezko dukat eta diruak/ ez dira engainu txarrak/ bazter batera apartatzeko/ lengo sinismen zaharrak...
Denok zahartu gara, beren onenera orain iristen ari diren gazteak salbu. Xabierren pista aspaldi galdua dut, Oiartzungo herri urtekarirako elkarrizketa hura egiteko bildu ginen afari hartatik (hik ez zakiat, Xabier, baina nik ezingo diat inoiz ahaztu Hilario Arbelaitzen ahate gibel zerutiar hura). Kanta batzuen hitzak azken urteotan aldatu dituela ere iruditu zait, telebistan ikus-entzundakotik. Axola al dio, ordea? Ukatu nahi balu ere, Xabier Lete hori hor dago. Bizi-bizirik, kantok erditu zituen poetaren hatzaparretatik ihes eginda.

Merkatarien aldamenera/ amildegian goitik behera/ oharkabean eroriko gera./ Baina guztiok jakin dezagun/ bidea nondik dijoan/ Altzateko jaun, hor zaude zu!

ASTEKARIA
1996ko abenduaren 29a
Azoka
Azkenak
Israelek eginiko beste sarraski bat atera da argitara: Rafahn hamabost osasun langile hil eta ondoren hobi komun batera bota zituen

Palestinako Ilargi Gorria larrialdi zerbitzuak baieztatu du gorpuei eginiko autopsiak erakusten duela soldadu israeldarrek tiro egin zietela medikuei. Hil aurretik osasun langileetako batek soldaduek eraso egin zien unea grabatu zuen mugikorrarekin, eta bideoan ikus daiteke... [+]


Eskola publikoarentzako lehenengo plan estrategikoa aurkeztu du Pedrosak

“Etapa berri baten hasiera” eta “historikoa” moduko hitzekin aurkeztu du Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak Euskal Eskola Publikoa Eraldatzeko I. Plan Estrategikoa, Eusko Legebiltzarrean. Edukiak oraindik ontzeko eta zehazteko daudela, plana hamar... [+]


2025-04-08 | ARGIA
Grebara joko dute Donostiako gizarte zerbitzuetako langileek

Bost greba egun deitu dituzte apirilerako, "lanez gainezka" daudela eta giza baliabide eta material "oso murritzak" dituztela argudiatuta. ELA sindikatuaren esanetan, udalak "ez du mugimendurik egin nahi".


2025-04-08 | Bertsozale.eus
Gasteizko Pinto pintto taldea garaitu da Kuadrillartekoan
Urtarrilaren 18an hasitako 2025ko Arabako bertso Kuadrilla artekoa amaitu da, 14 bertso egun eta 4 finalerdiren ostean helmugara heldu da larunbatean ospatutako finalarekin. Bat bateko 14 talde izan dira eta talde bakoitza hamaika lagunez osatua egon da.

2025-04-08 | ELA sindikatua
Medikuen artean euskararen eskakizuna gaztelaniarena baino 47 puntu txikiagoa da Osakidetzan

Osakidetzan egun, ez dago bermatuta euskarazko zerbitzua. Zerbitzu gehienetan ez dago hizkuntza irizpiderik eta herritar euskaldunek bere burua nabarmendu beharra daukate, egoera oso zaurgarrian, euskarazko zerbitzua jaso ahal izateko.


Gaixo dagoen Gotzon Telleria euskal presoa etxeratzeko eskatu dute sindikatuek

ELA, LAB, ESK, STEILAS, CGT-LKN, CNT, HIRU, EHNE eta ETXALDE sindikatuak, Sarek abiatutako Gotzon SOS kanpainara batu dira. 2019an antzeman zioten gaixotasun genetiko sendaezina 68 urteko preso politiko bilbotarrari. Sindikatuek gaixotasun larriak dituzten presoak kartzelatik... [+]


Hiru eguneko greba zikloari ekin diote Bridgestoneko Basauriko langileek, eta arratsaldean mobilizazioa egingo dute

Astearteko greba egunak %100eko jarraipena izan du, sindikatuen arabera. Hilaren 11rako eta 15erako deituta daude beste bi lanuzteak. 335 langile kaleratu nahi ditu Japoniako pneumatikoen multinazionalak Basauriko (Bizkaia) plantatik.


2025-04-08 | Euskal Irratiak
Manex Fuchs
“Aberri Egunak euskaldun guztiak biltzeko ospakizuna izan beharko luke”

Aberri Eguna elkarrekin ospatzeko xedez sortu zen Euskal Herria Batera plataforma. Aurten, ikusgarri bat eskainiko dute apirilaren 11n, Manex Fuchs antzerkilariaren, Lorea Agirre idazlearen eta Martxel Rodriguez dantzariaren eskutik.


2025-04-08 | Enbata
Batera, Birsortze Biltzar Nagusirantz

Apirilaren 4an, ostiralarekin, Ipar Euskal Herriak Lurralde Kolektibitate baterantz bilakaera instituzional bat behar duela egiaztatuz, Batera plataformak herritarren mobilizazio dinamika baten abiatzea aurkeztu du. Hitzordua emana da maiatzaren 10ean, larunbatez, Ezpeletan,... [+]


2025-04-08 | Gedar
Greba mugagabera joko dute asteazkenean Trapagarango MFSko langileek

Fabrika itxi eta 106 beharginak kaleratzeko asmoa dauka enpresako zuzendaritzak, eta zabalik dago lan-erregulazioari buruzko kontsulta-aldia.


Eneko Goia, auzo elkarteez: “Haiengatik balitz ez legoke ez Behobiarik, ez Klasikoarik, ez Donosti Cupik, ez Zinemaldiarik”

Abenduan ezagutarazi ziren Espainia, Maroko eta Portugalen jokatuko den Munduko Futbol Txapelketako egoitzak. Donostia eta Bilbo zerrendan ageri ziren. Donostiako sei auzo elkartek, gutun bidez, FIFAri eskatu diote atzera botatzeko hiriaren egoitza izendapena; FIFA bera ere... [+]


2025-04-07 | ARGIA
Aita Mari ontziak 108 erreskatatuak gertuagoko portu batera eramatea ez utzi izana deitoratu du

108 pertsona erreskatatu dituzte asteburuan Mediterraneoan. Italiako Gobernuak ez die utzi gertuko portu batean lehorreratzen, eta Salernora bideratu dute Aita Mari ontzia. Litekeena da Europako Batasunak migrazio politikaren araudia gogortu aurreko azken misioa izatea. Aita... [+]


Eguneraketa berriak daude