IDI ZINEMA: BERROGEI BAIETZ
Joxe Mariren bi idiek beti irabazten dute Euskal Herriko txapelketa; harik eta dema batean beste batek bere idien alde kristoren apustua egin eta Joxe Marik galduko duen arte, herrikoen harridura piztuz. Ze demontre? Halakoxea da «40 ezetz» laburraren abiapuntua. Bertan, idi demen alderdi ezkutu eta azpijokoak islatu nahi izan dituzte, beti ere ikuspegi umoretsu batetik. «Txotx»-en gertatu bezala, oraingo honetan ere, informazioa pixkanaka doaz ematen eta azkenean ezusteko bat dago.
«`Txotx' egiten ari ginela, bitxia iruditzen zitzaigun idi demetan pala batez idi gorotza kentzen aritzen den pertsonaia, oso figura kuriosoa da –
azaltzen digu Asier Altunak
–. Hortik bururatu zitzaigun «40 ezetz» egitea. Idi dema aspaldiko ohitura den arren, gaur egun denon ahotan dabilen kontu batekin lotzen dugu, suspentsea amaiera arte mantenduz».
Dena den, ez dute Euskal Herria sakonaren trilogia bat egiteko asmorik.
«Agian, hurrengo istorioa hirian kokatuko dugu. Oraindik ez badakigu ere, datorrena jauzi kualitatiboa izan liteke»
.
ESKARMENTUA DUTEN HASBERRIAK.
Urtean zehar Telmo Esnal zarauztarrak eta Asier Altuna bergararrak zinegintza dute ogibide, Telmo zuzendari laguntzaile modura Madrilen eta Asier berriz, elektrikari gisa zine-argiztaketa enpresa batean. Baina ahal dutenean goikoei amen egiteari utzi, beren istorio bitxiak idatzi eta megafonoa hartuz, beraiek dira agintzen hasten direnak. Asier gidoia idazteaz gehiago arduratzen den bitartean, Telmok filmaketaren pisua hartzen du bere gain, hain zuzen ere, zuzendari-laguntzaile izanik, ongi ezagutzen du errodaia bateko dinamika. Bere azken lana Iciar Bollainen «Flores del Otro Mundo» filman izan da. «
Filmatzen hasi aurretik, garbi hitz eginez gero bakoitzak zer egiteko duen, ez da arazorik egoten»
.
TALDE OSOA MUSU TRUK.
Guztira, hamabost minutuko iraupena izango duen laburra egiteko, filmaketa sei egunetan banatu dute: Aiako probalekuan lehenik, Igeldoko taberna batean gero, eta azkenik, Leitzan kanpoko sekuentziak. Eusko Jaurlaritzatik jasotako laguntza urri samarra izan denez (milioi t`erdi pezeta) talde osoak musu truk lan egin du. Hori dela eta Asierrek lantalde osoari bere esker ona erakutsi nahi dio. Baita Txepe Lara ekoizle iruñearrari ere.
«Txotx egiteko konfidantza osoa jarri zuen gugan, eta orain ere askatasuna eman digu, roilo ona egon da. Baina noski, produkzio plana hain estutua egotean, inprobisatzeko aukerarik ez da izaten. Emaitza ziurtatzera joan behar duzu, ezin baita pelikula alferrik galdu»
. Azken sekuentzia izan da buruhauste gehien eman diena, lau orri baitzituen. Orain muntaketa lanetan murgilduta daudelarik, laburra udarako ikusteko moduan egotea espero dute Asier eta Telmok. Bestela, Donostiako Zinemaldirako. Efektu bereziak biziki garestiak direnez, lagun batzuek plano digitalak egingo dizkiete.
AKTOREEK GAIZKI OHITUAK GAUZKATE.
«Denbora dexente pasa da idatzi genuenetik egin den arte, ia urtebete; beraz, bitarte horretan Telmo eta biok argi genuen nortzuk izango ziren aktoreak, esate baterako, Kandido Uranga eta Pako Sagarzazu. Biak aktore apartak dira, eurek bakarrik zuzentzen dute beren burua. Pena bat da Sagarzazuk euskaraz ez jakitea, baina hain langile izanda, buelta ematen dio horri. Kandidok daukan desabantaila berriz, bere aurpegi markatua da, eta horrek mugatu egiten du mota guztietako paperak egin ahal izateko; bestela fenomeno bat da. Baina gure kasuan, ezin hobeto egokitzen zaio gure pertsonaiari»
. Gainontzean, Asierren aburuz, Ane Gabarain, Isidoro Fernandez eta Jose Ramon Soroiz Pinpix-ekin ere erraza izan da lan egitea. Isidorok bilbotar euskaldunberriaren papera egiten du. Mundu guztia hika eta bera berriz, zuka. Hasiera batean, teknikoek gidoia oso nahasia zela zioten, irakurrita ez zela ongi ulertzen. Filmatzen hastean ordea, zentzua hartu duela ikusi dute. Eta hori, neurri handi batean, aktoreen lanari esker izan da. Halaber, ezin ahantzi aktoreak bezain garrantzitsua izan den norbait, idiak gobernatzen ibili den Jose Mari Olasagasti Igeldoko aizkolaria; normalean kamera ikusi ahala, animaliak errebelatu eta komeriak izaten dira planotik atera ez daitezen.
HIZKUNTZAREN TOPIKOA APURTUZ.
Telmo nahiz Asierrek garbi dute euskarazko zinea erdarazkoa bezain egingarria izan daitekeela baldin eta aurretik istorioan benetan sinesten bada.
«Gaur egun film labur bat euskaraz egitea ez da oztopo; alde batetik, euskaraz jarduteko gai diren aktore eta teknikari onak badirelako, eta bestetik, kanpoko festibaletan azpitituluekin oso ohituak daudelako. Hortaz, euskarak mugatu egiten zaituela dioen topiko horrek ez du balio. Aitzakia hutsa da erdal ereduari eusteko. Ohitura kontua da hori aldatzea. Eta gure esku beti egongo ez bada ere, produktoreak zeresan handia baitu hor, gu behintzat, saiatu egingo gara gure zinea euskaraz mintzatu dadin».
ZINE SOZIALA GUSTOKO.
Asier eta Telmoren bi laburrak ikusiz gero, bistan da antza badutela, ez gai ruralak direlako, kontatzeko moduagatik baizik, hots, estiloan istorioan baino. «
Agian surflari bat eta bere munduan girotutako istorio bat egingo bagenu ere, pareko estiloa aterako litzaiguke»
. Saltoa noiz emango ote duten galdetzean, luzemetraia bat egiteko hainbat ideia egosten dituztela erantzun digu Altunak,
«zerbait lantzen ari gara, baina poliki, presarik gabe, azken finean, zinearen mundua oso irristakorra delako. Jende pila dago labur arrakastatsuak egin arren, gero bidean geratu dena»
. Biei umore beltza gustatzen zaie, istorio serioak baina disparate ukitua dutenak. Asierri hemen zine soziala falta dela iruditzen zaio, hau da, eguneroko bizitzan oinarritutako istorioak, errealitatearen adierazgarri direnak.
«Badirudi orain egiten den zineman kontatzen dena jendeagandik oso urrun dagoela. «Barrio» bezalako film batek ordea, frogatu du zine sozial horrek indarra edukitzeaz gain, aldi berean komertziala izan daitekeela. Alde horretatik, Ken Loach eta ingeles zinea orokorrean oso atsegin ditut. Noizbait halako zerbait hemen egingo bagenu.... baina ziur nago, gugandik etorrita, komedia kutsua izango lukeela»