Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2025eko apirilaren 24an
"EUSKAL DEPARTAMENDUA, NOIZBAIT ZENDAKO EZ?"
- politikaren garapena «izozturik» duela salatu du Abertzaleen Batasunak (AB). Guk artean, Zuberora jo dugu. Maule kantonamenduko kontseilari nagusiarekin solastatu gara.
J
ean Pierre Mirande zaitugu, `Pepela' lagunentzako. Zuberotik kanpokoentzat xehetasun gehiago emanen al zenidake? Noiztik politikan, eta zertarako?
Bada 22 urte, Maule ondoko Garindaine herrian kontseilaria naizela Herriko Etxean. Sarri lau urte beteko ditut auzapez gisa. Orain bortz urtetik Mauleko kantonamenduko kontseilari nagusia naizela, Pauen dagoen Departamenduaren Kontseilu Orokorrean alki bat betetzen dut Zuberoako ordezkari gisa.
Nik dakidanez, bat baino gehiago harritu egin du zu politikaren maila horretara iritsi izanak.
Udalean kontseilari nintzelarik, ene kandidatura aurkeztu nuen eta ez nuen uste erreusituko nuenik kontseilari nagusia izaitea. Bertze lagun zenbaitekilan Zuberoan gaindi ari ginen, eta pentsatu genuen bertze indar bat egin behar genuela boterearen aldetik aitzinatzeko. Bai ekonomiaren aldetik bai kultura nahiz sozial aldetik politikaren karguetara behar zela heldu pentsatu genuen. Politikaren postu altuetan parte hartu behar genuela abantzatzeko alegia. Ez politika egiteko baina ekintza zonbaitetan aitzinatzeko.
Hori orduan pentsatzen zenuen. Eta orain? Funtsean politiko bat zara, hau da zure profesioa.
Egia erran, ez nuen pentsatzen politiko gizona izanen nintzenik. Gero sartu ondoren, politikan ari behar da izan. Politikan ari naiz, baina ene pentsamendua ez da politikan.
Alta bada. Kontseilu Orokorreko hautetsi izaki, karguak ez al zaitu nahitaez politikoki zure burua definitzera behartu? Abertzale gisa agertzeko arazorik ote?
Ez dut kartarik. Ene sentsibilitate politikoa badut, baina independiente gisa jokatu nahi dut. Zuberoan zenbaitendako abertzale osoa naiz, eta bon, nik ez dut kontrakoa erranen. Euskaltzale gogoa badut, kulturaren aldetik abertzale gisa agertu izan naiz. Politikaren aldetik ez naiz abertzaletasunari arras atxikia izan. Behar delarik, abertzaleen posizioak sostengatzen ditut lotsarik gabe, ene gogoa hor baita. Gero, abertzale zonbaitek pentsatzen dute ez naizela aski abertzale. Abertzale ez direnendako sobera abertzale naiz berriz. Non da arte ona? Ez dakit. Zernahi gisaz, ez da erraz arte on bat atxemaitea. Ene gogoa da, Zuberoan denek elkarrekin lan egin dezagun, Xiberoa aitzinarazteko molde bakarra.
«Oi Zuberoa! Zer hintzen eta non hago» dio kantuak. Zertan da ordea Zuberoa. Hegoaldeko euskaldunek ez dute Zuberoa aski ezagutzen naski?
Bai segurki eta maleruski. Kanpotik Zuberoa jainko bat bezala hartua da, bai kulturaren aldetik bai mintzairaren aldetik. Zuberoan gaindi politikari so bat eginez, 14.000 mila bizizale bertzerik ez gara hemen. Aurten, bizizale-errolda berri bat eginen da eta % 10etik goiti galduko du Zuberoak. Lantegiak aspaldian flakatzen ari dira eta departamenduaren barnean gure garapena zinez tipia da, herri tipia baikara. Hartakotz, bai Parisetik bai Bordeletik nahiz Pauetik erabakiak hartzea zaila da.
Departamendua eta Erregioaren aldetik ez duzuela ukaiten behar bezain bat laguntza ekonomikoa erran nahi duzu. Erabakiak hartzea zaila zertan, konparazione?
Konparazione, diruaren partitzean. Erregio nahiz Departamenduan, aberats diren lekuetan, kostapartean konparazione, bertze maila ekonomikoa dute. Xiberoan jendea zahartzen ari da, gazteak kostalderat joaiten dira, edo Pauerat, edo Bordelerat, edo berdin Pariserat oraino ere. Gazteek indar bizia emaiten diote ekonomiari, hemen gelditzen diren zaharrek ez dute ekonomia biziarazten. Guk zer emaiten diogu Departamenduari edo Erregioari ordea? Pobre gara, gero eta bizizale gutiago. Zuberoak bere finantzamendua bere gain hartzea gauza izugarri zaila da. Ekonomiaren aldetik Zuberoa zor handietan sartua da eta orduan kulturaren aldetik ez dugu inbertsio handirik egin ahal izan. Ekonomiak du lehentasuna eta kultura heldu da gibeletik. Guk konparazione, Zuberoako Ikastolen aldeko proiektuak prestatuak ditugu, baina horiek ez dute lehentasunik Departamendu, Erregio edo Estatuarendako. Gure sakeletik ezin dugu aitzina eraman, gutxi baikara. Alta, baratxe-baratxe, hemendik bizpairu urte Zuberoako Ikastolen aldeko proiektuek ukanen dute dirulaguntza.
Frantzian, jabetasun sindikatek pisu handia dute ekonomiaren garapenean. Zuberoan bi kantonamendutan banaturik zaudete. Nola egituratuta zaudete aspektu horretan?
Oraiko sindikatek, SIVOMAk (haranetako kudeaketa ekonomikoaz arduratzen den sindikatu mota) edo kantonamenduen arteko sindikatek ez digute deus ekartzen. Proiektu baten obratu behar dugularik, herriek pagatzen dute osoki. Exenplurako, aurten Mauleko kantonamenduko SIVOMAk lantegiak laguntzeko egin duen inbertsioa. Bada, sindikata hau zorretan dago, jendeka 800 libera baizik ez baita bildu kantonamenduko. Hots, pertsona bakoitzeko sos kopuru hori baino ez dugu bildu.
Entzuna dut ordea, Atharratze eta Mauleko kantonamenduetako sindikat bakar batean bilduko zaretela. Zer ekar dezake horrek?
Eiki. Pentsamendu zenbait badira asmo hori gauzatzeko, nahiz badiren auzapez zonbait kontra ere. Elkarren kontra jartzez ez gara abantzatzen, baina ideia honen aldekoen nahia da Komunitatearen Komuna delako baten egitea Zuberoan. Zuberoa sobera tipia da, eta bi kantonamenduek badugu interes aski formula honen barnean biltzeko. Akzione ainitz bereiz eramaten ditugu aitzina eta Zuberoako sindikata oso bat antolatu behar dugu fiskalitate osoa geureganatzeko. Oraiko gisan, fiskalitaterik gabe egiten dugu anitz akzione. Gure fiskalitatea izatez, herriak bilduko lituzke hemengo profesionalen tasak, konparazione.
Sindikatarik sindikata. Badago bertze bat ere, Irati pagadiko lur komunalen kudeakuntzaz arduratzen dena; zu buru izaki. Zein da bere zeregina hain justu? Kalapitak izan omen dituzue Larraineko herritarrekin.
Mendiko sindikat hori –
Commission Syndical du Pays de Soule
–, Zuberoko eta, oro har, Bortuko lurren propietatearen gestioneaz okupatzen da. Hastapenean kabaleen zaintzaz okupatzen zen, gero ehizaz ere okupatu da, eta berrikiago turismoaz ere. Ni naiz turismo sailaren arduradun nagusia. Kalapitak izan dira bai, Larraine eta Zuberoako gainontzeko herrien artean. Orain urte zenbait Larraineri baimen bat eman zitzaion Bortuko lur parte bat bere gisara erabiltzeko. Konbentzione bat izan zen eta denak akort.
Baina ehizarekin arazo batzuk jalgi dira. Larraintarrak ez dira akort beren lur horretan ehiza libro egiteko nonbait.
Akordioa sinatu zenean denak akort ziren. Hots, larraintarrak ziren lur horien jabe nolazpait. Orain berriz, gaineratikoek erraiten dute, funtsak –
lurrak–
zuberotar guziona direla. Arazoa da, jendeak ez direla beti berak. Hau da, sinatu zutenak eta oraikoak kanbiatu dira. Baina enetako hori arazo tipi bat baino ez da, zuberotarrek baditugu egiazko problemak.
Joan gaitezen politika eremura, orduan. Zuberoa Biarnoko jauntxoei saldua omen dago.
Salduak? Zuberoa ez da saldua, eta Zuberoko hauetsiak ere ez dira ez Paueri ez Baionari salduak. Zuberotarrak gara eta Zuberoarendako arrunt ari gara lanean. Hastekorik, gu lanean aritzen gara Zuberoa ondoan ditugun Salbaterre nahiz Barrenkoxe kantonamenduetako instituzionekilan. Bai baititugu akzione zenbaitetan gauza ainitz elkarrekilan ekartzeko eta eramateko. Elkarri loturik gaude, bai errepideetan bai industria aferetan, beraz Biarnoko zenbait kantonamenduekilan bortxatuak gara elkarrekin lan egiterat; gauza naturala baita, eta beharrezkoa. Berdin ari gara ere Baxenabarreko Amikuze, Oxtibarre nahiz Donapauleko kantonamenduekilan.
Euskal Departamenduaren afera nola ikusten duzu zuk zeuk? Zer iritzi duzu hortaz?
Ene ikusmoldea aldekoa izan da betidanik. Orain aspaldi erraiten nuen bai Euskal Departamenduari. Gero politikan sartu naiz independente gisara. Egun, erran nezake, ez dudala deus erraitekorik. Hola ez naiz ez alde ez kontra. Eta gisa honetara ez naiz saldua ez biarnesei ez euskaldunei. Alta bada, ene ikusmoldea da, egun batez badatekeela Euskal Departamendua. Ez dut pentsatzen biharko afera denik alta.
Horiek horrela, zurea badateke alde ez agertzeko, edota kontra agertzeko manera bat.
Ez, neholaz ere. Politikan ari garelarik ez gara soilik ari, denekilan ari gara lanean ditugun aferak eta arazoak gainditzeko eta ez blokeatzeko. Hautetsi gisa ene lana da proiektuak ekartzea eta debelopatzea Zuberoaren onerako. Hasten banaiz politikaren afera handietan, filosofia baten alde akort batekilan eta elkarren kontra bertzekilan fini da ene lana.
Alta bada, UDFko eta oraingo Departamenduaren buru den Francois Bayrouren hurbil ikusia zara abertzaleen begirada zorrotzetatik. Bera biarnes jauntxoa eta Euskal Departamenduaren arras kontrakoa da.
Francois Bayrouren ekipan naiz, baina independiente bezala ohartaratzen dut. Bere ekipan lan egiten dut mementuan eta Zuberoarendako indar gaitza ekartzen ahal dut, eta ekartzen dut nik uste. Ni ez nintzen Bayrouren zerrendan aurkeztu, ni independentea naiz. Gero, Bayrouren sostengua ukan dut eta gogo onez baliatzen dut. Zonbaitek Euskal Departamenduaren afera baliatu nahi badute Euskal Herria bakarrik biltzeko edota hersteko, arras tronpatzen dira. Euskal Departamendua izanen delarik ere, Euskal Herriak bat egiteko beharko du izan eta hortik bertzeengana zabaltzeko.
Hartara, zein da zure iritzia Euskal Departamendu baten alde paratu diren politikoez, Michel Intxauspe edota Nicole Peryz kasu, nahiz azken buruan deusik lortu ez duten.
Ene ikusmoldea da, hauek politikan ari direla baina berendako. Jendea ekarrarazten dute bozen erdiesteko. Hauek dira zinez politika gizonak edo politika emaztekiak. Ni ez naiz politikan sartu orainokoan, politikak bere berezitasuna ekartzen baitu. Politikak jendea bereizten du, eta nik edota ene ekipan ari garenok jendea bildu nahi dugu elkarrekin lan egiteko. Hori da ene kandidatura sostengatu dutenen ikusmoldea. Libroagoa gara eta aiseago mintzatzen eta obratzen ahal gara. Bestenaz, Peryk edo Intxauspek zer egiten duten? "Bai" erraiten dute bozen biltzeko eta gero kontrakoen egiteko. Abertzaleen jokoan sartu eta nahasi. Pariserat joan eta zer? Parisen ez dute serioski hartu oraino Euskal Departamenduaren afera.
Zure ikusmoldetik azterturik, Zuberoari interesatzen al zaio Euskal Departamendu bat?
Agian bai. Euskal Departamendurik ez dugu oraino, baina Zuberoari bera hasteko ez da bat. Oixtian aipatu Komunitatearen Komuna ez dugu oraino antolatu. Guk batu behar dugu lehenik, gu Maulekoak eta Atharratzekoak bereiz baikara. Gero gure ondoko kantonamenduetarat zabaldu, bestenaz kostaldeak erantsiko gaitu, kosta ari baita azkartzen eta handitzen eta gu pobretzen. Zuberoan kontrabotere bat egin behar dugu, eta biarnoaldearendako berdin pentsu dut.
Euskal Herria 2010 delakoak behar zituen kostaparte eta barnealdearen aldea orekatu, baita Ipar Euskal Herriak dituen beharrei erantzun ere. Zer balorazio egiten duzu Garapen Eskema delakoaz?
Baikorki ikusten dut. Kostaldeko azpiegitura azkarra da eta indar hori Landesetarat bideratu izan da osoki orain arte. Aipatu desmartxa honen bitartez Euskal Herria osoari buruzko proiektu ekonomiko-sozialak zabaltzen ari dira. Kulturak funtsa handia hartu du. Hedabideen –Euskal Irratiak– desmartxa hor dugu lekuko. Badakit hizkuntz eremuan eskasia handia dela oraino. Hizkuntz Kontseilua falta da, euskararen ofizializazioa eta abar. Baina, egun denak akort gara euskara galtzen ari dela erraiteko eta behar dela salbatu. Duela 10 urte nehork ez zuen oraiko sostengua ekartzen.
Politiko batzuk ez dute Garapen Eskema begi onez ikusten, uste baitute proiektuak Euskal Departamendura eramaten gaituela?
Eramaten bagaitu, ontsa, zendako ez?
Finitzeko. Zein da zure aburua Lizarra-Garazi akordioaz? Udalerrien Biltzar antolaketa...
Indarkeria izan delarik imagen gaizto bat ukan dugu hemen, bereizkuntza gaizto bat oraiko Departamenduaren barnean. Ezin izan dugu hegoaldeari buruz begiratu indarkeria zen bitartean. Orain, berriz, Lizarra-Garaziko akordioaren bidean kurutzatuko gara aiseago, bai ekonomia aldetik bai kultura aldetik. Udalerrien Biltzarra, zendako ez? Zuberoa lotua da molde natural batez Nafarroarekin. Lizarra-Garazi akordioa da libertateari buruz joaiteko manera bat nik uste, alkarretaratze posible baterako hastapena. Gisa honetara Euskal Herria osoko jendea batuko baita egunen batez. Lizarra-Garazi akordioa gauza izugarria da, behar da atxiki, luzaz atxiki, sekulako atxiki!
ABERTZALE POSIBILISTA
Zuberoako Garindainen sortu zen eta bertan bizi ere. Ezkondua eta bi seme-alabaren aita. Herriko Etxeko bere bulego paretak pastoral irudiez apainduak ditu; Garindainen jokaturiko Sabino Arana Goiri-ren irudia gailen. Bost pastoraletan aritu izana da. Kantua du afizio eta politika ofizio. Politiko gisa jardun aitzin, etxegintzan aritu zen teknikari. Bere aburuz, politikan baino aitaren etxea eraikitzeko lanetan ari da.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Behe Banda
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
#5
Unai Lomana Uribezubia
Azkenak
2025-04-24
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”
Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]
2025-04-24
Mikel Garcia Idiakez
Haur Hezkuntzako irakasleen %94 emakumeak dira
Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]
2025-04-24
Ekologistak Martxan
Otsoaren babesa Espainiako Estatu mailan berreskuratzea eskatu du Ekologistak Martxanek
2025-04-24
Gedar
Indarkeria matxistaren aurkako babesa: Hego Euskal Herrian, salatutako kasuen %31tan ez ziren neurriak hartu
Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.
2025-04-23
Eneko Imaz Galparsoro
Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu
Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]
2025-04-23
Unai Lomana Uribezubia
Pertsonon datu-pribatutasuna ezbaian, delinkuentziaren aitzakian
Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.
2025-04-23
Jon Torner Zabala
Madrilgo mugimendu ekologistan infiltratutako beste polizia bat atzeman dute
2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]
2025-04-23
El Salto-Hordago
Arun Kundnani: “Arrazakeriak gizarteko baliabideen banaketarekin du zerikusia”
Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.
2025-04-23
Eneko Imaz Galparsoro
Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara
Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.
2025-04-23
Unai Lomana Uribezubia
Ukrainarako “irtenbidearen” bila, edo ez?
"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]
2025-04-23
Jon Torner Zabala
Gipuzkoako klub batean jokatzeko ez da derrigorrezkoa izango eskola kirolean parte hartzea
EAEko Auzitegi Nagusiak agindu ostean eskola kirolaren aurkako epaia berehala betetzeko, Gipuzkoako Diputazioak jakinarazi du erabakia "onartu eta errespetatu" egingo duela, helegiterik ez duela aurkeztuko, eta aurrez Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako kasazio... [+]
2025-04-23
Jenofa Berhokoirigoin
Herritarren kexuaren gainetik pasaz, aitzina doa Gatika-Cubnezais itsas azpiko kable elektrikoaren eraikuntza
Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]
2025-04-23
Behe Banda
barra warroak
Unpopular opinion
Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]
Almidoitik eratorritako mikroplastikoak kaltegarriak izan litezke osasunerako
Almidoiarekin egindako plastiko biodegradagarrietatik sortutako mikroplastikoek saguen osasuna kaltetzen dutela ikusi dute esperimentu batean. Ikertzaileek ohartarazi dute ezinbestekoa dela bioplastikoen segurtasuna hobeto ikertzea, haien erabilera handitzen jarraitu aurretik,... [+]
2025-04-23
Urko Apaolaza Avila
Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan
Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]
Eguneraketa berriak daude