XUT BERPIZTU DA BESTA BERRIKO DOINUZ
- lehen diskoa kaleratu zuenetik. Duela hilabete batzuk plazaratu du bigarrena, Miguel Angel Sagaseta apaizak utzitako Nafarroa Behereko zenbait doinu zahar berreskuratuz.
Xut fanfarrea Iruñeko udal dantzari taldearen baitan sortu zen. Bertako bandan musikari gisa zebiltzan zenbait kidek, kasik nahi gabe, zenbait musika bildu eta Xoxoa argitaletxeak hauek grabatzeko proposamena luzatu zien. Hala jaio zen lehen disko hura. «
Herriz herri joaten ginen. Lesaka, Zubieta, Bortzirietatik ibiltzen ginen, ihauterietan, jaietan, eta han ikasi genituen doinuak. Gaiteroen musika sortatik ere atera genuen diskorako bazka
Alta, hamar-hamabi bat kidez osatua zegoen Xut hark sasoi hartan eskuratutako altxortxo bat gorde zuen: Miguel Angel Sagaseta apaizak «Luzaideko dantzak» liburuan jaso ez zituen 40tik gora doinuen partiturak. Roberto Anzano akordeoilariak euren eskuetara nola iritsi ziren kontatu du: «
Udal dantzariekin Leitzan agertu ginen eta hango plazan Miguel Angel Sagaseta azaldu zen, kasualitatez Leitzan zegoen apaiza. Lehen Luzaiden egona zen, han bilduak zituen musikak, urratsak, pausuak eta guzti... eta hor utzi zuen bere liburua. Baina geratu zitzaizkion argitaratu gabe pilo bat, 44 bat. Hauek oparitu zizkigun Leitzako plazan. `Oso ongi jotzen duzue, eta ea landu ditzakezuen', esan zigun. 20 urtez gorde ditugu, jada pentsatzen genuen ez zuela erremediorik, baina...
Orduko lau kide elkartu, taldea beste zenbait musikariz hornitu eta altxor hori ezagutzera ematea erabaki zuten. Hala sortu da «Zahar Berri» diskoa. Iparraldean uzten arteko aroa bi hitz horiekin izendatzen da, eta badu horrek Xut-en esperientzia honekin nahikoa lotura, baita garai batean, duela mende bat gutxi gorabehera, Euskal Herrian dantzatzen ziren doinu zahar horiek berriro plazaratzearekin ere, alegia, berri bilakatzearekin. Harro ageri da Roberto: «
Dantza hauek berriz ere plazan daudela esatea gustatzen zait
Xut berriro elkartzea enblematikoa zen eta polita izan da Robertoren saiakera, Xuteko ahalik eta jende gehiena elkartzearena
Badu kutsu militarra, militar birziklatua da, baina gure erara egokitua. Musika eta aire guztiak ez daude bilduak, guk hurbilpen bat egin dugu. Batzuk atera ditugu, eta badakigu beste hainbeste dagoela eta atera behar direla
Klikak (danborra eta turuta) ematen dio kutsu militar hori. Hala ere, Itsasun egon ginen Besta Berriri buruz pila bat dakien Xabier Itzaina ikerlearekin eta berak esan zigun, bere ustez, klika baino lehen, txirula eta salterioarekin (Aragoiko Pirinioetan chicoten deitzen dute) jotzen zela Besta Berri. Nire iritziz, klika nazkagarria da
Ez ditu aurkituko diskoaren entzuleak Besta Berri egunean dantzatzen diren doinuak soilik, edozein sasoitan plazaratzen diren martxak, polkak eta kontradantzak ere bai. Baita bere garaian modako abestiak izan ziren hiru doinu ere (Tonkinoise, Titi-Iantza/Le Spirou eta L' Atomic). «
Ez dute agian balore folklorikorik, baina bere garaiko lekukoak dira
Arestian aipatutako jauziek beren jatorrizko izena zuten, eta hala mantendu dituzte, baina Miguel Angel Sagasetak bildutako kontradantza eta martxak zifra soil batekin zeuden izendatuak, ez zuten izen propiorik (garai batean izango zituzten arren). Egun badute, era honetan ezarriak: «
Iparraldeko listina hartu eta etxeen izenen zerrenda bat egin genuen. Bageneuzkan, bestalde, Besta Berri ospatu zuten herrien zerrenda ere. Herri horiek aukeratu eta bakoitzetik etxe baten izena, musiken edo dantzen giroekin lotura zuena, hartu genuen
Izenak aurkitzeko bezala, doinu hauek ezagun zituzten pertsonak topatzeko ere arakatu behar izan dute Xut-eko kideek. Sagaseta apaizak utzitako partituretan bi pentagrama baino ez zeuden kanta bakoitzeko, eta horiek oinarri hartuta kanta osatu behar zen. Serafin Zalba da orain mintzo dena: «
Iturrietara jo dugunean denboran eta espazioan kantak kokatzera, aldakortasun handia dagoela ikusi dugu: Iparraldeko cascarot bat, Hegoaldean makilari gisa da dantzatua; martxa bat une batean kontradantza batean bilakatzen da... eta badaude 8-10 bat kanta ezagutu ere egiten ez zirenak. Hauek zeuden oharrekin grabatu dira, bagenekien erritmo eta aireekin izan zitezkeela cascarot, martxa edo kontradantza... baina ez zen erreferenterik
hemengo jotzeko estilo propioaren galbahetik pasatuak izatea da. Benetan hemengo piezak bilakatu dira. Europa erdialdean duela 100 urte-edo modan egondako eta herriko festetan oso erabiliak ziren musikak mantendu egin dira Iparraldean. Propioena da interpretatzeko modu hori eta doinuen inguruan egin diren dantzak, dantzatzeko modu berezi hori. Batzuk oraindik jotzen dira, beste batzuk erdi galduta zeuden eta beste batzuk inork ez zituen gogoratzen. Diskoaren balioa hortan datza
Oraindik garaiz gaude Baxenafarroan pieza horiek berreskuratzeko. Bertako jendeak egin behar du ahalegin bat eta laguntza bat behar da. Ekimen batzuk sortu dira horretarako, Suhazia elkartea adibidez, folklore bilduma bat egiten ari da. Askotan Hegoaldetik joaten gara `sakeo' egitera, birziklatu egiten dugu, hemengo talde bat hartu eta hemen gure produkzioa balitz bezala atera. Hori ezin da egin
Oskorrik, adibidez, Lanzeko ihauteriko musika berreskuratu zuen. Oso polita da, baina, tamalez, jendeak ikasi du ziztu bizian dantzatzen eta gurendako hori errezkeria da. Xut-ekoak egon ginen Zubietan, hango zortzikoa jotzen, eta askoz sendoagoa zen, hor dago mamia, hori da polita, hori da estilo ezberdina, hori da mantendu behar dena. Gure musika ikasiko dutenek hori jakin behar dute
Saiatu gara lau ahotsetako armonizazioak burutzen eta gero, fanfarrearen konzepzio bat egiten, bai instrumentu aldetik, bai ahotsen banaketan eta bai armonizazio aldetik. Lan handia egon da, baina pozik geratu gara
ahalik eta jende gehienarengana iristeko
Musika tresna pila bat dago diskoan: akordeoia, arrabita, atabala, bonboa, txintak, bonbardinoa, klarinetea, tuba, tronpeta, txirula, zeharkako xirula eta txanbela (hari laukoteko bibola eta biolontxeloaz gain). Robertok sorrerako Xut-en berezitasuna fanfarrean txanbela sartzea izan zela argitzen du: «
Txanbela desagertu zorian zegoen, baina hemengo Lakuntza ta Fraile gaiteroek berreskuratu zuten eta guk beraiekin batera, sartu genuen. Bere tinbrea gustatu zitzaigun
Oraingo lana pieza hauen gainean zein nolako koreografiak, dantzak, egin daitezkeen ikertzea da eta badirudi bat edo beste (Donapaleuko Lujaintzi dantza taldea, kasu) hurbildu zaiela berreskuratzeko asmoarekin. Hala ere, «
laguntza ekonomikoa behar da
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 18 eta 34 urte bitarteko gazte soldatadunen hileko batez bestekoak lehenbiziko aldiz gainditu du 1.500 euroko langa. 2010arekin alderatuta, ordea, 142 euro besterik ez da igo.
Konponbide prozesuari eta etxeratze prozesuari behin betiko amaiera emateko aldarrikatuko dute, eta euskal preso behin betiko etxean nahi dituztela. Laguntza ekonomikoa jasotzeko Bizumkada Nazionala ekimena jarri dute martxan.
Urtarrilaren 4an hil zen Robert Hirigoien euskaltzalea (Larresoro, Lapurdi, 1944). Ostegunean eskainiko diote azken agurra, jaioterrian (10:00etan). Herri Urrats festaren sortzaileetako bat izan zen, baita Lapurtarren Biltzarraren, Kanboko ikastolaren eta euskara eta euskal... [+]
.jpg)
Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazi eta absoluzioa eskatzeko mozio bat onartu du Baztango Batzar Nagusiak. Urtarrilaren 2an egindako bileran, mozioaren aldeko bozketan aldeko 25 bozka, kontrako bi eta hiru abstentzio izan dira.
Irailean egin ziren hauteskundeak eta aise nagusitu zen FPÖ alderdia, botoen ia %30 eskuratuta. Bazen aukera ultraeskuinari hesia ipintzeko, baina ez dira ados ipini demokristauak eta sozialdemokratak.
Berriz hasi dira laborarien manifestaldiak frantses estatu guzian. Sindikatu desberdinek aldarrikapenak hedatzen badituzte ere, entzun den lehena eta komunikabide nagusietan gomit izan dena, FNSEA "nagusia" izan da. Zer du saltzeko? Gezur andana bat ahal bezainbat boz... [+]
Urtarrilaren 6az geroztik autobus linea berriak daude Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Halaber, zerbitzuen maiztasuna ere hobetu da, Euskal Hirigune Elkargoko Mugikortasun Sindikatuak eta RATP konpainiak elkarlanean bultzatutako egitasmoari esker. Bestetik, 12 urtez... [+]
.jpg)
84 urteko andrea erail zuen bere semeak urtarrilaren 3an euren etxebizitzan. Kolpeka hil zuela azaldu dute zenbait iturrik. Astearte arratsaldean egingo dira elkarretaratzeak Barakaldon eta Euskal Herriko lau hiriburutan.
Uber gidari batek jasan zuen erasoa: bortizki jo eta irain arrazistak egin zizkion bezero gazte batek. Baionan eta Arrigorriagan ere izan dira eraso arrazistak berriki.
Hego Koreako krisia autoktonoa ala inportatua ote zen galdetzen nion neure buruari duela hilabete hura sutu zenean. Baretu ez baizik mindu egin denez auzia, batere argi ez dudan erantzunaren bila jarraitu beharko dugu. Geografikoki urrutiko kontua bada ere, oso gertuko ondorioak... [+]
Dezibelio eta argiztapen muturrekoak ohiko diren makro-ikuskizunen eta makro-estimuluen garaiotan, autismodun haurren bueltako elkarteek aspalditik egindako eskaera zabaltzen ari da pixkanaka, baita Errege Magoen desfileetan ere: ez musika, ez argiztapen, ez abiadura... [+]
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]