GAZTEEK ekartzen dizkiote erakunde bati bizitasuna eta garai berrietara egokitzeko beharrezkoa duen aldaketa gogoa. Hala diote; eta Euskerazaintzak ez ditu ez soberan gazteak. Gaur egun, hamabi lagunek osatzen dute Euskarazaintzaren batzorde nagusia: gehienak adinekoak dira eta lau gazte baino ez daude bertan. «Bai, gazte gutxi dugu», dio Martin Olazar Euskerazaintzako lehendakari eta Mungiako apaizak, arazoaz oharturik, «baina, jarraitu, jarraipena izango dugula uste dut, edozein erakundek ezer egin gabe ere urte luzez irautea erraza delako, eta gureak lan asko egiten du: argitalpenak, ekitaldiak...».

Euskerazaintza 1978an hasi zen bere lehen urratsak ematen, euskara batuaren ibilbidea aztertzeko Euskaltzaindiak Bergaran deitu zuen batzarrean: batuaren aurka zeuden zenbait euskaltzainen proposamenak onartu ez zirela eta, talde horrek beste bidetik jo eta Euskerazaintza Euskeraren Erri Akademia sortzea erabaki zuen. Erakunde berriaren lehendabiziko agerpena 1979ko urtarrilaren 27an egin zen Eibarren.

Batua, euskararen kaltea

EUSKARA batuaren aurka azaltzeko bi arrazoi ematen ditu Euskerazaintzak. Alde batetik, batua ez dela herrikoia, seme-alabek euren gurasoekin hitz egiteko baliagarri ez dela eta honek hondamendira daramala euskara. Bestetik, egungo batasuna egiteko erabakia, Euskaltzaindiak 1968an hartu zuena, erabat politikoa izan zela.

«Gure herrietan, Bizkaian batez ere, umeek eta gazteek erdaraz egiten dute ikastolatik kanpora, han ikasten duten euskara kalean eta etxean erabiltzeaz lotsatu egiten direlako; familia askotan gurasoek euskaraz egiten diete seme-alabei, eta hauek, berriz, erdaraz erantzun, gurasoekin herrikoa ez den hizkutzaz hitz egitea egokia ez dela ulertzen dutelako. Honela bada, euskara atzeraka doa», iritzi dio Martin Olazarrek.

Honekin batera, Euskerazaintzako kideek euskararen batasuna ezkerreko eta ETAren inguruko taldeek bultzatu zutela ere pentsatzen dute. Euren esanetan, sektore hauek, EAJtik bereizteko asmoz, «`h' eta euskara batuaren aldeko apostua egin zuten, Sabino Arana bi hauen kontrako zelako». Olazarrek gaineratzen duenez. «`H'a `eta' modura ahoskatzen da grekeran... `h' euskal iraultzaren ikur plastikoa dela idatzita dago».

Euskalkien alde

HALA eta guztiz ere, Euskarazaintza ez dago euskara batzearen aurka; batua ez dela beharrezkoa uste dute, baina begi onez ikusten ez dutena, batez ere, batasun hori egiteko era da: «Euskara batua egitekotan, berez etorriko da, ez lau lagunek, mahai baten inguruan bilduta hartzen duten erabakiaren ondorioz; hori euskara manipulatzea da», dio. Euskaldunok arazorik gabe elkar ulertzeko bidea norberak bere euskalkia ondo ikastea omen da: «Bakoitzak bere euskalkia ondo jakinez gero, beste guztiak ulertzea erraza izango litzateke; nik bizkaiera behar den bezala ikasten badut, gipuzkera eta lapurtera erraz ulertuko ditut, eta, apur bat zailago, zuberera».

Martin Olazarrek ez du uste garai berrien aurka doazenik: «Hizkuntzak modernitatearekin batera al doaz? Euskarak hitz modernoak behar ditu, bai, baina, berez, tradizioa da. Dena dela, zer da modernoagoa, beharrezkoa ez den `h'a kentzea ala gordetzea? Italieran, esaterako, kendu egin dute berriki... Gainera, kontuan hartu behar da herria gurekin dagoela; Bixente Latiegik egindako ikerketak argi erakusten duenez, egunkarietan azaltzen diren ia eskela guztiak euskalkiez daude idatzita».

Euskara batua bizitzaren arlo guztietara hedatzen ari den honetan, Euskarazaintzak itsu-itsuan eusten dio bere borrokari, aspaldian galdutako gerra batean arituko balitz bezala; borrokatu behar, ordea, Martin Olazarrek dioenez, euskararen beraren biziraupena jokoan baitago gatazka honetan: «Euskalkiak galtzen badira -eta galtzen ari dira- herriak ez du euskara batuaz hitz egingo; arinago egingo du erdaraz».

Ander Usabiaga