«Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik»


2021eko uztailaren 19an
Jose Felix Azurmendiri elkarrizketa
«Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik»
JOSE FELIX AZURMENDI
1987an Hernaniko egunkaria utzi zuen, handik urtebetera «Deia»ra pasatzeko. Duela pare bat hilabete, berriz, erredakzio horretatik hanka egin du Radio Euskadiko zuzendari izateko.
Hasi al zara lur hartzen Radio Euskadin?
Bai, azken batean hemen ere lehengai bera lantzen da: informazioa. Gero hori nola pasatu, hor dago aldaketa. Irratiak horretarako bere estiloa du, baita prentsa idatziak berea ere. Nolanahi dela, hemen talde egina aurkitu dut, ondo prestaturiko jendea. Hortaz, askotan egin behar dudana galdetzen jakin behar dut. Ikasten ari naiz, asko ikasten. Alde horretatik ere pozik nago. Beti pentsatu izan dut hau oso bitarteko egokia dela, beti izan naiz oso irratizalea. Irratiak abantaila asko ditu informazioa emateko garaian.
«Deia»tik aldegin izanak badu zerikusirik egunkari horrek bizi duen egoera zailarekin?
Badakit «Deia» ez dagoela bere momenturik onenean. Hala ere, neurri batzuk hartu dituzte; gainera, esan didatenez, neurriak positiboak izan dira eta gauzak zuzendu dituzte. Joan den urtean baino emaitza hobeak lortzen ari ei dira. Dena den, nik hau parentesi modura hartzen dut. Ez dakit zenbat denborakoa izango den, beharbada berriz bueltatuko bainaiz prentsa idatzira. Momentu batean pentsatu nuen komeni zela parentesi hori, aukera hori izan nuen eta hemen nago.
«Egin», «Deia» eta Radio Euskadi: hiru komunikabide hauek euren sorreran euskara progresiboki sartzen joatea planteatzen zuten eta gaur egun, ordea...
Ziur aski gure errua da, ez dugulako ondo azaldu, baina hori ez da horrela; EITBn, orokorrean hartuta, lau irrati daude: bi euskaraz eta bi erdaraz. Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea euskara hutsean ari dira; Radio Euskadin eta Radio Vitorian, aldiz, programazio guztia erdaraz da. Ez da sekula beste modu batera planteatu, alderantziz.
Planteamendu ona den ala ez? Beharbada gauza horiek berraztertu egin beharko lirateke. Hala ere, ez zait gustatzen euskara era testimonialean baino ez agertzea, elebitasun hori ez baita batere erreala.
Euskalkom jardunaldiak pasatuta jada, ausartuko zinateke euskal prentsaren diagnosia egitera? Zer dago faltan, zer soberan?
«Euskaldunon Egunkaria»ren kasuan pixka bat zentratuta, uste dut dudarik gabe pauso batzuk eman direla. Zer bilatzen dut nik «Egunkaria»n? Desberdintasuna. Hau da, Iparraldeko albisteak beste edozein egunkaritan baino hobe ematea, hainbat alorretan kultura beste edozein egunkarik baino hobeto ematea... Hori guztia gustura jasotzen dut, eta horiek dira «Egunkaria»k dituen aukerak; aukera inportanteak dira; gero, gainontzeko egunkarietan ageri diren albiste arruntak ez ditut «Egunkaria»n irakurtzen, jakin bai baitakit besteek baino bitarteko gutxiago dituztela albiste horiek lantzeko. Hortaz, egunkari konbentzional bat euskaraz egitea posible dela erakutsi eta gero, «Egunkaria»k bere berezitasunak lantzera jo beharko luke, ezin baikara testimonialismo hutsean bizitzen egon. Gero, bere ildo editorialarekin ere ez naiz beti bat etortzen.
Zer da gustatzen ez zaizuna?
Askotan bere inguruko errealitatea islatzen du (hori, egia esan, komunikabide guztiei gertatzen zaie), eta noski, Lasarte, Andoain edo Hernanikoa errealitate bat da; eta Enkarterrietakoa, esaterako, oso desberdina izan daiteke. Baina batez ere euskal munduan mugitzen bazara, normala da azkenean joera hori gehiegi nabaritzea. Egiaztatze bat baino ez da.
EITBra pasatuta, ez zaizu iruditzen bere lurraldetasunaren ikuspegia gehiegi mugatzen dela EAEra?
Dudarik gabe, EITBn ordezkatuta dauden guztiak ez dira denak abertzaleak, baina hori lurralde honen errealitatea da. Legebiltzarrean ere ez dira denak abertzaleak. EITB azkenean Gasteizko Legebiltzarraren isla baino ez da. Neuri ere gustatuko litzaidake hor Iparraldea eta Nafarroa ere sartuta egotea, baina hori ez da dugun errealitatea. Horregatik, abertzaleentzako EITB motz geratuko da apika, baina EITB erakundeetatik datorren zerbait da, ez abertzaleek sorturiko zerbait.
Eta ba al dauka izan behar lukeen zerbitzu publikoaren izaera hori?
Batzuek uste dute komunikabide publikoek gauza serioak soilik atera behar dituztela, eta hori ez da posible. Caracasen bazegoen kulturan oinarrituriko telebista kate bat, eta ez zuen inork ikusten. Oreka bat bilatu behar da; programazioak zabala izan behar du, anitza, eta denetik sartu behar duzu hor, komunikabideek oinezkoen mundu berean bizi behar baitute. Kulturaren alde hitz eginez dabiltzan batzuek eskatzen dituzten gauzak azkenean kulturaren aurka doazen gauzak dira.
Komunikabide desberdinetan ibilia zara. Zentsuratu al zaituzte inoiz? Edo izan al duzu autozentsuratu beharrik?
Autozentsuratu, askotan. Normalean badakizu zein tokitan zauden, eta hori komunikabide guztietan gertatzen da. Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik, ez zara mugitzen mundu abstraktu batean. Baina hor ere neurri batzuk izan behar dute. Autozentsura gauza bat da eta zentsura beste bat. Autozentsuran zu nagusi zara zer esan nahi duzun eta zer ez erabakitzeko. Nik ez dut sekula pentsatzen ez dudan zerbait idatzi, baina askotan isildu izan dut pentsatzen nuena.
Gero, nora zoazen ere jakin behar duzu, eta ni eroso sentitu izan naiz bai «Egin»en, bai «Deia»n, bai Radio Euskadin. Ziur naiz Madrilgo egunkari batean edo hemengo beste egunkarietan «...porque nosotros los españoles...» eta gisakoak esaten ez nintzela batere eroso sentituko.
Hala ere, badira zentsura era sotilagoak ere; publizitatea ukatzea, adibidez...
Horretan sakonduz gero ondorio batera irits gaitezke: gizarte hau ez da guk nahi dugun onena, eta hau horren ondorioetako bat da. Ez da komunikabideekin espreski egiten den itsuskeria bat. Gauza bera esan dezakegu hainbeste aipatzen den aukera berdintasunarekin ere: baserri batean jaiotako haurrak familia burges batean jaiotakoak baino askoz argiagoa izan beharko du aurrera egin nahi badu. Gizarte honek akats ugari ditu, bai, baina hala ere hau esan beharra dago: orain arte ezagutu dugun gizarterik onena da. Euskaldunok behintzat ez dugu gizarte hoberik ezagutu. Zentsura, azken batean, gizarte honen eta logika kapitalistaren ondorioa da. Erakundeen dirulaguntzekin ere berdin, legebiltzar baten logikari erantzuten baitiete; zu beharbada ez zaude ados logika horrekin, baina beste batzuk ados egon daitezke.
Jo dezagun konkretura, hala ere; zeresan ugari eman du `Deia-k' erakundeetatik dagokiona baino diru kopuru altuagoa jaso izanak, diru hori beste egunkari batzuei ukatzen zaien bitartean...
Ni ez naiz hor sakonean sartuko, parte interesatua bainaiz. Hala ere, sekula ateratzen ez diren pare bat gogoeta egin nahi ditut: «El Correo»k, esaterako, publizitatea jartzeko jartzen dituen baldintzak ez dira «Deia»renak. Segun eta zein kanpaina egiteko, «Deia» prest dago eta «El Correo» ez. Kontuz hor. Beste gauza bat: publizitateko tarifak ere hor daude. «El Correo»ko tarifak oso altuak badira... «Egin»ek kaleratu izan dituen datuak ere ez dira zuzenak. Egiaren zati bat dira soilik, «Deia»k beste batzuek ematen ez dituzten erraztasunak eta tarifa merkeak eskaintzen baititu.
«Egin»ek, ordea, epai ugari ditu bere alde propaganda instituzionalaren boikota dela-eta...
Ni ez nago «Egin»en aurka, baina ez dut ulertzen zergatik dagoen «Egin» batez ere «Deia»ren kontra. Bai «Egin» bai «Deia» oso ahulak dira, eta ez du merezi gure artean borrokan ibiltzeak. Hala ere, «Egin»ekin egiten ari direna ez dela zilegi esan beharra dago.
Aipa iezazkiguzu kazetaritzak eman dizkizun leziorik ederrena eta atsekaberik handiena.
Anglosaxoniarrek erabiltzen duten definizio bat oso gustuko dut; horren arabera, kazetaritza ezagutza-itsaso bat da, baina hazbete bateko sakonera baino ez dauka. Hori egia da. Askotan ez daukagu gauzak sakontzeko astirik. Hori ez da ona, baina badugu beste abantaila bat ere: erakusleiho batean bizi gara, eta berehala izaten dugu albisteen berri, informazio asko jasotzen dugu, eta hori bizitzarako aberasgarria da. Baina hor dago akats handiena ere: edo insensiblea bihurtzen zara edo berri txarren kopurua dela-eta askotan beste batzuek baino gehiago sufritzen duzu. Informatuta egotea ona da, baina informazioa askotan berri txarrez betea datorrenez, zure bizitza ere besteena baino tristeagoa izaten da.
Tartekako jarreratan ibiltzea ez dela batere erraza esan izan duzu...
Ohituta gaude (ez beti, baina bai askotan, eta honek bai ezker abertzalearentzako bai besteentzako ere balio du) gauzak osotasunean hartzen: «hau oso ona da» edo «hau oso txarra da» esaten, alegia. Batzuek manikeismo hori berezkoa dute, baina beste batzuek, aldiz, ideologikoki fundamentatzen dute euren manikeismoa. Hau segurtasun ezaren ondorioa da: jendeak ez dauka inolako ziurtasunik, eta guztia azalduko dien ideologiaren bat behar dute. Eta horrela gaude, guztia hirukoizteko joerarekin: batzokiak, herriko tabernak, alkartetxeak...
Badago Elkarrik aipatzen zuen hirugarren gunerik?
Hirugarren espazioek oso fama txarra izan dute beti, oso zailak izan dira. Ez dut uste Elkarrin dauden guztien helburu eta lehentasuna bakebideak urratzea direnik. Nire ustez, Elkarrin daudenetako asko hor daude euren burua beste ezein alderdi politikotan ikusten ez dutelako. Alegia, ez daudela ados ezker abertzalearen gaur egungo estrategiarekin eta ez dituztela ikusten euren buruak ezker abertzalea ez den beste gune batean (ez EAJn, ez EAn). Nire ezagun batzuk behintzat horregatik sartu dira Elkarrin. Gakoa, ordea, beste bat da: jende hori ezker abertzalean korronte antolatu bihurtzea; alegia, ezker abertzaletik aldendu barik, honen baitan benetan pentsatzen dutena era askean esaten hastea.
Politika oso intentsoki bizi zuen belaunaldi batekoa zara. Ez duzu inoiz sentitu politikagintza aktibora pasatzeko irrikarik?
Gehiago oraindik? Ni herriaren militante sentitzen naiz. Uste dut Euskal Herria proiektu bat dela, eta gainera nire ofizioak politikagintza oso hurbiletik jarraitzera behartzen nau.
AITOR ZUBEROGOITIA
28-33

GaiezKomunikabidIrratiaRadio Euska
PertsonaiazAZURMENDI4
EgileezUBEROGOIT2Komunikabid



Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude